Hipoksija i hipoksemija

Hipoksija - smanjena opskrba TKIVA kisikom unatoč adekvatnoj opskrbi krvlju. U širem smislu ovaj izraz obuhvata i sniženje PaO₂ u arterijskoj i venskoj krvi i u organima, tkivima i ćelijama tako da se govori o cerebralnoj hipoksiji, kardijalnoj hipoksiji, tkivnoj hipoksiji itd.

Kada je zasićenje krvi kisikom smanjeno ispod 90% govorimo o hipoksigenaciji (SpO₂) koja se može posebnim uređajem - pulsoksimetrom izmjeriti. Normalno zasićenje iznosi preko 95% (SpO₂>95%). Hipoksija i hipoksigenacija su izrazi koji se u svakodnevnoj kliničkoj praksi upotrebljavaju kao sinonomi.

Hipoksemija je stanje smanjenog parcijalnog pritiska kisika arterijske krvi (PaO₂) ispod 60 mmHg. Normalne vrijednosti PaO₂ iznose 75-95 mmHg. Vrlo važan znak kod ovih stanja je pojava cijanoze koja pod izvjesnim okolnostima može u potpunosti izostajati. Zato se danas uzima kao pravilo upotreba uređaja - pulsoksimetra kao prvi korak u detekciji stanja oksigenacije organizma. U laboratoriji se određuju parcijalni pritisak kisika u krvi (PaO₂) i mjerenje koncentracije hemoglobina i njegovih patoloških formi kao dodatni dijagnostički postupci.

Uzroci

Uzroci hipoksije su mnogobrojni:

• Poremećaji oksigenacije pluća (pneumonije, plućni edem)
• Poremećaji ventilacije pluća (bronhijalna astma, dekompenzovana hronična obstruktivna plućna bolest - HOPB)
• Poremećaji ventilacije pluća usled dejstva ekstrapulmonalnih faktora (klateći nestabilan grudni koš kod preloma više rebara, poremećaji centra za disanje)
• Udisanje zraka sa niskim koncentarcijama kisika ili mješavine raznih hipoksičnih gasova u zraku (kod požara u zatvorenim prostorijama, nesreće u tunelima, rudarskim jamama).

Uzroci hipoksemije dijele hipoksemiju na definisanja stanja:

• Hipoksična hipoksemija – snižena količina kisika u krvi uslijed smanjenog parcijalnog pritiska kisika (PaO₂), odnosno zbog smanjenog zasićenja zraka kisikom. Opasnost za bolesnika postoji kod vrijednosti ispod 150 ml/L.
• Toksična hipoksemija – snižena količina kisika zbog smanjenog afiniteta hemoglobina za kisikom, npr. dishemoglobinemije uslijed prisustva methemoglobina ili trovanja ugljen-monoksidom (CO-Hb). Opasnost za bolesnika postoji kod vrijednosti ispod 150 ml/L.
• Anemična hipoksemija – snižena količine kisika uslijed smanjene koncentracije hemoglobina. Manifestna opasnost za bolesnika postoji kada je sadržaj kisika u krvi manji od 100 ml/L.

Kao što se vidi klinički posmatrano anemična hipoksemija uz normovolemiju se bolje toleriše nego toksična i hipoksička hipoksemija. U vanbolničkim uslovima toksična i anemična hipoksemija se teže dijagnostikuju. Iz ovih razloga potrebna je hitna hospitalizacija bolesnika.

Simptomi

Znaci i simptomi hipoksije i hipoksemije su cijanoza, uznemirenost, grčevi, agitiranost, smušenost, pospanost i koma.

Posljedice

Posljedice za organe i čitav organizam su raznovrsne, jer zbog nedovoljne koncentracije kisika izumiru ćelije, dolazi do raspada tkiva sa poremećajem funkcija mnogih organa: mozga, pluća, srca i krvnih sudova, jetre, bubrega.

Terapija

Terapija se sastoji pored eventuelne mogućnosti uklanjanja uzroka koji su doveli do hipoksije i hipoksemije u primjeni slijedećih mjera:

• Uvijek ordinirati po mogućnosti 100% kisik.
• Kod prestanka disanja usled poremećene ventilacije primjenjuje se intubacija i kardiopulmonalna reanimacija.
• Kod teških poremećaja oksigenacije primjenjuje se terapija kisikom, intubacija, kardiopulmonalna reanimacija uz primjenu aparata za disanje sa pozitivnim pritiskom.
• Kod toksične hipoksemije:
  • methemoglobinemija - oksidacija dvovalentnog željeza u trovalentno željezo uzrokovana dejstvom nitrata, nitrita, hloralhidrata i perhlorata i time pretvaranje hemoglobina u methemoglobin, koji više ne može da veže kisik. Ako je prisutno 10% metheboglobina bolesnik je cijanotičan i ima glavobolju, vrtoglavicu. Veće koncentracije dovode do ubrzanja rada srca i disanja. Kada preko 50% ukupnog hemoglobona čini methemoglobin bolesnik pada u komu. Prisustvo methemoglobina više od 60% dovodi do smrti. Antidot je toluidin plavo (metilensko plavo).
  • trovanje ugljen-monoksidom – primjena 100% kisika ili hiperbarična oksigenacija u specijalnim komorama.

• Kod anemične hipoksije – transfuzija koncentratima eritrocita, kada je vrijednost hemoglobina ispod granice od 70 gr./L.