Izvorni kôd stranice Ćelije ubice

{{Infokutija anatomija
| Ime= NK-ćelija<br/>(Ćelija ubica)<br/>(Prirodna ćelija ubica)
| Image= Human_Natural_Killer_Cell_(29228845335).jpg
| Caption= Prirodna ćelija-ubica 
| Latín= Lymphocytus K
| TH= H2.00.04.1.02006
| System= [[Imunski sistem|Imunski]]
| Sinonim= Célula Asesina natural.
| PáginaGray= 
| NumeberMesh= Killer+Cells,+Natural
}}
'''Prirodne ćelije ubice''', '''ćelije ubice''' ili ''NK-ćelije''  ([[engleski]] '''N'''atural '''K'''iller)  važna su komponenta [[urođeni imunski sistem|urođenog imunskog sistema]] za odbranu organizma protiv stranih [[antigen]]a. Pored regulacije imunskih odgovora, njihova funkcija je i uništavanje zaraženih ćelija i ćelija raka, Nisu to [[fagocit]]ne ćelije,  ih negó uništavaju antigene napadom na njihovu plazma-membranu što uzrokuje [[citoliza|citolizu]].<ref name=Vivier2011>{{cite journal |authors = Vivier E, Raulet DH, Moretta A, Caligiuri MA, Zitvogel L, Lanier LL, Yokoyama WM, Ugolini S | title = Innate or adaptive immunity? The example of natural killer cells | journal = Science | volume = 331 | issue = 6013 | pages = 44–9 | year =2011 | pmid = 21212348 | doi = 10.1126/science.1198687 | pmc = 3089969}}</ref>

Vjeruje se da ove ćelije prepoznaju ciljanu ćeliju prepoznavanjem abnormalnog glikokaliksa i da  da  prepoznaju onda kada zaražene ili tumorske ćelije  naruše klasu I [[MHC]]-a , koja inhibira delovanje NK-ćelija.<ref>{{cite book | authors = Watzl C | title = How to trigger a killer: modulation of natural killer cell reactivity on many levels | journal = Advances in Immunology | volume = 124 | pages = 137–70 | date = 2014 | pmid = 25175775 | doi = 10.1016/B978-0-12-800147-9.00005-4 | isbn = 9780128001479 }}</ref>

Pored saznanja da su prirodne stanice ubojice efektori [[urođena imunost|urođene imunosti]], nedavna istraživanja otkrila su informacije o aktivirajućim i inhibicijskim NK-ćelijskim receptorima koji imaju važnu funkcijsku ulogu, uključujući samopodnošljivost i održavanje aktivnosti NK-ćelija. NK-ćelije takođe imaju ulogu u adaptacijskoj  imunosti; brojni eksperimenti pokazali su njihovu sposobnost lahkog prilagođavanja neposrednom okruženju i formiranju antigena specifičnog [[imunska memorija|imunskog pamćenja]], osnovnog za odgovor na sekundarne infekcije istim antigenom.

==Mikroanatomija ==
[[slika:Human Natural Killer Cell (29120480442).jpg |thumb|200px|NK-limfocit ispoljava svoju tipsku dlakavu površinu. Skenirano [[elektronski mikroskop|elektronskim mikroskopom]].]]
Pod  optičkim mikroskopom, ćelije ubice izgledaju poput limfocita napunjenih citoplazmatskim granulama, zbog čega su bile poznate kao i kao LGG ćelije (Large Granular Limfocyte). Morfološki se gotovo ne razlikuju od velikih limfocita, osim granula koje sadrže.
[[slika:Cél NK Sinapsis Inmunológica.png|200px|thumb|Imunska sinapsa između gornjeg NK-limfocita crvene boje i njegove ciljne ćelije u zelenoj boji]]
[[slika:Missingself.png|250px|mini|right|Shema interakcije patogena sa CD8 + T-limfocitima i NK ćelijama]]

Pomoću elektronskog mikroskopa karakteristične su njihove granule i njihova struktura. Razlagajuće  granule (za lizu) koje se nalaze u citoplazmi NK-ćelije su sekrecijski [[lizosom]]i .To znači da imaju karakteristike i organela lizosomskih ćelija i za specijalne sekretorne me Nhanizme NK-ćelije. Rezultat je organela s dvostrukom funkcijom, specijaliziranom za destruktivne aktivnosti zbog lizosomalnih svojstava, a isto tako ima i pridružene sekrecijske funkcije.<ref name=Arina2007>{{cite journal | authors = Arina A, Murillo O, Dubrot J, Azpilikueta A, Alfaro C, Pérez-Gracia JL, Bendandi M, Palencia B, Hervás-Stubbs S, Melero I | title = Cellular liaisons of natural killer lymphocytes in immunology and immunotherapy of cancer | journal = Expert Opinion on Biological Therapy | volume = 7 | issue = 5 | pages = 599–615 | year= 2007 | pmid = 17477799 | doi = 10.1517/14712598.7.5.599 }}</ref>
[[slika:Cel NK Citolisis Sinapsis inmunitaria.png |thumb|280px |NK-ćelija (u donjoj polovini) s karakterističnim liznim granulama. Spoj plazma-membrane NK-ćelije sa njenom bijelom ćelijom (u srednjoj trećini). Transmisijsko-elektronski snimak]].

==Fiziologija== 
NK-ćelije ne eksprimiraju posebni membranski receptor limfocita, receptor [[T-limfocit]]a (TCR) koji je tipiski membranski [[imunoglobulin B]], CD3 [[limfocit]] i sl.). Poznate su i kao nulta ćelija. Osim toga, kao ni [[T-ćelije]], ne sazrijevajuj u  [[timus]]u . Razvijaju se u koštanoj srži i nemaju karakteristične površinske markere B i T-limfocita,niti [[fenotip]]ski ispoljavaju  ćelijske  markere koji tradicijski identificiraju ostale subpopulacije limfocita. U membranama ispoljavaju samo [[CD2]], [[CD16]] i [[LFA-1]], razlikujući ih od T-ćelija koje  uvijek imaju CD3 + i CD16 -. Smješteni su uglavnom u  [[krvotok]]u i [[slezena|slezeni]], a rijetko u drugim tkivima.<ref name=Roitt>Roitt I, Brostoff J, Male D (2001). ''Immunology (6th ed.),'' 480p. St. Louis: Mosby, {{ISBN|0-7234-3189-2}}.</ref>.
==Funkcije==
NK-granulirani limfociti prepoznaju se po sposobnosti prepoznavanja i ubijanja tumorskih ćelija ili zaraza [[virus]]ima i [[bakterija]]ma, bez potrebe za senzibiliziranjem antígena.
NK-ćelije ubice imaju sposobnost razlikovanja ćelija zaraženih virusom , odnosno tumorskih koje su pretrpjele maligne transformacije. U stanju su prepoznati koje su ćelije domaćina, a koje strane.<ref name=Roitt/>

To se događa zato što receptori ćelije ubice otkrivaju prisustvo [[MHC]] klase 1 u ovoj vrsti oštećenih ćelija i inhibitornih receptora u zdravim ćelijama. Ovaj jednostavan sistem prepoznavanja zdravih i oštećenih ćelija je vrlo efikasan.

===NK imunska sinapsa=== 
{{Glavni|Imunska sinapsa}}
[[slika:Cel NK Sinapsis MTOC Gránulos Actina.png|thumb|250px|left| |NK-imunska sinapsa, viđena iz ciljane ćelije. Lokacija različitih supramolekulskih domena. Os Z pokazuje potpunu debljinu NK-ćelije, s kortikalnim rasporedom centra za mikrotubule ili MTOC (plave boje) i liznih granula. Skeniranje laserskog konfokalnog mikroskopa - 3D rekonstrukcija; Konfokalni mikroskop]]
Citotoksičnost zahtijeva usku međućelijsku kontaktnu zonu, između NK-ćelije i njene ciljne ćelije; to područje je [[imunosinapsa]], kroz koju se molekule mogu otpustiti da pokrenu citolizu .
Ovo specijalizirano sučeljavanje NK-ćelija, usko je regulirano jer je važno za proces izazivanja [[citotoksičnost]]i, ali i za inhibiciju, regulaciju i imunske kostimulacije.

===Aktivatori receptora=== 
[[slika:Cél NK sinapsis inmunes inhibidoras y activadoras.png|thumb|250px|NK-imunska sinapsa može biti i aktivator (NK # 2 ćelija) i inhibitor (NK # 1 ćelija) sa svojim ciljnim ćelijama (221). Kontrast faze lijeve slike; prava slika: imunofluorescencija ih razlikuje po boji.]]
Receptori aktivacije NK-ćelija akumuliraju se putem procesa ovisnog o [[aktin]]u u citotoksičnim imunskim sinapsama, gdje daju sinergističke signale koji pokreću efektorske funkcije NK-ćelija.

===Inhibicijski receptori ===
[[slika:HLA-Cw4.png|200px|right|thumb|HLA ligand za KIR]]
Suprotno tome, receptorski inhibitori NK-ćelija, porodica [[MHC ]], tip I (KIR) receptora, akumuliraju se u inhibicijskim imunosinapsama, blokiraju dinamiku aktina i sprječavaju [[fosforilacija|fosforilaciju]] aktivacijskih receptora ovisnih o aktinu. Na ovaj način je blokiran citotoksični kapacitet.

Pored ovog sistema, oni oslobađaju [[interferon]] i druge [[citokin]]e da pokrenu svoj nespecifični odgovor i unište ćeliju koja je izbacila antigenu tvar, kada je napadnuta virusnim djelovanjem. Prepoznavanje ciljnih ćelija inducira mobilizaciju granula prema mjestu kontakta, koje sadrže [[granzim]]e i [[perforin]]e. Ti proteini formiraju kompleks, zajedno s trećim proteinom koji djeluje kao nositelj, koji su endocitozirani putem [[bakterija]]. Ova [[endocitoza]] posreduje 3-fosfatni receptor [[manoze]]. Perforini destabiliziraju endosomsku membranu, oslobađajući granzime, koji induciraju [[apoptoza|apoptozu]] ćelije.<ref name=Roitt/>
Zbog njihove sposobnosti da uništavaju ćelije, proučavaju se kao mogući agensi za liječenje raka .

==Aktivacija ==
[[slika:Cél NK Citolisis cél cáncer mama.png|thumb|250px|NK-ćelija (crveno) uzrokuje [[citoliza|citolizu]] ćelije raka dojke. U ovom primjeru proces traje šest sati (360 minuta).]]
NK ćelije se aktiviraju interferoni , koji nastaju ćelijama zaraženim virusom (to je povratni proces). Aktiviraju se i drugi citokini: interleukini -2, koji se formiraju u aktiviranim T limfocitima.

Jednom kada se aktivira specifični imunski sistem, [[antitiela]] imaju ulogu aktiviranja NK-ćelija jer imaju i citotoksičnu funkciju (toksičnu za ćeliju). NK-ćelije poseduju specifične receptore za Fc regiju [[imunoglobulin]]a G (FcγRIII). Kada je ćelija zaražena virusima, njihovi antigeni su predstavljeni na površini zaražene ćelije, a antitijela vezana na NK, zauzvrat, se vežu za inficiranu ćeliju.<ref>{{cite journal | authors = Walzer T, Bléry M, Chaix J, Fuseri N, Chasson L, Robbins SH, Jaeger S, André P, Gauthier L, Daniel L, Chemin K, Morel Y, Dalod M, Imbert J, Pierres M, Moretta A, Romagné F, Vivier E | title = Identification, activation, and selective in vivo ablation of mouse NK cells via NKp46 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 104 | issue = 9 | pages = 3384–9 |year=2007 | pmid = 17360655 | pmc = 1805551 | doi = 10.1073/pnas.0609692104 }}</ref><ref>{{cite journal |authors = Sivori S, Vitale M, Morelli L, Sanseverino L, Augugliaro R, Bottino C, Moretta L, Moretta A | title = p46, a novel natural killer cell-specific surface molecule that mediates cell activation | journal = The Journal of Experimental Medicine | volume = 186 | issue = 7 | pages = 1129–36 | year =1997 | pmid = 9314561 | pmc = 2211712 | doi = 10.1084/jem.186.7.1129 }}</ref>

NK-ćelije aktivirane interleukinima-2 u laboratoriji nazivaju se LAK stanice .

==Također pogledajte==
*[[B-ćelija]]
*[[T-ćelija]]

==Reference==
{{reflist|2}}

==Vanjski linkovi==
{{commonscat|NK cells}}
{{imunološki sistem}}

[[Kategorija:Ljudske ćelije]]
[[Kategorija:Imunologija]]