Izvorni kôd stranice Nikotinamid adenin dinukleotid-fosfat

{{distinguish|text=[[Nikotinamid adenine-dinukleotid]] (NAD{{+}}/NADH)}}
{{Infokutija hemijski spoj
| Strukturna formula   = [[slika:NADP+ phys.svg |225px]]
| Hemijski spoj        = Nikotinamid adenin dinukleotid-fosfat
| Druga imena          = 
|IUPAC_ime= 
| Sumarna formula      = C<sub>21</sub>H<sub>29</sub>N<sub>7</sub>O<sub>17</sub>P<sub>3</sub>
| CAS registarski broj = 53-59-8
| SMILES = O=C(N)c1ccc[n+](c1)[C@H]2[C@H](O)[C@H](O)[C@H](O2)COP([O-])(=O)OP(=O)(O)OC[C@H]3O[C@@H](n4cnc5c4ncnc5N)[C@@H]([C@@H]3O)OP(=O)(O)O
| MeSHName = NADP
| InChI =1/C21H28N7O17P3/c22-17-12-19(25-7-24-17)28(8-26-12)21-16(44-46(33,34)35)14(30)11(43-21)6-41-48(38,39)45-47(36,37)40-5-10-13(29)15(31)20(42-10)27-3-1-2-9(4-27)18(23)32/h1-4,7-8,10-11,13-16,20-21,29-31H,5-6H2,(H7-,22,23,24,25,32,33,34,35,36,37,38,39)/t10-,11-,13-,14-,15-,16-,20-,21-/m1/s1
| Kratki opis          = 
| Molarna masa         = 
| Agregatno stanje     =
| Gustoća              =
| Tačka topljenja      =
| Tačka ključanja      = 
| Pritisak pare        = 
| Rastvorljivost       =
| pKa = 3.51
| Dipolni moment       = 
| NFPA 704 = {{NFPA 704 |H = |F = | R = | O = }}
}}

'''Nikotinamid adenin dinukleotid-fosfat''', skraćeno '''NADP<sup>+</sup>''' ili, po staroj oznaci, '''TPN''' (trifosfopiridin nukleotid), je [[kofaktor]] koji se koristi u [[anabolizam|anaboličkim reakcijama]], kao što su [[Calvinov ciklus]] i sinteze [[lipid]]a i [[nukleinske kiseline|nukleinskih kiselina]], kojima je potreban NADPH kao [[redukcijsko sredstvo]]. Koriste ga svi oblici ćelijskog života.<ref name="pmid26284036">{{cite journal | vauthors = Spaans SK, Weusthuis RA, van der Oost J, Kengen SW | title = NADPH-generating systems in bacteria and archaea | journal = Frontiers in Microbiology | volume = 6 | pages = 742 | date = 2015 | pmid = 26284036 | pmc = 4518329 | doi = 10.3389/fmicb.2015.00742 }}</ref>

'''NADPH''' je [[redoks| reducirani]] oblik NADP<sup>+</sup>. NADP<sup>+</sup> razlikuje se od [[NAD+| NAD<sup>+</sup>]] prisustvom dodatne [[fosfatna grupa|fosfatne grupe]] na 2' položaju [[riboza|riboznog]] prstena koji nosi [[adenin]]ski [[ostatak (hemija)|dio]]. Ovaj dodatni fosfat dodaje se [[NAD+ kinaza|NAD<sup>+</sup> kinazom]], a uklanja NADP<sup>+</sup>fosfatazom.<ref>{{cite journal | vauthors = Kawai S, Murata K | title = Structure and function of NAD kinase and NADP phosphatase: key enzymes that regulate the intracellular balance of NAD(H) and NADP(H) | journal = Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry | volume = 72 | issue = 4 | pages = 919–30 | date = April 2008 | pmid = 18391451 | doi = 10.1271/bbb.70738 | doi-access = free }}</ref>

== Biosinteza ==
=== NADP<sup>+</sup> ===
Općenito, NADP<sup>+</sup> sintetizira se prije nego što bude NADPH. Takva reakcija obično započinje sa  [[NAD+|NAD<sup>+</sup>]] iz  [[de novo]] ili sa puta za sanaciju, sa [[NAD+ kinaza|NAD<sup>+</sup>kinazom]] dodavanjem dodatne fosfatne grupe. [[NAD (P) + nukleosidaza|NAD(P)<sup>+</sup> nukleozidaza]] omogućava sintezu iz [[nikotinamid]]a u putu spašavanja, a NADP + fosfataza može pretvoriti NADPH natrag u NADH da održi ravnotežu. Neki oblici NAD<sup>+</sup> kinaze, posebno onaj u [[mitohondrija]]ma, takođe mogu prihvatiti NADH da je pretvore direktno u NADP.<ref>{{cite journal | vauthors = Iwahashi Y, Hitoshio A, Tajima N, Nakamura T | title = Characterization of NADH kinase from Saccharomyces cerevisiae | journal = Journal of Biochemistry | volume = 105 | issue = 4 | pages = 588–93 | date = April 1989 | pmid = 2547755 | doi = 10.1093/oxfordjournals.jbchem.a122709 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Iwahashi Y, Nakamura T | title = Localization of the NADH kinase in the inner membrane of yeast mitochondria | journal = Journal of Biochemistry | volume = 105 | issue = 6 | pages = 916–21 | date = June 1989 | pmid = 2549021 | doi = 10.1093/oxfordjournals.jbchem.a122779 }}</ref> Prokariotski put je manje dobro razumljiv, ali sa svim sličnim proteinima i proces bi trebao teći na sličan način. 

=== NADPH ===
NADPH se proizvodi iz NADP<sup>+</sup>. Glavni izvor NADPH u životinja i ostalih nefotosintetskih organizama je [[put pentozo-fosfata]], u prvom koraku od [[glukoza-6-fosfat-dehidrogenaza|glukoza-6-fosfat-dehidrogenaze]] (G6PDH). Put pentoza-fosfata takođe proizvodi pentozu, drugi važan dio NAD(P)H, iz glukoze. Neke [[bakterije]] također koriste G6PDH za [[Entner-Doudoroffov put]], ali proizvodnja NADPH ostaje ista.

[[Feredoksin-NADP (+) reduktaza|Feredoksin-NADP<sup>+</sup> reduktaza]], prisutna u svim domenima života, glavni je izvor NADPH u fotosintetskim organizmima, uključujući [[biljke]] i [[cijanobakterije]]. Pojavljuje se u posljednjem koraku elektronskog lanca [[reakcije ovisne o svjetlu |reakcije ns svjetlosti]] u [[fotosinteza|fotosintezi]]. Koristi se kao redukcijska snaga za biosintetske reakcije u [[Calvinov ciklus|Calvinovom ciklusu]] za asimilaciju [[ugljik-dioksid]]a i pomoć u njegovom pretvaranju u glukozu. Ima funkcije prihvatanja elektrona i u drugim nefotosintetskim putevima: potreban je za redukciju nitrata u [[amonijak]] za biljnu asimilaciju u [[ciklus dušika|ciklusu dušika]] i za proizvodnju ulja. 

Postoji nekoliko drugih manje poznatih mehanizama stvaranja NADPH, koji svi u [[eukarioti]]ma ovise o prisustvu [[mitohondrija]]. Ključni enzimi u ovim procesima povezanim sa metabolizmom ugljika su izoforme [[jabučni enzim|jabučnog sistema]], [[izocitrat dehidrogenaza|izocitrat dehidrogenaze]] (IDH) i [[glutamate dehidrogenaza|glutamat dehidrogenaze]] povezane sa NADP. U tim reakcijama NADP<sup>+</sup> djeluje poput NAD<sup>+</sup> u drugim enzimima, kao oksidirajuće sredstvo.<ref>{{cite journal | vauthors = Hanukoglu I, Rapoport R | title = Routes and regulation of NADPH production in steroidogenic mitochondria | journal = Endocrine Research | volume = 21 | issue = 1-2 | pages = 231–41 | date = Feb–May 1995 | pmid = 7588385 | doi = 10.3109/07435809509030439 }}</ref> Čini se da je mehanizam izocitrat-dehidrogenaze glavni izvor NADPH u masti, a možda i u ćelijama jetre.<ref name=Palmer>{{cite web|last=Palmer|first=Michael|title=10.4.3 Supply of NADPH for fatty acid synthesis|url=http://watcut.uwaterloo.ca/webnotes/Metabolism/page-10.4.3.html|work=Metabolism Course Notes|access-date=6 April 2012|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130606001732/http://watcut.uwaterloo.ca/webnotes/Metabolism/page-10.4.3.html|archive-date=6 June 2013}}</ref> Ovi procesi nalaze se i u bakterijama. Bakterije također mogu koristiti NADP-zavisnu [[gliceraldehid 3-fosfat dehidrogenaza|gliceraldehid 3-fosfat dehidrogenazu]] u istu svrhu. Poput puta pentoza-fosfata, ovi putevi povezani su s dijelovima [[glikoliza|glikolize]]. 

NADPH se također može generirati putem koji nije povezan sa metabolizmom ugljika. Takav je primjer feredoksin-reduktaza. [[Nikotinamid nukleotid transhidrogenaza]] prenosi vodik između NAD(P)H i NAD (P)+, a nalazi se u eukariotskim [[mitohondrija]]ma i mnogim [[bakterija]]ma. Postoje verzije koje ovise o [[protonski gradijent|protonskom gradijentu]] da rade i one koje ne rade. Neki anaerobni organizmi koriste [[Vodik dehidrogenaza (NADP +) |NADP<sup>+</sup>vezanu hidrogenazu]], izvlačeći hidrid iz plinovitog vodika za proizvodnju protona i NADPH.

== Funkcija == 
NADPH pruža ekvivalente redukcije za biosintetske reakcije i [[oksidacija-redukcija|oksidaciju i redukciju]] koje su uključene u zaštitu od toksičnosti [[reaktivne vrste kiseonika|reaktivnih vrsta kisika]] (ROS), omogućavajući regeneraciju [[glutationa]] (GSH).<ref>{{cite journal | vauthors = Rush GF, Gorski JR, Ripple MG, Sowinski J, Bugelski P, Hewitt WR | title = Organic hydroperoxide-induced lipid peroxidation and cell death in isolated hepatocytes | journal = Toxicology and Applied Pharmacology | volume = 78 | issue = 3 | pages = 473–83 | date = May 1985 | pmid = 4049396 | doi = 10.1016/0041-008X(85)90255-8 }}</ref> NADPH se također koristi za [[anabolizam|anaboličke]] puteve, kao što je [[sinteza holesterola]], sinteza [[steroid]]a,<ref name=":0">{{Cite book|last=Rodwell|first=Victor|title=Harper's illustrated Biochemistry, 30th edition|publisher=McGraw Hill|year=2015|isbn=978-0-07-182537-5|location=USA|pages=123-124, 166, 200-201}}</ref> sinteza askorbinske kiseline i ksilitola,<ref name=":0"/> [[citosol]]nih masnih kiselina<ref name=":0" /> i elomngacija mikrosomskih [[sinteza masnih kiselina|lanaca masnih kiselina]].

NADPH sistem je također odgovoran za stvaranje slobodnih radikala u imunskim ćelijama, pomoću [[NADPH-oksidaza]]. Ovi radikali se koriste za uništavanje [[patogen]]a u procesu zvanom [[respiratorni nalet]].<ref>{{cite journal | vauthors = Ogawa K, Suzuki K, Okutsu M, Yamazaki K, Shinkai S | title = The association of elevated reactive oxygen species levels from neutrophils with low-grade inflammation in the elderly | journal = Immunity & Ageing | volume = 5 | pages = 13 | date = October 2008 | pmid = 18950479 | pmc = 2582223 | doi = 10.1186/1742-4933-5-13 }}</ref>

Izvor je redukcionih ekvivalenata za [[citohrom P450]] [[hidroksilacija|hidroksilaciju]] [[aromatski spoj|aromatskih spojeva]], [[steroid]]a, [[alkohol]]a i [[lijek]]ova.

==Enzimi koji koriste NADP(H) kao koenzim==

* [[Adrenoksin-reduktaza]]: Ovaj enzim je prisutan svugdje u većini organizama<ref name="2017-Hanukoglu-JME">{{cite journal | vauthors = Hanukoglu I | title = Conservation of the Enzyme-Coenzyme Interfaces in FAD and NADP Binding Adrenodoxin Reductase-A Ubiquitous Enzyme | journal = Journal of Molecular Evolution | volume = 85 | issue = 5-6 | pages = 205–218 | date = December 2017 | pmid = 29177972 | doi = 10.1007/s00239-017-9821-9 | bibcode = 2017JMolE..85..205H }}</ref> Prenosi dva elektrona iz NADPH u FAD. Kod kičmenjaka služi kao prvi enzim u lancu mitohondrijskih sistema P450, koji sintetišu steroidne hormone.<ref name="1992-Hanukoglu">{{cite journal | vauthors = Hanukoglu I | title = Steroidogenic enzymes: structure, function, and role in regulation of steroid hormone biosynthesis | journal = The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology | volume = 43 | issue = 8 | pages = 779–804 | date = December 1992 | pmid = 22217824 | doi = 10.1016/0960-0760(92)90307-5 | url = https://zenodo.org/record/890723 }}</ref>

== Enzimi koji koriste NADP (H) kao supstrat ==

U 2018. i 2019., pojavila su se prva dva izvještaja o enzimima koji kataliziraju uklanjanje 2 'fosfata NADP(H) u [[eukarioti]]ma. Prvo su izviješteni  [[citoplazma]]tski protein [[MESH1]] ({{uniprot | Q8N4P3}}),<ref name="Ding 2018">{{Cite journal |vauthors=((Ding CKC)), Rose J, Wu J, Sun T, Chen KY, Chen PH, Xu E, Tian S, Akinwuntan J, Guan Z, Zhou P, ((Chi JTA)) | doi = 10.1101/325266 | title = Mammalian stringent-like response mediated by the cytosolic NADPH phosphatase MESH1| journal = bioRxiv | year = 2018 | doi-access =free}}</ref>a  zatim [[mitohondrija|mitohondrijski]] protein [[nokturnin]].<ref name="Estrella 2019">{{Cite journal | vauthors = Estrella MA, Du J, Chen L, Rath S, Prangley E, Chitrakar A, Aoki T, Schedl P, Rabinowitz J, Korennykh A | doi = 10.1101/534560  | title = The Metabolites NADP+ and NADPH are the Targets of the Circadian Protein Nocturnin (Curled)| journal = bioRxiv | year = 2019 | doi-access = free}}</ref><ref name="Estrella 2019b">{{cite journal | vauthors = Estrella MA, Du J, Chen L, Rath S, Prangley E, Chitrakar A, Aoki T, Schedl P, Rabinowitz J, Korennykh A | display-authors = 6 | title = + and NADPH are the targets of the circadian protein Nocturnin (Curled) | journal = Nature Communications | volume = 10 | issue = 1 | pages = 2367 | date = May 2019 | pmid = 31147539 | pmc = 6542800 | doi = 10.1038/s41467-019-10125-z }}</ref> . Treba napomenuti da su strukture i NADPH vezanje MESH1 ([https://www.rcsb.org/structure/5vxA 5VXA]) i nokturnina nisu ([https://www.rcsb.org/structure/6nf0 6NF0]).

{{Gallery
| title= [[Model lopta i štap]] u NADP+ NADPH
| height=250
| width=250
| lines=2
| align=center
| File:NADP-3D-balls.png|alt1=NADP+|NADP+
| File:NADPH-3D-balls.png|alt2=NADPH|NADPH}}

== Reference ==
{{Reflist}}

==Vanjski linkovi==
{{Enzimski kofaktori}}

{{DEFAULTSORT:Nicotinamide Adenine Dinucleotide Phosphate}}
[[Kategorija: Nukleotidi]]
[[Kategorija: Koenzimi]]