Geosfera
Geosfera je pojam koji se može smatrati skupnim imenom za litosferu, hidrosferu, kriosferu i atmosferu.[1] Različiti skupni dijelovi geosfere mogu razmjenjivaiti različite masene i/ili energetske tokove (mjerljivu količinu promjene). Izmjena ovih fluksa ili tokova utiče na međusobnu ravnotežu pomenutih sfera geosfere. Primjer je kako tlo djeluje kao dio biosfere,[2] a istovremeno deluje i kao izvor razmene tih tokova.
Komponente
[uredi | uredi izvor]Može se razlikovati nekoliko glavnih komponenti geosfere:
| Komponenta | Nastanak prije milijardi godina |
Opis |
|---|---|---|
| Litosfera | 4,0 | Silikatni sloj (važan je formiranje sedimentnih stijena – 3,8 milijardi godina |
| Hidsosfera | 4,0 | Vodena masa |
| Pedosfera | 1,0 | Pokrivač tla (geosferni čvor, biokosni sistem na kopnu i na dnu |
| Biosfera | 3,5 | Živi pokrivač (živa materija) |
| Atmosfera | 4,0 | Plinska obloga |
| Ionosfera | 3,5 | Gornja ionizirana atmosfera |
| Magnetosfera | 3,5 | Zemljino magnetno polje (zaštitni sloj drugihkomponenti geosfere) |
U aristotelovskoj fizici, termim se upotrebljavao za sferna prirodna mjesta, koja su koncentručno ugnježđrna oko centra Zemlje, kao je opisano u njegovim predavanjima Fizika i Meteorologija. Smatralo se da to objašnjavaju pokrete četiri klasična zemaljska elementa, prapočela: Zemlja, voda, zrak i vatra.
U modernim tekstovima i u nauci o zemaljskim sistemima geosfera se odnosi na čvrste dijelove Zemlje; koristi se zajedno sa terminima atmosfera, hidrosfera i biosfera za opisivanje sistema Zemlje (ponekad je navedena interakcija ovih sistema sa magnetosferom). U tom se kontekstu ponekad se termin litosfera upotrebljava umjesto geosfere ili čvrstog dijela Zemlje. Litosfera se, međutim, odnosi samo na gornje slojeve čvrste Zemljine površine (okeanske i kontinentalne stijene i najgornji plašt).[3] Od kada je započelo istraživanje svemira, uočeno je da je opseg ionosfere ili plazmasfere veoma promenljiv i često mnogo veći nego što se prethodno smatralo, a ponekad se proteže do granica Zemljine magnetosfere ili geomagnetosfere.[4] Ova visoko promjenjiva vanjska granica geogene materije nazvana je geopauzom,[5] da sugerira relativni nedostatak takve materije izvan nje, gde solarni vetar dominira.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Williams, R.S., Jr., and Ferrigno, J.G. (eds.) (2012) Plate Figure 4 in State of the Earth’s cryosphere at the beginning of the 21st century–Glaciers, global snow cover, floating ice, and permafrost and periglacial environments: U.S. Geological Survey Professional Paper 1386–A.
- ^ lorea, N.; Cotet, V.; Mocani, V. (april 2014). "Cycles of substances and energy at geospheres interface - fluxes conditioning the soil and life". Carpathian journal of earth and environmental sciences. 9 (2): 209–217.
- ^ Allaby, A. and Allaby, M. (eds). (2003). A Dictionary of Earth Sciences. Oxford University Press. New York. 2nd edition. p. 320. ISBN 0198607601
- ^ Siscoe, G. (1991). "Aristotle on the magnetosphere". Eos. 72 (7): 69. Bibcode:1991EOSTr..72...69S. doi:10.1029/90EO00050.
- ^ Moore, T. E.; Delcourt, D. C. (1995). "The geopause". Reviews of Geophysics. 33 (2): 175. Bibcode:1995RvGeo..33..175M. doi:10.1029/95RG00872.