Izvorni kôd stranice Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije

{{Infokutija parlament
| ime                 = Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije
| izvorno_ime         = (AVNOJ)
| ime_transkripcija   = 
| boja_pozadine       = red
| saziv               = 
| logo                = Flag of Yugoslavia (1943–1946).svg
| logo_širina         = 200px
| logo_opis           = Zastava [[Demokratska Federativna Jugoslavija|jugoslavenskih partizana]]
| vrsta               = [[Jednodomni sistem]]
| domovi              = 
| ograničenje_mandata = 
| osnovano            = 26. novembar 1942.
| raspušteno          = 29. novembar 1945.
| prethodnik          = 
| sljedbenik          = [[Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije|Skupština FNRJ]]
| početak_saziva      = 26. novembar 1942.
| lider1_vrsta        = [[Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije#Predsjednici|Predsjednik]] [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a#Predsjedništvo AVNOJ-a|Predsjedništva]]
| lider1              = [[Ivan Ribar]]
| stranka1            = [[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]
| datum_izbora1       = 
| lider2_vrsta        = Potpredsjednici
| lider2              = [[Pavle Savić]]<br>[[Nurija Pozderac]]
| stranka2            = [[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]
| datum_izbora2       = 
| lider3_vrsta        = 
| lider3              = 
| stranka3            = 
| datum_izbora3       = 
| lider4_vrsta        = 
| lider4              = 
| stranka4            = 
| datum_izbora4       = 
| lider5_vrsta        = 
| lider5              = 
| stranka5            = 
| datum_izbora5       = 
| lider6_vrsta        = 
| lider6              = 
| stranka6            = 
| datum_izbora6       = 
| zastupnici          = 77 (1942)<br>303 (1943)<br>357 (1945)
| dom1                = 
| dom2                = 
| struktura1          = 
| struktura1_rez      = 200px
| struktura1_alt      = 
| struktura2          = 
| struktura2_rez      = 
| struktura2_alt      = 
| političke_grupe1    = 
| političke_grupe2    = 
| odbori1             = 
| odbori2             = 
| zajednički_odbori   = 
| izborni_sistem1     = 
| izborni_sistem2     = 
| posljednji_izbori1  = 
| posljednji_izbori2  = 
| posljednji_izbori3  = 
| sljedeći_izbori1    = 
| sljedeći_izbori2    = 
| sljedeći_izbori3    = 
| prostor_zasjedanja  = Muzej AVNOJ-a, Jajce.JPG
| zasjedanja_rez      = 200px
| zasjedanja_alt      = 
| mjesto_zasjedanja   = Mjesto drugog zasjedanja<br>[[Jajce]], [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Bosna i Hercegovina]]
| web-stranica        = 
| fusnote             = 
}}
'''Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije''' ('''AVNOJ''') bilo je najviše predstavničko i [[Zakonodavna vlast|zakonodavno tijelo]] na teritoriji [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] za vrijeme [[Aprilski rat|okupacije]] države od strane [[Sile Osovine|Sila Osovine]] u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]]. Osnovan je u [[Bihać]]<nowiki/>u 26. novembra 1942. od strane [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]], vođe [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|jugoslavenskih partizana]], oružanog pokreta otpora koji je predvodila [[Savez komunista Jugoslavije|Komunistička partija Jugoslavije]].

AVNOJ je još dva puta zasjedao, u [[Jajce|Jajcu]] 1943. i u [[Beograd]]<nowiki/>u 1945, ubrzo nakon [[Kraj Drugog svetskog rata u Evropi|završetka rata u Evropi]]. Između zasjedanja, djelovao je preko svog [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a#Predsjedništvo AVNOJ-a|Predsjedništva]], [[Izvršni odbor AVNOJ-a|Izvršnog odbora]] i [[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije|Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije]]. Komitetu su dodijeljena ovlaštenja koja obično imaju [[Vlada|vlade]]. Dok je Tito predsjedavao odborom, zasjedanjima AVNOJ-a i njegovim Predsjedništvom je predsjedavao [[Ivan Ribar]]. [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a]] proglasilo se za novo zakonodavno tijelo Jugoslavije i odlučilo da ona bude [[Etnički federalizam|multietnička savezna država]].

Do 1944. [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|Saveznici]] i [[Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu|jugoslavenska vlada u egzilu]] priznali su AVNOJ kao glavno jugoslavensko zakonodavno tijelo. [[Treće zasjedanje AVNOJ-a]] sazvano je u sklopu priprema za Ustavotvornu skupštinu, kada je ponovo sazvana [[Narodna skupština Kraljevine Jugoslavije|jugoslavenska skupština]] 1945. Odlukama AVNOJ-a utvrđeno je da će u federaciji postojati šest jedinica sa definisanim granicama. Također je preuzela poziciju legitimnog vladajućeg tijela Jugoslavije od vlade u egzilu [[Petar II, kralj Jugoslavije|Kralja Petra II]].

== Pozadina ==
[[Datoteka:Josip_Broz_Tito_Bihać_1942.jpg|mini|[[Josip Broz Tito]] predvodio je [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|jugoslavenske partizane]] kao otpor okupaciji Jugoslavije.|lijevo|201x201piksel]]

=== Invazija i ustanak ===
{{Glavni|Aprilski rat|Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|Narodnooslobodilački pokret Jugoslavije|Jugoslavija tokom Drugog svjetskog rata}}[[Kraljevina Jugoslavija]] pristupila je [[Trojni pakt|Trojnom paktu]] 25. marta 1941. pod pritiskom [[Nacistička Njemačka|Nacističke Njemačke]]. [[Adolf Hitler]] nastojao je da zaštiti svoj južni bok prije planirane [[Operacija "Barbarossa"|invazije na Sovjetski Savez]], istovremeno osiguravajući dostupnost transportnih puteva i ekonomskih resursa na [[Balkan]]<nowiki/>u, gdje je trajao [[grčko-italijanski rat]]. Kao odgovor na pakt, generali [[Jugoslavenska vojska|Kraljevske jugoslavenske vojske]] izveli su [[Državni udar u Kraljevini Jugoslaviji|državni udar]] svrgavajući vladu i [[Pavle Karađorđević|princa regenta Pavla]]. General [[Ratnog zrakoplovstva Kraljevine Jugoslavije]] [[Dušan Simović]] postao je [[Spisak predsjednika vlada Jugoslavije|predsjednik vlade]], a namjesništvo je ukinuto proglašavanjem [[Petar II, kralj Jugoslavije|Petra II]] punoljetnim, a time i kraljem, iako je imao samo sedamnaest godina.{{Sfn|Calic|2019}}
[[Datoteka:Axis_occupation_of_Yugoslavia_1941-43.png|alt=Colour-coded map of Yugoslavia|mini|[[Kraljevina Jugoslavija]] je bila okupirana i podijeljena od strane [[Sile Osovine|Sila Osovine]] u aprilu 1941.]]
Dana 6. aprila 1941. [[Sile Osovine]] su izvršile [[Aprilski rat|invaziju]] i brzo okupirale [[Jugoslavija|Jugoslaviju]]. Dijelove zemlje anektirale su susjedne države, a [[Nezavisna Država Hrvatska]] (NDH) postala je [[marionetska država]], kojom su vladali [[ustaše]]. Pošto je poraz zemlje bio neminovan, [[Savez komunista Jugoslavije|Komunistička partija Jugoslavije]] (KPJ) je dala instrukcije svojim 8.000 članova da gomilaju oružje u očekivanju oružanog otpora.{{Sfn|Vukšić|2003}} Do kraja 1941. oružani otpor se proširio na sva područja zemlje osim na [[Vardarska Makedonija|Makedoniju]].{{Sfn|Tomasevich|2001}} Gradeći iskustvo u tajnim operacijama širom zemlje, KPJ je nastavila da organizuje [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|jugoslavenske partizane]],{{Sfn|Vukšić|2003}} kao borce otpora koje je predvodio [[Josip Broz Tito]].{{Sfn|Ramet|2006}} KPJ je smatrala da je [[Operacija "Barbarossa"|njemačka invazija]] na [[Sovjetski Savez]] stvorila povoljne uslove za ustanak. Politbiro KPJ je 27. juna 1941. osnovao [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovni štab]] Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ) sa Titom kao vrhovnim komandantom,{{Sfn|Vukšić|2003}} a partizani su vodili rat protiv okupatora do 1945.{{Sfn|Calic|2019}}

=== Vlada u egzilu ===
[[Datoteka:DusanSImovicPedroIIDeYugoslaviaYKnezevicEnLondres21061941.jpg|mini|[[Petar II, kralj Jugoslavije|Jugoslavenski kralj Petar II]] (u sredini) s premijerom [[Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu|vlade u egzilu]] [[Dušan Simović|Dušanom Simovićem]] (lijevo) i ministrom Kraljevskog dvora [[Radoje Knežević|Radojem Kneževićem]] (desno) u [[London]]u u junu 1941, ubrzo nakon bijega iz Jugoslavije.]]
{{Glavni|Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu}}
[[Petar II, kralj Jugoslavije|Kralj Petar II]] i vlada pobegli su iz Jugoslavije u aprilu 1941, kada je postalo očigledno da vojska neće moći da odbrani državu. Odluka da se ode u egzil dovela je vladu u lošu poziciju, dodatno narušenu političkim razlikama između ministara.{{Sfn|Calic|2019}} Vlada, produžetak postpučističke vlade koju je predvodio Simović, zasnivala je svoj legitimitet na [[Ustav Kraljevine Jugoslavije|jugoslavenskom ustavu iz 1931]], koji ju je činio odgovornom kralju.{{Sfn|Đilas|1991}} Izgubila je tri ministra [[Hrvatska seljačka stranka|Hrvatske seljačke stranke]] (HSS), uključujući čelnika stranke i potpredsjednika vlade [[Vladko Maček|Vladka Mačeka]], koji je podnio ostavku i ostao u zemlji. HSS se tako podijelio i izgubio utjecaj. Ostavku je dao i [[Džafer Kulenović]], jedini ministar iz [[Jugoslavenska muslimanska organizacija|Jugoslavenske muslimanske organizacije]] (JMO).{{Sfn|Tomasevich|2001}}

Vlada u egzilu bila je podijeljena duž etničke linije koja je odvajala HSS od bloka srpskih ministara iz nekoliko razjedinjenih stranaka.{{Sfn|Đilas|1991}} Podjele su se produbile jer ministri HSS-a nisu bili voljni da javno raspravljaju i osuđuju [[Genocid nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj|ustaške zločine nad Srbima]] krajem 1941. U januaru 1942. Simovića je zamenio [[Slobodan Jovanović]], a njegova odluka da podrži [[Četnici|četnike]] produžila je razdor sa ministrima HSS-a.{{Sfn|Đilas|1991}} Jovanović je u četnicima gledao kao na gerilsku snagu koja obećava obnovu monarhije nakon rata. U kombinaciji sa strahom od [[Komunizam|komunizma]], to ga je navelo da ignoriše informacije o četničkoj saradnji sa Silama Osovine,{{Sfn|Calic|2019}} i da njihovog vođu, [[Draža Mihailović|Dražu Mihailovića]], postavi za ministra vojske, mornarice i vazduhoplovstva.{{Sfn|Roberts|1973}} Istovremeno, vlada je Mihailovića unaprijedila u [[Armijski general (Kraljevina Jugoslavija)|armijskog generala]] i formalno preimenovala četnike u „Jugoslavensku vojsku u otadžbini“.{{Sfn|Tomasevich|2001}} U junu 1943. Jovanović je dao ostavku, ne mogavši ponovo da okupi ministre, a njegova zamjena, [[Miloš Trifunović]], također je podnio ostavku poslije nepuna dva mjeseca. U augustu je [[Božidar Purić]] imenovan za premijera većinski administrativne vlade koju su uglavnom činili državni službenici,{{Sfn|Đilas|1991}} iako je Mihailović zadržao svoju ministarsku poziciju.{{Sfn|Tomasevich|2001}}

== Prvo zasjedanje ==
{{Glavni|Prvo zasjedanje AVNOJ-a}}
[[Datoteka:First_session_of_the_AVNOJ_in_Bihać.jpg|lijevo|mini|Slika sa prvog zasjedanja AVNOJ-a u [[Bihać]]<nowiki/>u.]]
U novembru 1942. partizani su zauzeli [[Bihać]] i osigurali kontrolu nad velikim dijelom zapadne [[Bosna (regija)|Bosne]], [[Dalmacija|Dalmacije]] i [[Lika|Like]], koju su nazvali [[Bihaćka republika]].{{Sfn|Calic|2019}} U gradu je 26. i 27. novembra,{{Sfn|Tomasevich|2001}} na inicijativu Tita i KPJ, osnovano Panjugoslavensko antifašističko vijeće za narodno oslobođenje Jugoslavije (AVNOJ). AVNOJ je na svom osnivačkom zasjedanju usvojio princip [[Etnički federalizam|multietničke savezne države]] kao osnovu za buduću vladu zemlje,{{Sfn|Lukic|Lynch|1996}} ali nije zvanično odredio kakav će sistem vlasti biti implementiran nakon rata.{{Sfn|Hoare|2013}} Postojala je određena nejasnoća u pogledu broja budućih federalnih jedinica i da li će sve imati jednak status unutar federacije.{{Sfn|Hoare|2013}}

AVNOJ također nije spomenuo međunarodno priznanje jugoslavenske vlade u egzilu sa sjedištem u [[London]]<nowiki/>u, koju su podržavali [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|zapadni saveznici]], a [[Sovjetski Savez|Sovjetski]] politički vođa [[Josif Staljin]] nije želio da se suprotstavi saveznicima podržavajući partizane. Neposredno prije sjednice u Bihaću, Tito je izvornom nazivu AVNOJ-a dodao izraz "[[Antifašizam]]" kako bi naglasio njegovu privremenu i antiosovinsku prirodu.{{Sfn|Hoare|2013}} Ovi koraci su napravljeni kao odgovor na sovjetske stavove izražene u prepisci između KPJ i [[Moskva|Moskve]] u periodu juli-novembar 1942. [[Kominterna]] je tražila od Tita da osnuje političko tijelo isključivo za oslobađanje zemlje, a ne protiv jugoslavenske monarhije. Sovjeti su tražili od AVNOJ-a da otvoreno ne promiče komunističku agendu kako bi se izbjeglo antagoniziranje zapadnih saveznika, te su upozoravali da se Tito ne imenuje za predsjednika AVNOJ-a.{{Sfn|Swain|2011}}[[Datoteka:Ivan_Ribar_(1995x2048).png|mini|[[Ivan Ribar]] je predsjedavao svim zasjedanjima AVNOJ-a.]]Vijećnici AVNOJ-a predstavljali su pojedine dijelove Jugoslavije: 17 za [[Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]], 15 za [[Hrvatska|Hrvatsku]], po 14 za [[Srbija|Srbiju]] i [[Crna Gora|Crnu Goru]], 8 za [[Slovenija|Sloveniju]], 6 za [[Sandžak]] i 3 za [[Vojvodina|Vojvodinu]], dok [[Vardarska Makedonija|Makedonija]] uopšte nije bila zastupljena. Ova raspodjela odražavala je broj partizana iz svakog dijela zemlje koji su učestvovali u oružanoj borbi. Neki od izabranih vijećnika, uključujući sve predstavnike Slovenije i Vojvodine i 12 drugih, nisu stigli.{{Sfn|Hoare|2013}} Slovenačka delegacija je telegramom obavijestila AVNOJ o svojoj podršci.{{Sfn|Lukic|Lynch|1996}} AVNOJ je izabrao Predsjedništvo sa [[Ivan Ribar|Ivanom Ribarom]] za predsjednika i [[Pavle Savić|Pavlom Savićem]] i [[Nurija Pozderac|Nurijom Pozdercem]] za potpredsjednike.{{Sfn|Hoare|2013}} Ribar je bio prvi predsjednik [[Narodna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]], koja je kasnije preimenovana u Jugoslaviju.{{Sfn|Hoare|2013}}

AVNOJ je imenovao i [[Izvršno odbor AVNOJ-a|Izvršno odbor]],{{Sfn|Hoare|2013}} kojim je predsjedavao [[Ivan Ribar]]. Vijeće je imalo tri potpredsjednika: [[Edvard Kocbek|Edvarda Kocbeka]], [[Nurija Pozderac|Nuriju Pozderca]] i [[Pavle Savić|Pavla Savića]] i još šest članova: [[Mladen Iveković|Mladena Ivekovića]] (socijalna pitanja), [[Veselin Masleša|Veselina Maslešu]] (propaganda), [[Simo Milošević]] (zdravstvo), [[Ivan Milutinović]] (ekonomija), [[Mile Peruničić]] (unutrašnji poslovi), i [[Vlada Zečević]] (vjera).{{Sfn|Pijade|1953}} Izvršni odbor se formalno nije smatralo vladom, ali Tito naveo da se vlada ne može formirati iz međunarodnih razloga. Umjesto toga, opisao je izvršni odbor kao politički instrument za mobilizaciju ljudi.{{Sfn|Swain|2011}}

Nakon zasjedanja u Bihaću, osnovana su zemaljska vijeća kao politička tijela koja predstavljaju ono što se očekivalo da će biti pojedinačni dijelovi buduće federacije.{{Sfn|Banac|1988}} U januaru 1943. Izvršno vijeće AVNOJ-a objavilo je "Narodnooslobodilački zajam", pokušaj prikupljanja pola milijarde [[Kuna (NDH)|kuna]] za partizane.{{Sfn|Hoare|2013}} Ustaški režim NDH pokrenuo je propagandnu kampanju u novembru 1942. kako bi diskreditirao AVNOJ i prikazao borbu partizana kao prosrpsku i antihrvatsku. Kampanja, koja je opala nakon marta 1943, uključivala je objavljivanje brošura i novinskih članaka, kao i nekoliko skupova. Isticano je učešće [[Srbi|Srba]] u ustancima, dok [[Hrvati]] ili [[Muslimani (narod)|Muslimani]] učesnici AVNOJ-a ili nisu spominjani, etiketirani kao izdajice ili pogrešno imenovani. Ribarovo ime je pogrešno predstavljeno kao [[Slovenski jezik|slovenački]] "Janez Ribar".{{Sfn|Karaula|2013}}

Tito opisuje svrhu AVNOJ-a u svom djelu ''Jugoslavenski narodi se bore za slobodu'' 1944:
{{Citat|''U jesen 1942, kada je veći dio Jugoslavije bio oslobođen, pojavila se potreba da se uspostavi centralno političko tijelo za cijelu Jugoslaviju koje će upravljati svim tim odborima [bivšim lokalnim vlastima] i razriješiti Vrhovnu komandu različitih političkih funkcija koje su neprestano se gomilala silom prilika. Odlučeno je da se sazove Antifašističko Vijeće, odnosno skupština Narodnooslobodilačkog pokreta Jugoslavije. Za pamćenje, Vijeće se sastalo 26. novembra 1942. u gradu Bihaću, a prisustvovali su mu vijećnici svih naroda Jugoslavije. Usvojene su dalekosežne historijske odluke i izabran je izvršni odbor. Vijeće je predstavljalo sve antifašističke stranke i ujedinjavalo sve političke tokove, bez obzira na vjeru i nacionalnu pripadnost. Vijeće je bilo zaduženo da mobilizira sva sredstva za pomoć Narodnooslobodilačkoj vojsci i da nastavi sa organiziranjem Narodnooslobodilačkih odbora, ne samo na oslobođenim dijelovima, već i na teritoriji koja je još uvijek bila pod neprijateljskom okupacijom.''<ref>{{cite book |last1=Tito |first1=Josip Broz |title=The Yugoslav peoples fight for freedom |date=juni 1944 |publisher=United Committee for South-Slav Americans |location=New York |page=28}}</ref>}}
{| class="plainrowheaders wikitable" style="background:none; cellspacing=2px; text-align:left;"
|+Oslobodilačka vijeća zadužena za izbor vijećnika AVNOJ-a{{Sfn|Hoare|2013}}{{Sfn|Banac|1988}}
!Naziv
!Skr.
!Uspostavljeno
|-
|[[Glavni narodnooslobodilački odbor Srbije]]
|GNOOS
|Novembar 1941.{{Efn|Osnovana za vrijeme postojanja [[Užička republika|Užičke republike]].|naziv=Užička|grupa=lower-roman}}
|-
|[[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske]]
|ZAVNOH
|Juni 1943.
|-
|[[Slovensko narodnooslobodilačko vijeće#Historija|Slovenski narodnooslobodilački odbor]]
|SNOO
|Oktobar 1943.
|-
|[[Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja#Historija|Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke]]
|ZAVNOCGB
| rowspan="4" |Novembar 1941.
|-
|[[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine]]
|ZAVNOBiH
|-
|[[Glavni narodnooslobodilački odbor Vojvodine]]
|GNOOV
|-
|[[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka]]
|ZASNOS
|-
|<bdi>[[Antifašističko sobranje narodnog oslobođenja Makedonije]]</bdi>
|ASNOM
|August 1944.
|}

== Drugo zasjedanje ==
{{Glavni|Drugo zasjedanje AVNOJ-a}}

=== Vijećnici ===
[[Datoteka:Drugo_zasedanje_AVNOJ-A_v_Jajcu.jpg|desno|mini|Slika sa drugog zasjedanja AVNOJ-a (s lijeva na desno): [[Josip Broz Tito]], [[Josip Vidmar]], [[Edvard Kocbek]], [[Josip Rus]] i [[Moša Pijade]].]]
Nakon što je [[Fašistička Italija|Italija]] [[Kapitulacija Italije|kapitulirala]] i snage zapadnih saveznika napredovale prema [[Jugoslavija|Jugoslaviji]], Tito je najavio još jedno zasjedanje AVNOJ-a.{{Sfn|Hoare|2013}} Od prethodnog zasjedanja, zapadni saveznici su počeli da podržavaju partizane,{{Sfn|Hoare|2013}} a Tito je smatrao vjerovatnim [[Velika Britanija|britansko]] iskrcavanje u Jugoslaviji.{{Sfn|Banac|1988}} U oktobru 1943, neposredno prije drugog zasjedanja, [[Centralni komitet]] [[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]] je osnovao [[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije]] (NKOJ), jugoslavensko izvršno tijelo,{{Sfn|Hoare|2013}} imenovano da obavlja ulogu privremene vlade.{{Sfn|Tomasevich|2001}}

AVNOJ se ponovo sastao u [[Jajce|Jajcu]] 29. i 30. novembra 1943. Ivan Ribar je predsjedavao kao predsjednik Izvršnog vijeća. KPJ je prvobitno planirala da drugom zasjedanju AVNOJ-a prisustvuje 250 vijećnika, koje biraju regionalna zemaljska vijeća, ali broj vijećnika je naknadno povećan za 53 i uključivao je vijećnike iz [[Vardarska Makedonija|Makedonije]] i [[Sandžak]]<nowiki/>a. Ukupno je trebalo da bude izabrano 78 vijećnika iz [[Hrvatska|Hrvatske]], 53 iz [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], 53 iz [[Srbija|Srbije]], 42 iz [[Slovenija|Slovenije]], 42 iz [[Sjeverna Makedonija|Makedonije]], 16 iz [[Crna Gora|Crne Gore]], 11 iz [[Sandžak]]<nowiki/>a i 8 iz [[Vojvodina|Vojvodine]].{{Sfn|Hoare|2013}} Od planiranih 303, do početka sjednice stigla su 142 vijećnika, a zasjedanju su prisustvovala i 163 zamjenika vijećnika, dok vijećnici iz Sandžaka i Makedonije nisu nikako prisustvovali. Također, [[Glavni narodnooslobodilački odbor Srbije]] nije mogao da održi izbore za svoje vijećnike zbog [[Nedićeva Srbija|njemačke okupacije Srbije]]. Umjesto toga, vijećnike su imenovale pojedine partizanske jedinice porijeklom iz Srbije, ali zbog toga istočna Jugoslavija biva nedovoljno zastupljena.{{Sfn|Hoare|2013}}
{| class="plainrowheaders wikitable" style="background:none; cellspacing=2px; text-align:left;"
|+Izabrani vijećnici za drugo zasjedanje AVNOJ-a{{Sfn|Hoare|2013}}
!Regija
!Broj vijećnika
!Prisutni vijećnici
!Prisutni zamjenici
|-
|[[Socijalistička Republika Hrvatska|Hrvatska]]
| align="center" |78
| align="center" |37
| align="center" |67
|-
|[[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Bosna i Hercegovina]]
| align="center" |53
| align="center" |46
| align="center" |43
|-
|[[Socijalistička Republika Srbija|Srbija]]
| align="center" |53
| align="center" |24{{Efn|Imenovani od strane partizanskih jedinica iz [[Socijalistička Republika Srbija|Srbije]].|naziv=vijećnici iz Srbije|grupa=lower-roman}}
| align="center" |–
|-
|[[Socijalistička Republika Slovenija|Slovenija]]
| align="center" |42
| align="center" |17
| align="center" |42
|-
|[[Socijalistička Republika Makedonija|Makedonija]]
| align="center" |42
| align="center" |–
| align="center" |–
|-
|[[Socijalistička Republika Crna Gora|Crna Gora]]
| align="center" |16
| align="center" |16
| align="center" |11
|-
|[[Sandžak]]
| align="center" |11
| align="center" |–
| align="center" |–
|-
|[[Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina|Vojvodina]]
| align="center" |8
| align="center" |2
| align="center" |–
|-
!Ukupno
!303
!142
!163
|}

=== Stvaranje nove države ===
[[Datoteka:Avnojf.gif|mini|Odluka AVNOJ-a da izgradi novu Jugoslaviju kao federaciju kako bi osigurala ravnopravnost svojih naroda.]]
AVNOJ je donio nekoliko odluka od najvišeg političkog i ustavnog značaja. Proglasila se za vrhovno zakonodavno tijelo u zemlji i predstavnika jugoslavenskog suvereniteta,{{Sfn|Tomasevich|1969}} potvrdio opredijeljenost za formiranje demokratske federacije, i priznao ravnopravan položaj Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije, Crne Gore, Srbije i Slovenije u budućoj federaciji. Uz ostale nižerangirane regionalne cjeline naveden je samo Sandžak, iako je njegovo zemaljsko vijeće i dalje bio uvršten među „sedam osnovnih organa narodne vlasti“. Iako položaj pojedinih naroda i regiona nije dalje razrađivan,{{Sfn|Hoare|2013}} drugo zasjedanje AVNOJ-a odredilo je tip federalnog uređenja koji će se uvesti u Jugoslaviju, po uzoru na [[Sovjetski Savez]].{{Sfn|Irvine|2007}}

Titovi stavovi su prevladali nad modelom koji su usvojili [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske]] i [[Savez komunista Hrvatske|Komunistička partija Hrvatske]] (KPH),{{Sfn|Irvine|2007}} nominalno samostalni dio KPJ osnovane u Hrvatskoj. {{Sfn|Banac|1988}} Lider KPH [[Andrija Hebrang (otac)|Andrija Hebrang]] se zalagao za labavu jugoslavensku federaciju u kojoj bi komunističke partije i organi osnovani u federalnim jedinicama bili suvereni. Nasuprot tome, Titova vizija federalnih jedinica bila je samo kao administrativne podjele. Hebranga je krajem 1944. zamijenio [[Vladimir Bakarić]], koji je stavove KPH o federalizmu uskladio s Titovim.{{Sfn|Irvine|2007}}

AVNOJ je također negirao legitimitet jugoslavenske vlade u egzilu i zabranio povratak kralja [[Petar II, kralj Jugoslavije|Petra II]] u zemlju dok njen narod ne odluči o budućnosti monarhije nakon rata. Također je proglasio da svi sporazumi koje je prethodno sklopila vlada u egzilu podliježu preispitivanju i odobrenju, ponovnom pregovaranju ili otkazivanju, dok je sve daljnje sporazume koje je zaključila vlada u egzilu proglasio nevažećim. Nadalje, AVNOJ je izjavio da Jugoslavija nikada nije prihvatila podjelu iz 1941.{{Sfn|Tomasevich|1969}} Konačno, Titu je dodijeljen čin [[Maršal Jugoslavije|maršala Jugoslavije]].{{Sfn|Banac|1988}}

AVNOJ je izabrao i novo [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a#Predsjedništvo AVNOJ-a|Predsjedništvo]] od 63 člana, kojim je predsjedavao Ribar.{{Sfn|Hoare|2013}} Imenovano je 5 potpredsjednika: [[Antuna Augustinčića|Antun Augustinčić]], [[Moša Pijade]], [[Josip Rus]], [[Dimitar Vlahov]] i [[Marko Vujačić]]. Za sekretare Predsjedništva imenovani su [[Radonja Golubović]] i [[Rodoljub Čolaković]].{{Sfn|Pijade|1953}} Neki od vijećnika AVNOJ-a bili su nekomunisti, pa su u Predsjedništvo bili i neki nekomunisti iz predratnog [[Hrvatska seljačka stranka|HSS]]-a i [[Samostalna demokratska stranka|Samostalne demokratske stranke]] (SDS). NKOJ je potvrđen u ulozi vlade. Tito je imenovan za predsjednika NKOJ-a i imao je tri potpredsjednika.{{Sfn|Hoare|2013}} Dvojica su bili članovi KPJ [[Edvard Kardelj]] i [[Vladislav S. Ribnikar]], a jedan je bio [[Božidar Magovac]] iz HSS-a.{{Sfn|Pijade|1953}} Konačno, AVNOJ je formalno pohvalio i zahvalio Titov [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovni štab]] i [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizanske snage]] za njihovu oružanu borbu.{{Sfn|Tomasevich|1969}}
{| class="plainrowheaders wikitable" style="background:none; cellspacing=2px; text-align:left;"
|+Članovi [[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije|NKOJ]]-a {{Sfn|Pijade|1953}}
!Portret
!Ime i prezime
!Funkcija
|-
|[[Datoteka:Josip Broz Tito in 1942.jpg|bez okvira|107x107piksel]]
|[[Josip Broz Tito]]
| align="center" |predsjednik, odbrana
|-
|[[Datoteka:Edvard Kardelj (2).jpg|bez okvira|116x116piksel]]
|[[Edvard Kardelj]]
| rowspan="2" align="center" |potpredsjednik
|-
|[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]]
|[[Božidar Magovac]]
|-
|[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]]
|[[Vladislav S. Ribnikar]]
| align="center" |potpredsjednik, informacije
|-
|[[Datoteka:Sulejman Filipović (cropped).jpg|bez okvira|114x114piksel]]
|[[Sulejman Filipović]]
| align="center" |šume i rude
|-
|[[Datoteka:Frane Frol.jpg|bez okvira|107x107piksel]]
|[[Frane Frol]]
| align="center" |pravosuđe
|-
|[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]]
|[[Milivoj Jambrišak]]
| align="center" |zdravlje
|-
|[[Datoteka:Edvard Kocbek ca.1946.jpg|bez okvira|104x104piksel]]
|[[Edvard Kocbek]]
| align="center" |obrazovanje
|-
|[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]]
|[[Anton Kržišnik]]
| align="center" |socijalne politike
|-
|[[Datoteka:Ivan Milutinović (1942).jpg|bez okvira|95x95piksel]]
|[[Ivan Milutinović]]
| align="center" |ekonomija
|-
|[[Datoteka:Mile Peruničić (cropped).png|bez okvira|127x127piksel]]
|[[Mile Peruničić]]
| align="center" |ishrana
|-
|[[Datoteka:ZAVNOH Rade Pribicevic Topusko (cropped).jpg|bez okvira|80x80piksel]]
|[[Rade Pribičević]]
| align="center" |izgradnja
|-
|[[Datoteka:Josip Smodlaka 1969 Yugoslavian stamp.jpg|bez okvira|99x99piksel]]
|[[Josip Smodlaka]]
| align="center" |vanjski poslovi
|-
|[[Datoteka:Dušan Sernec.jpg|bez okvira|96x96piksel]]
|[[Dušan Sernec]]
| align="center" |finansije
|-
|[[Datoteka:Todor Vujasinović.jpg|bez okvira|110x110piksel]]
|[[Todor Vujasinović]]
| align="center" |ekonomska rekonstrukcija
|-
|[[Datoteka:Vlado Zečević (1).jpg|bez okvira|80x80piksel]]
|[[Vlada Zečević]]
| align="center" |unutrašnji poslovi
|-
|[[Datoteka:Sreten Žujović Crni.jpg|bez okvira|114x114piksel]]
|[[Sreten Žujović]]
| align="center" |transport
|}

=== Savezničko priznanje i razvoj 1944. ===
[[Datoteka:Emblem_of_Democratic_Federal_Yugoslavia.svg|desno|mini|Grb [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske Federativne Jugoslavije]]. Datum na dnu označava [[drugo zasjedanje AVNOJ-a]].]]
AVNOJ je 15. januara 1944. u svoj rad uveo [[višejezičnost]], odlučivši da svoje službeno djelo objavi na [[Srpski jezik|srpskom]], [[Hrvatski jezik|hrvatskom]], [[Slovenski jezik|slovenačkom]] i [[Makedonski jezik|makedonskom]] jeziku.{{Sfn|Hoare|2013}}{{Sfn|Batović|2010}} U februaru su AVNOJ i NKOJ na Titov zahtjev usvojili [[Grb Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije|novi amblem buduće federacije]].{{Sfn|Trgo|1982}}{{Sfn|Hoare|2013}} Amblem se sastojao od 5 upaljenih baklji koje su gorjele kao jedan plamen koji predstavlja pet ujedinjenih nacija, te je bilo uokvireno snopovima, a na vrhu je stajala crvena petokraka. Na kraju prekrižena plavom trakom na kojoj je pisalo ime države, [[Demokratska Federativna Jugoslavija]].{{Sfn|Hoare|2013}}

[[Josif Staljin|Staljin]] je bio bijesan zbog odbijanja AVNOJ-a sovjetskih savjeta prilikom uspostavljanja NKOJ-a kao privremene vlade i eksplicitnog odbacivanja vlade u egzilu. Staljin je posebno bio zabrinut zbog Titovog preuzimanja predsjednika NKOJ-a i njegovog uzdizanja u čin maršala. Smatrao je da će to signalizirati zapadnim saveznicima da se KPJ zapravo bori za revoluciju. Staljin je bio dodatno ljut činjenicom da nije dobio prethodno obavještenje o odlukama.{{Sfn|Banac|1988}}

Na Staljinovo iznenađenje, zapadni saveznici nisu se oštro protivili odlukama AVNOJ-a. Nastavljen je dotok britanske opreme i naoružanja partizanima, koji je započeo u drugoj polovini 1943. na osnovu [[Dogovor o postocima|Čerčilove mediteranske strategije]].{{Sfn|Banac|1988}} Samo nekoliko dana nakon drugog zasjedanja AVNOJ-a, saveznici su na [[Teheranska konferencija|Teheranskoj konferenciji]] priznali partizane kao savezničku snagu i prekinuli dalju pomoć [[četnici]]<nowiki/>ma.{{Sfn|Tomasevich|2001}} Na poziv [[Premijer Ujedinjenog Kraljevstva|britanskog premijera]] [[Winston Churchill|Winstona Churchilla]], vlada u egzilu na čelu s [[Ivan Šubašić|Ivanom Šubašićem]] i NKOJ pod vodstvom Tita potpisali su 16. juna 1944. [[Sporazumi Tito–Šubašić#Viški sporazum|Viški sporazum]], gdje vlada u egzilu priznaje AVNOJ u zamjenu za obećanje NKOJ-a da će odluku o ustavu Jugoslavije odgoditi za poslije rata.{{Sfn|Hoare|2013}} [[Sporazumi Tito–Šubašić|Tito i Šubašić]] su 1. novembra u [[Beograd]]<nowiki/>u zaključili još jedan [[Sporazumi Tito–Šubašić#Beogradski sporazum|sporazum]], gdje je Šubašić potvrdio AVNOJ kao zakonodavno tijelo Jugoslavije i pristao na formiranje nove vlade od 18 članova. Šest članova bi dolazilo iz vlade u egzilu, a 12 bi bili članovi NKOJ-a.{{Sfn|Hoare|2013}} I drugo zasjedanje AVNOJ-a naišlo je na odgovor četničkog vrha. Na [[Svetosavski kongres|Svetosavskom kongresu]] održanom u januaru 1944. predložili su alternativno rješenje za poslijeratnu vladu.{{Sfn|Hoare|2013}} Kongres je takođre osudio AVNOJ u skladu sa savremenom četničkom propagandom kao proizvod kolaboracije [[Savez komunista Jugoslavije|komunista]] i [[Ustaše|ustaša]] protiv [[Srbi|Srba]].{{Sfn|Tomasevich|1975}}

=== Progon Nijemaca ===
[[Datoteka:Rudolfsgnad.jpg|mini|Spomenik na ivici jugoslavenskog komunističkog [[Logor Knićanin|logora Knićanin]] (Rudolfsgnad), otvoren u oktobru 1945.]]
{{Glavni|Progon Nijemaca nakon Drugog svjetskog rata#Jugoslavija|Nijemci u Jugoslaviji#Drugi svjetski rat}}
Predsjedništvo AVNOJ-a je 21. novembra 1944. proglasilo [[Nijemci u Jugoslaviji|Nijemce u Jugoslaviji]] kolektivno krivim za rat i neprijatelje Jugoslavije. Nijemci u područjima pod kontrolom partizana bili su internirani. Prije 1944. u Jugoslaviji je živjelo oko pola miliona [[Nijemci|Nijemaca]]. Oko 240.000 je evakuisano prije dolaska [[Crvena armija|Crvene armije]], još 150.000 je kasnije deportovano u [[Sovjetski Savez|SSSR]] na prinudni rad, 50.000 je umrlo u jugoslavenskim [[Radni logor|radnim logorima]], a 15.000 je ubijeno od strane partizana. Većina ostalih je [[Progon Nijemaca nakon Drugog svjetskog rata|protjerana iz Jugoslavije]], a njemačka imovina je konfiskovana. Do [[Popis stanovništva u Jugoslaviji 1948.|popisa stanovništva iz 1948.]] ostalo je manje od 56.000 etničkih Nijemaca.{{Sfn|Ramet|2006}}

== Treće zasjedanje ==
{{Glavni|Treće zasjedanje AVNOJ-a}}Na prijedlog [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|saveznika]],{{Sfn|Hoare|2013}} u februaru 1945. AVNOJ je proširen za članove iz [[Srbija|Srbije]], [[Crna Gora|Crne Gore]], [[Kosovo (regija)|Kosova]] i [[Metohija|Metohije]], koji nisu bili zastupljeni na drugom zasjedanju.{{Sfn|Hoare|2011}} AVNOJ je ponovo proširen krajem marta na 54 člana predratne [[Narodna skupština Kraljevine Jugoslavije|jugoslavenske skupštine]], kako su to zahtijevali [[Sporazumi Tito–Šubašić]].{{Sfn|Hoare|2013}} Na [[Konferencija u Jalti|konferenciji u Jalti]] [[Winston Churchill|Churchilli]] i [[Josif Staljin|Staljin]] raspravljali su o odlukama AVNOJ-a, te su odlučili da traže ratifikaciju svih odluka AVNOJ-a od buduće jugoslavenske ustavotvorne skupštine.{{Sfn|Banac|1988}}
[[Datoteka:III_Zasedanje_AVNOJ-a,_Beograd_1945.jpg|lijevo|mini|Poslijednje zasjedanje AVNOJ-a održano je u [[Beograd]]<nowiki/>u 1945.]]
Istovremeno, Predsjedništvo AVNOJ-a je zaključilo da [[Sandžak]] ne treba da bude jedna od federalnih jedinica Jugoslavije. Zbog toga [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka]] (ZAVNOS) podijelilo je regiju duž granice [[Kraljevina Srbija|Srbije]] i [[Kraljevina Crna Gora|Crne Gore]], kao iz 1912, i raspustilo se, a njegovi vijećnici, iz srezova koji su pripali Srbiji i Crnoj Gori, pridružili su se u njihove skupštine.{{Sfn|Banac|1988}} [[Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije]] (ASNOS) održala je prvu redovnu sjednicu od 7. do 9. aprila i izglasala je pripajanje [[Vojvodina|Vojvodine]], [[Kosovo (regija)|Kosova]] i dijela Sandžaka ([[priboj]]ski, [[Mileševac|mileševski]], zlatarski, [[Sjenica (Srbija)|sjenički]], deževski i štavički srezovi) [[Socijalistička Republika Srbija#Historija|Federalnoj Državi Srbiji]]. Narodnooslobodilačko vijeće kosovsko-metohijske oblasti održalo je prvu redovnu sjednicu od 8. do 10. jula, a odgovarajuće tijelo Vojvodine zasjedalo je 30. i 31. jula, te su oba tijela odlučila da se regija koji oni predstavljaju pridruži Srbiji. Sve ove odluke potvrđene su na [[Treće zasjedanje AVNOJ-a|trećem zasedanju AVNOJ-a]] u augustu 1945.{{Sfn|Hoare|2013}} Do kraja mjeseca AVNOJ je raspravljao i odlučio o promjenama granica svih jugoslavenskih federalnih jedinica na osnovu odgovarajućih granica prije 1941. i prije 1918.{{Sfn|Banac|1988}}

Treće zasjedanje AVNOJ-a održano je u [[Beograd]]<nowiki/>u od 7. do 26. augusta 1945. u okviru pripreme Ustavotvorne skupštine. Ponovo je predsjedavao Ribar,{{Sfn|Hoare|2013}} a održan je u [[Dom Narodne skupštine Republike Srbije|zgradi jugoslavenske skupštine]].{{Sfn|NARS}} [[Izbori za narodne poslanike Ustavotvorne skupštine Demokratske Federativne Jugoslavije 1945.|Parlamentarni izbori]] održani su 11. novembra, a ustavotvorna skupština je sazvana 29. novembra 1945. [[Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije|Narodni front Jugoslavije]] (NOF) odnio je ubjedljivu pobjedu, a Skupština je kasnije ratifikovala odluke koje je ranije donio AVNOJ.{{Sfn|Hoare|2013}}

== Naslijeđe ==
[[Datoteka:SocialistYugoslavia_en.svg|desno|mini|AVNOJ je definisao unutarjugoslavenske granice između konstitutivnih republika federacije.]]
AVNOJ je rezultirao porazom [[Srpski nacionalizam|srpskog nacionalizma]]. U predratnoj [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevini Jugoslaviji]] [[Banovina Srbija|Srbija]] je bila u dominantnom položaju. U poređenju sa predratnim stanjem, kao i teritorijom koju je [[Kraljevina Srbija]] držala prije [[Prvi svjetski rat|Prvog svetskog rata]], Srbija je izgubila [[Vardarska Makedonija|Makedoniju]] i [[Crna Gora|Crnu Goru]]. AVNOJ je vratio državnost [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i postavio je kao ravnopravnu članicu uz ostale jugoslavenske federacije. Uspostavivši i potvrdivši granice, razdvojila je [[Srbi|Srbe]] koji žive u BiH i [[Socijalistička Republika Hrvatska|Hrvatskoj]] od [[Socijalistička Republika Srbija|Srbije]]. Te granice se ponekad nazivaju i "granice AVNOJ-a".{{Sfn|Hoare|2010}}

Godine 1945. ova situacija je izazvala zabrinutost među Srbima koji su se bojali da će biti podijeljeni među više jugoslavenskih konstitutivnih republika. Kao odgovor, Tito i jugoslavenski režim koristili su retoriku osmišljenu da umanje očigledan značaj unutarjugoslavenskih granica.{{Sfn|Hoare|2010}} Iako su granice AVNOJ-a prvobitno bile povučene kao administrativne granice, one su dobile na značaju kasnijom decentralizacijom i [[Raspad Jugoslavije|raspadom Jugoslavije]].{{Sfn|Helfant Budding|2007}} [[Velika Srbija|Srpski iredentizam]] preko granica AVNOJ-a bio je faktor koji je doprinio [[Balvan-revolucija|pobuni Srba u Hrvatskoj]] 1990. i [[Rat u Bosni i Hercegovini|ratu u Bosni i Hercegovini]] od 1992. do 1995.{{Sfn|Hoare|2010}}

== Također pogledajte ==

*[[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine]] (ZAVNOBiH)
*[[Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja]] (CASNO)
*[[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske]] (ZAVNOH)
*[[Antifašističko sobranje narodnog oslobođenja Makedonije]] (ASNOM)
*[[Slovenačko narodnooslobodilačko vijeće]] (SNOS)
*[[Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije]] (ASNOS)
**[[Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Vojvodine]] (ASNOAPV)
** [[Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Kosova]] (ASNOK)
** [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka]] (ZAVNOS)
*[[Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]

== Literatura ==

* [[Rodoljub Čolaković]] - ''Zapisi iz oslobodilačkog rata'', knjiga V. Sarajevo, 1966.
* [[Nikola Babić (narodni heroj)|Nikola Babić]] - ''Jubilej AVNOJ-a i ZAVNOBiH-a (1943—1963)'', NIP »Zadrugar«, Sarajevo, 1963.
* Vojna enciklopedija (knjiga III). Beograd 1972.

== Napomene ==
<references group="lower-roman" />
== Fusnote ==
{{Commonscat|AVNOJ}}
{{Refspisak|2}}

== Reference ==
{{refbegin|30em}}
* {{cite book|last=Banac|first=Ivo|url=https://books.google.com/books?id=_C1zDwAAQBAJ|title=With Stalin against Tito: Cominformist Splits in Yugoslav Communism|publisher=Cornell University Press|year=1988|isbn=0-8014-2186-1|location=Ithaca, New York}}
* {{cite journal|last=Batović|first=Ante|year=2010|title=Zapadne reakcije na objavu Deklaracije o nazivu i položaju hrvatskoga književnog jezika 1967. godine|trans-title=Western Reactions to Publication of the Declaration Concerning the Name and Position of the Croatian Literary Language in 1967|url=https://hrcak.srce.hr/67461|journal=Časopis za suvremenu povijest|language=Croatian|location=Zagreb, Croatia|publisher=Croatian Institute of History|volume=42|issue=3|pages=579–594|issn=0590-9597}}
* {{cite book|last=Calic|first=Marie-Janine|url=https://books.google.com/books?id=KqOWDwAAQBAJ|title=A History of Yugoslavia|publisher=[[Purdue University Press]]|year=2019|isbn=978-1-55753-838-3|location=West Lafayette, Indiana}}
* {{cite book|last=Đilas|first=Aleksa|url=https://books.google.com/books?id=NB_TCBY-jooC|title=The Contested Country: Yugoslav Unity and Communist Revolution, 1919–1953|publisher=Harvard University Press|year=1991|isbn=9780674166981|location=Cambridge, Massachusetts}}
* {{cite book|last=Helfant Budding|first=Audrey|url=https://books.google.com/books?id=aGy3dO_aDisC|title=State Collapse in South-Eastern Europe: New Perspectives on Yugoslavia's Disintegration|publisher=Purdue University Press|year=2007|isbn=978-1-55753-461-3|editor1-last=Cohen|editor1-first=Lenard J.|location=West Lafayette, Indiana|pages=91–130|chapter=Nation/People/Republic: Self-Determination in Socialist Yugoslavia|editor2-last=Dragović-Soso|editor2-first=Jasna}}
* {{cite book|last=Hoare|first=Marko Attila|url=https://books.google.com/books?id=oFXdiS25N78C|title=Central and Southeast European Politics since 1989|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2010|isbn=978-0-521-88810-3|editor-last=Ramet|editor-first=Sabrina P.|location=Cambridge, UK|pages=111–136|chapter=The War of Yugoslav Succession|author-link=Marko Attila Hoare}}
* {{cite book|last=Hoare|first=Marko Attila|url=https://books.google.com/books?id=gkiEDAAAQBAJ|title=Serbia and the Serbs in World War Two|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|year=2011|isbn=978-1-349-32611-2|editor1-last=Ramet|editor1-first=Sabrina P.|location=London, UK|pages=201–224|chapter=The Partisans and the Serbs|editor2-last=Listhaug|editor2-first=Ola}}
* {{cite book|last=Hoare|first=Marko Attila|url=https://books.google.com/books?id=M4poAgAAQBAJ|title=The Bosnian Muslims in the Second World War|publisher=[[Oxford University Press]]|year=2013|isbn=978-0-231-70394-9|location=Oxford, UK}}
* {{cite book|last=Irvine|first=Jill|url=https://books.google.com/books?id=aGy3dO_aDisC|title=State Collapse in South-Eastern Europe: New Perspectives on Yugoslavia's Disintegration|publisher=[[Purdue University Press]]|year=2007|isbn=978-1-55753-461-3|editor1-last=Cohen|editor1-first=Lenard J.|location=West Lafayette, Indiana|pages=149–178|chapter=The Croatian Spring and the Dissolution of Yugoslavia|editor2-last=Dragović-Soso|editor2-first=Jasna}}
* {{cite journal|last=Karaula|first=Željko|year=2013|title=Pogledi ustaških medija prema partizanskim zasjedanjima "srpskog" AVNOJ-a|trans-title=The Opinions of the Ustasha Media Towards the Partisan Sessions of the "Serb" AVNOJ|url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=106598|journal=Historijska Traganja|language=Bosnian|location=Sarajevo, Bosnia and Herzegovina|publisher=Institut za istoriju|issue=12|pages=141–154|issn=1840-3875}}
* {{cite book|last1=Lukic|first1=Renéo|url=https://books.google.com/books?id=WPhhLfp8huIC|title=Europe from the Balkans to the Urals: The Disintegration of Yugoslavia and the Soviet Union|last2=Lynch|first2=Allen|publisher=[[Stockholm International Peace Research Institute]]|year=1996|isbn=9780198292005|location=Stockholm, Sweden}}
* {{cite book|last1=Luthar|first1=Breda|url=https://books.google.com/books?id=S0x0vUKAhbIC|title=Remembering Utopia: The Culture of Everyday Life in Socialist Yugoslavia|last2=Pušnik|first2=Maruša|publisher=New Academia Publishing|year=2010|isbn=978-0-9844062-3-4|location=Washington, D.C.}}
* {{cite journal|last=Mahmutović|first=Džafer|year=1988|title=Regionalni muzej Pounja Bihać|trans-title=Una Valley Regional Museum in Bihać|url=https://hrcak.srce.hr/145289|journal=Informatica Museologica|language=Croatian|location=Zagreb, Croatia|publisher=Muzejski dokumentacijski centar|volume=19|issue=1–2|pages=75–76|issn=0350-2325}}
* {{cite book|title=Прво и друго заседање Антифашистичког већа народног ослобођења Југославије (26 и 27 новембра 1942, 29 и 30 новембра 1943) по стенографским белешкама и другим изворима|publisher=Presidium of the National Assembly of the Federative People's Republic of Yugoslavia|year=1953|editor-last=Pijade|editor-first=Moša|editor-link=Moša Pijade|location=Belgrade|language=Serbian|trans-title=The First and the Second Sessions of the Anti-Fascist Council for the National Liberation of Yugoslavia (26–27 November 1942, 29–30 November 1943) According to Shorthand Records and Other Sources|oclc=632104149}}
* {{cite book|last=Ramet|first=Sabrina P.|url=https://books.google.com/books?id=FTw3lEqi2-oC|title=The Three Yugoslavias: State-building and Legitimation, 1918–2005|publisher=[[Indiana University Press]]|year=2006|isbn=9780253346568|location=Bloomington, Indiana|author-link=Sabrina P. Ramet}}
* {{cite book|last=Roberts|first=Walter R.|url=https://books.google.com/books?id=43CbLU8FgFsC|title=Tito, Mihailović and the Allies: 1941–1945|publisher=Duke University Press|year=1973|isbn=978-0-8223-0773-0|location=New Brunswick, New Jersey|authorlink=Walter Roberts (writer)}}
* {{cite book|last=Swain|first=Geoffrey|url=https://books.google.com/books?id=BFgBAwAAQBAJ|title=Tito: A Biography|publisher=I.B.Tauris & Co. Ltd|year=2011|isbn=978-1-84511-727-6|location=London, UK}}
* {{cite book|last=Tomasevich|first=Jozo|url=https://books.google.com/books?id=kVXuDwAAQBAJ|title=Contemporary Yugoslavia: Twenty Years of Socialist Experiment|publisher=[[University of California Press]]|year=1969|isbn=9780520331105|editor-last=Vucinich|editor-first=Wayne S.|location=Berkeley, California|pages=59–118|chapter=Yugoslavia During the Second World War|author-link=Jozo Tomasevich}}
* {{cite book|last=Tomasevich|first=Jozo|url=https://books.google.com/books?id=yoCaAAAAIAAJ|title=War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks|publisher=Stanford University Press|year=1975|isbn=978-0-8047-0857-9|location=Stanford, California|authorlink=Jozo Tomasevich}}
* {{cite book|last=Tomasevich|first=Jozo|url=https://books.google.com/books?id=fqUSGevFe5MC|title=War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: Occupation and Collaboration|publisher=Stanford University Press|year=2001|isbn=978-0-8047-0857-9|location=Stanford, California|author-link=Jozo Tomasevich}}
* {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=G8oKywEACAAJ|title=Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije|publisher=Vojnoistorijski institute (Institute of Military History)|year=1982|editor-last=Trgo|editor-first=Fabijan|volume=2/13|location=Belgrade|language=Serbo-Croatian|trans-title=Collection of Documents and Information on the Peoples' Liberation War of the Peoples of Yugoslavia|oclc=456199333}}
* {{cite book|last=Vukšić|first=Velimir|url=https://books.google.com/books?id=5rgMvgAACAAJ|title=Tito's Partisans 1941–45|publisher=[[Osprey Publishing]]|year=2003|isbn=1-84176-675-5|location=Oxford, UK}}
* {{cite book|last=Walasek|first=Helen|url=https://books.google.com/books?id=vBSrCwAAQBAJ|title=Bosnia and the Destruction of Cultural Heritage|publisher=Ashgate Publishing Limited|year=2015|isbn=9781409437048|editor-last=Walasek|editor-first=Helen|location=Farnham, UK|pages=23–142|chapter=Destruction of the Cultural Heritage in Bosnia-Herzegovina: An Overview}}
* {{cite web|url=http://www.parlament.gov.rs/gra%C4%91ani/edukativni-centar/kulturno-nasle%C4%91e/umetni%C4%8Dke-vrednosti.1105.html|title=Dom Narodne skupštine Republike Srbije|publisher=[[National Assembly (Serbia)]]|location=Belgrade, Serbia|language=Serbian|trans-title=House of the National Assembly of the Republic of Serbia|archive-url=https://web.archive.org/web/20201014030110/http://www.parlament.gov.rs/gra%C4%91ani/edukativni-centar/kulturno-nasle%C4%91e/umetni%C4%8Dke-vrednosti.1105.html|archive-date=14. 10. 2020|url-status=live|access-date=7. 2. 2021|ref={{harvid|NARS}}}}
{{refend}}{{AVNOJ}}

[[Kategorija:AVNOJ|*]]
[[Kategorija:SFRJ]]
[[Kategorija:Narodnooslobodilačka borba]]
[[Kategorija:Antifašizam u Jugoslaviji]]
[[Kategorija:Komunizam u Jugoslaviji]]
[[Kategorija:Jugoslavija u Narodnooslobodilačkoj borbi]]
[[Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu]]
[[Kategorija:Politička historija Jugoslavije]]
[[Kategorija:1942. u Jugoslaviji]]
[[Kategorija:1943. u Jugoslaviji]]
[[Kategorija:1944. u Jugoslaviji]]
[[Kategorija:1945. u Jugoslaviji]]
[[Kategorija:Historija Bihaća]]
[[Kategorija:Historija Jajca]]
[[Kategorija:Historija Beograda]]