Izvorni kôd stranice Receptor (biohemija)

[[File:Membrane Receptors.svg|mini|1. Ligandi<br/> 2. '''Receptori'''<br/>3.Sekundarni stimulans ("glasnik")<br/>'''Primjeri membranskih receptora''']]
'''Receptor''', u [[biohemija|biohemiji]] i [[farmakologija|farmakologiji]], [[protein]]ska je [[molekula]], koja je obično ugrađena u površinu plazma membrane na  površini [[ćelije (biologija)|ćelije]] koja prima vanjske hemijske signale. Kada su takvi signali vežu na receptor, izazivaju neki od  oblika ćelijskog/tkivnog odgovora, npr. promjene u električnoj aktivnosti ćelije. U tom smislu, receptor je protein koji prepoznaje i odgovara na endogene hemijske signale, kao što acetilholinski receptor prepoznaje i reagira na svoj endogeni ligand, acetilholin. Međutim, ponekad, u farmakologiji, termin se također koristi i za druge proteine, kao što su  [[lijek]]ovi, [[enzim]]i, transporteri i [[ionski kanal]]i.

Receptorski [[protein]]i su ugrađeni u plazmamembrana ćelija, ispoljeni kao i u ekstracelularne površine ćelije, citoplazmatski  ili  [[jedro|jedarni]] (nukleusni) receptori.   Molekula koja se veže na receptor se naziva [[ligand]], a može biti [[peptid]] (kratki protein) ili neka druga od  malih molekula, kao što je [[neurotransmiter]], [[hormon]], farmaceutski lijek, toksin, ili dijelovi vnjskog   virusa ili mikroba. Endogeno određena [[molekula]] za odredjeni receptor je njen endogeni ligand. Na primjer endogeni ligand za nikotinske receptore acetilholina je acetilholin, ali se receptor može aktivirati nikotinom i blokirati kurarom.<ref>Collado-Vides J., Magasanik B., Smith T. F., Eds  (1996): Integrative approaches to molecular biology. The MIT Press, Cambridge (Mass), London, {{ISBN|0-262-03239-2}}.</ref><ref>Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, {{ISBN|9958-9344-3-4}}.</ref><ref>Lawrence E. (1999): Henderson's Dictionary of biological terms. Longman Group Ltd., London, {{ISBN|0-582-22708-9}}.</ref><ref>Alberts B. et al. (1983: Molecular biology of the cell. Garland Publishing, Inc., New York & London, {{ISBN|0-8240-7283-9}}.</ref>

Svaki receptor je povezan sa specifičnim ćelijskim biohemijskim putem. Iako se u većini ćelija nalaze brojni receptori, svaki od njih će se vezati samo uz ligandi određene strukture, na način na koji će brave prihvatitaju samo konkretne oblike ključeva. Kada se ligand veže za svoj odgovarajući receptor, on aktivira ili inhibira receptorski biohemijski put.

== Struktura == 
Oblici i  aktivnosti  receptora se proučavaju Rendgenskom  strukturnom analizom X [[kristalografija|kristalografije]], dvojnom polarizacijskom interferometrijom, računarskim modeliranjem i strukturno-funkcijskim relacijama, čime se omogućava  razumijevanje djelovanje lijekova, uključujući i njihove interakcije, na pozicijama  njihovog vezanja za receptore. Odnosi strukture i aktivnosti objašnjavaju korelaciju induciranih konformacijskih  promjena i aktivnosti [[molekula|biomolekula]]. Proučavaju se primjenom dinamičkih tehnika,  kao što su cirkularni dihroizam i dualna polarizacijska interferometrija.
[[Datoteka:Transmembrane receptor.svg|mini|right|Transmembranski receptor:<br E = ekstracelularni prostor;<br> I = intracelularni prostor; <br>P = [[plazma]] ćelijska [[membrana|membrane]]]]

Strukture receptora su vrlo raznolike i mogu se  svrstati u šire  kategorije.
*''' Tip 1''': L (jonotropski receptori ili membranski receptori) su obično mete brzih neurotransmitera poput acetilholina (nikotinskog) i GABA, a aktiviranje ovih  receptora rezultira u promjenama kretanja jona kroz membranu. Imaju heterogene strukture. Svaka podjedinica sadrži  ekstracelularnu ligand-obavezujuću i itransmembransku domenu, koja se zauzvrat uključuje u četiri transmembranska alfa heliksa. Ligand vezujući prostori se nalaze na granici između podjedinica.
*'''Tip 2''':  Receptori u sprezi sa G proteinima (metabotropni) ili hormonski receptori, neurotransmiterski receptori,  su transmembranski proteini i najveća su   porodica receptora. Uključuju receptore za nekoliko [[hormon]]a i sporih odašiljača, kso što je [[dopamin]], metabotropni glutamat. Oni se sastoje od sedam transmembranskih alfa heliksa. Alfa heliksi formiraju ekstracelularne i intracelularnr domene. Većina veeza za veće peptidne ligande se obično nalazi u ekstracelularnom domenu, dok je obavezujuće mjesto za manje nepeptidske  ligande obično između sedam alfa heliksia i jedne ekstracelularne petlje.
* '''Tip 3''': Receptori vezani ili srodni kinazi, enzimski receptori, su građeni od vanćelijske domene koja sadrži vezujućie ligande i unutarćelijske domene, često sa [[enzim]]skom funkcijom, vezanom preko jednnostrukog transmembranakog alfa heliksa, tj. [[insulin]]skog receptora. tor.  
* '''Tip 4''': [[Jedro|Jedarni]] receptori, unatoč tom nazivu nalaze se u citosolu i, nakon vezanja sa odgovarajućim ligandom, migriraju ka nukleusu. Sastoje se od  regije vezivanje  C-terminalnog  liganda, srži  DNK-vezujuće domene (''DBD'') i N-terminalne domene koja sadrži ''AF1'' (funkciju aktivacije 1) regiju. U ključnoj regiji ima dva  [[cink]]ova „prsta“,  koji su odgovorni za prepoznavanje specifične [[DNK]]  sekvence za ovaj receptor. N-terminal nezavisno komunicira s drugim faktorima ćelijske transkripcije liganda i, ovisno o tim interakcijama, može alternirati vezivanje ili aktivnost receptora. Primjeri takvih receptora su [[steroid]]i i [[hormon]]i [[štitnjača|štitnjače]].<ref>Rang H. P., Dale M, M., Ritter J. M, Flower R. J., Henderson G. (2012): Pharmacology,  7th edition. Elsevier Churchill.  Livingstone, {{ISBN|978-0-7020-3471-8}}.</ref>

Vezanje [[ligand]]a stabilizira određenu konformacijsku promjenu proteinskih receptora (tro-dimenzionalni oblik receptora,  bez promjene u primarnoj strukturi proteinskih sekvenci. To je često povezano sa poprimanjem  ili gubitkom proteinske aktivnosti, što obično dovodi do neke vrste ćelijskog odgovora ili samo blokade receptora,  bez izazivanja odgovora. Ligand-inducirane promjene u receptorima rezultiraju promjename u [[ćelija (biologija)|ćelijskim]] aktivnostima, uključujući i biološku aktivnost liganda. Mnoge funkcije našeg tijela su regulirane jedinstvenim odgovorima receptora na specifične molekule.

== Vezivanje i aktivacija ==
Vezivanje liganda je ravnotežni proces. Ligandi se vezuju za receptore i od njih disociraju po načelima zakona o dejstvu masa.
<center><math>\left[\mathrm{Ligand}\right] \cdot \left[\mathrm{Receptor}\right]\;\;\overset{ K_d}{\rightleftharpoons}\;\;\left[\mbox{Ligand-receptor complex}\right]</math>
:(zagrade označavaju koncentracije)</center>

Jedan od pokazatelja komplementarnosti liganda i receptora je afinitet vezivanja, koji je u inverznoj relaciji sa konstantom disocijacije K<sub>d</sub>. Uspješno uklapanje koincidicira sa visokim afinitetom i niskim K<sub>d</sub> vrijednostima. Krajnji [[biologija|biološki]] odgovor (npr. kaskada sekundarnih glasnika ili mišićna kontrakcija), se postiže samo nakon aktivacije značajnog  broja receptora. Afinitet vezivanja liganda se može proučavati primjenom  [[Statistika|statističke mehanike]] <ref>Vu-Quoc L.  (2008): Configuration integral statistical mechanics.http://clesm.mae.ufl.edu/wiki.pub/index.php/Configuration_integral_%28statistical_mechanics%29</ref>.
Afinitet u vezi receptor-ligand  je poput afiniteta [[enzim]] – supstrat. Dokle su oba tipa interakcije specifična i reverzibilna, ne dolazi do hemijske modifikacije vezanog liganda (za receptor), za razliku od supstrata nakon vezivanja za enzim.
Ako postoji dva stanja receptora,<ref>[http://www.bio-balance.com/Receptor2.htm]</ref> onda vezivanje liganda mora doprinijeti diferencijaciji tih stanja. O aktivacijskim mehanizmima ta dva stanja, u literaturi su raširene detaljne rasprave,<ref>[http://www.bio-balance.com/Graphics.htm]</ref>
==Konstitucijska aktivnost==
Konstitutivno je aktivan receptor koji može producirati svoj biološki odgovor u odsustvu vezanog [[ligand]]a.<ref>Milligan G. (2003): Constitutive activity and inverse agonists of G protein-coupled receptors: a current perspective. Mol. Pharmacol., 64  (6): 1271–6.</ref> Ta aktivnost receptora može biti blokirana vezivanjem inverznog agoniste. [[Mutacija|Mutacije]]receptora koje uvjetuju povećanje konstitucijske aktivnosti mogu uzrokovati neke  nasljedne bolesti, kao što su prijevremeni [[pubertet]] (usljed mutacija|mutacije]] u genima za luteinizirajući [[hormon]] (LH),  luteinizirajuće hormonske receptore i [[hipertiroidizam]] (usljed [[Genske mutacije na tiroidno-stimulirajućim [[hormon]]ima i njihovim receptorima.

==Reference==
{{reference}}
== Također pogledajte==
* [[Protein]]
* [[Membrana]]
* [[Hormon]]
* [[Enzim]]

== Vanjski linkovi ==
* [http://www.iuphar-db.org IUPHAR GPCR baza podataka i kompendijum jonkih kanala] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190323064157/http://iuphar-db.org/ |date=23. 3. 2019 }}
* [https://web.archive.org/web/20091020121014/http://receptome.stanford.edu/hpmr/Families/FamNav/famnav.asp?undefined Receptom ljudske plasma membrane]
* {{MeshName|Cell+surface+receptors}}

[[Kategorija:Citologija]]
[[Kategorija:Biohemija]]
[[Kategorija:Ćelijska signalizacija]]
[[Kategorija:Receptori]]