Izvorni kôd stranice Ivan, kralj Engleske

{{Nedostaju izvori}}
{{Infokutija vladar
| Ime = Ivan
| Slika = King John.jpg
| Nasljeđivanje = [[Kralj Engleske]]
| Vladavina = 6. april 1199 – 19. oktobar 1216.
| Krunidba = 27. maj 1199.
| Prethodnik = [[Rikard I, kralj Engleske|Rikard I]]
| Nasljednik = [[Henrik III, kralj Engleske|Henrik III]]
| Datum rođenja = {{Datum rođenja|1166|12|24}}
| Mjesto rođenja = [[Palata Beaumont]], [[Oxford]], [[Engleska]]
| Datum smrti = {{Datum smrti i godine|1216|10|19|1166|12|24}}
| Mjesto smrti = [[Dvorac Newark]], [[Newark]], [[Nottinghamshire]]
| Mjesto sahrane = [[Katedrala Worcester]]
| Supružnik = [[Izabela, grofica Gloucestera]]<br>[[Izabela, grofica Angulema]]
| Djeca = [[Henrik III, kralj Engleske]]<br>[[Rikard, grof Cornwalla]]<br>[[Ivana Plantagenet, kraljica Škotske]]<br>[[Izabela Plantagenet, carica Svetog rimskog carstva]]<br>[[Eleonora, grofica Pembrokea]]
| Dinastija = [[Dinastija Plantagenet|Plantagenet]]
| Otac = [[Henrik II, kralj Engleske]]
| Majka = [[Eleonora, vojvotkinja Akvitanije]]
}}
'''Ivan''' ({{Jez-en|John}}; 24. decembar 1166 – 19. oktobar 1216), također poznat kao '''Ivan Bez Zemlje''' ({{Jez-fr|Johan Sanz Terre}}), bio je [[Spisak engleskih kraljeva|kralj Engleske]] od 1199. do smrti 1216. Izgubio je [[vojvodstvo Normandiju]] od francuskog kralja [[Filip II, kralj Francuske|Filipa II]], što je dovelo do kolapsa [[Anžujsko carstvo|Anžujskog carstva]] i rastu moći [[Capet (dinastija)|dinastije Capet]] tokom 13. stoljeća. [[Prvi Baronski rat|Baronska pobuna]] na kraju njegove vladavine je dovela do potpisivanja [[Magna Carta|Magna Carte]], dokumenta koji se smatra početnim korakom u evoluciji Ustava Velike Britanije.

Ivan, najmlađi od pet sinova engleskog kralja [[Henrik II, kralj Engleske|Henrika II]] i [[Eleonora, vojvotkinja Akvitanije|Eleonore, vojvotkinje Akvitanije]], nije očekivao da će naslijediti značajne zemlje. Nakon neuspjele pobune njegove starije braće 1174. godine, Ivan je postao omiljeno dijete Henrika II. Imenovan je [[Gospodar Irske|gospodarom Irske]] 1177. godine dobivši posjede u Engleskoj i na kontinentu. Do trenutka kada je Rikard I postao kralj Engleske 1189. godine, Ivan je bio potencijalni nasljednik prijestolja. Neuspješno je pokušao pobunu protiv Rikardovih kraljevskih administratora, dok je njegov brat učestvovao u [[Treći krstaški rat|Trećem krstaškom ratu]]. I pored toga, nakon smrti Rikarda I 1199. godine, Ivan je proglašen kraljem Engleske. Nakon toga sklopio je mirovni [[sporazum u Le Gouletu]] 1200. godine u kojem daje sve kontinentalne posjede francuskom kralju Filipu II.

Kada je ponovo izbio rat sa Francuskom 1202. godine, Ivan je postigao rane pobjede, ali nedostatak vojnih resursa i njegov tretman prema plemićima Normandije, Bretanje i Anžuja je rezultirao [[Francuska invazija na Normandiju (1202-1204)|kolapsom njegovog carstva u sjevernoj Francuskoj]] 1204. godine. Ivan je u narednoj deceniji pokušavao da povrati ove prostore povećanjem prihoda, reformom oružanih snaga i obnovom kontinentalnih saveza. Rasprava sa [[Papa Inocent III|papom Inocentom III]] je dovela do Ivanove [[Ekskomunikacija|ekskomunikacije]] 1209. godine. Spor je riješen 1213. godine, nakon francuske pobjede nad Ivanovim saveznicima u [[Bitka kod Bouvinesa|bici kod Bouvinesa]]. Kada se vratio u Englesku, Ivan se suočio sa pobunom barona koji su bili nezadovoljni njegovom fiskalnom politikom. Iako su se Ivan i baroni složili sa mirovnim sporazumom 1215. godine i potpisali Magna Cartu, nijedna strana nije poštovala uvjete. Zbog toga je izbio [[Prvi Baronski rat|građanski rat]] u kojem je barone pomagao francuski kralj [[Luj VIII, kralj Francuske|Luj VIII]]. Ivan je umro od [[Dizenterija|dizenterije]] dok je bio na kampanji u istočnoj Engleskoj 19. oktobra 1216. godine. Pristalice njegovog sina [[Henrik III, kralj Engleske|Henrika III]] su odnijele pobjedu nad Lujem VIII i pobunjenim baronima naredne godine.

Savremeni historičari su uglavnom kritični učinkom Ivana kao kralja, a njegova vladavina je postala predmet značajnih rasprava i periodične revizije historičara iz 16. stoljeća. Historičar [[Jim Bradbury]] je sažeo savremeno historijsko mišljenje Ivanovih pozitivnih kvaliteta, napominjući da se Ivan danas smatra "marljivim administratorom, sposobnim čovjekom i generalom". Ipak, moderni historičari se slažu da je kao kralj imao mnogo grešaka, uključujući i ono što historičar Ralph Turner opisuje kao "neukusne, čak i opasne lične osobine" kao što su sitničavost, pakost i okrutnost. Ove negativne kvalitete pružaju opsežan materijal za beletristiku pisaca viktorijanskog doba, gdje se Ivan prvenstvo pojavljuje kao negativac u filmovima i pričama koje prikazuju legende [[Robin Hood|Robin Hooda]].

== Rani život ==
Vladao je od [[1199]]. Najmlađi je sin engleskog kralja [[Henrik II, kralj Engleske|Henrika II]] i akvitanske vojvotkinje [[Eleonora, vojvotkinja Akvitanije|Eleonore]]. Prvobitno je ostao bez posjeda koji bi mu donosili prihode pa je prozvan ''John Lackland'' (bosanski: Ivan Bez Zemlje; francuski: ''Sans Terre''). Dok je njegov stariji brat [[Rikard I, kralj Engleske|Rikard I]] bio u [[Treći križarski rat|Trećem križarskom ratu]], pokušao mu je oteti krunu. Pokorio se bratu nakon njegovog povratka, a nakon njegove smrti naslijedio ga je na prijestolju uprkos superiornosti prava na prijestolje bretonskog vojvode [[Artur I, vojvoda Bretanje|Artura]] i [[Eleonora Bretonska|Eleonore]], djece njegovog starijeg brata [[Gotfrid II, vojvoda Bretanje|Gotfrida]].

U ratovima s [[Francuska|Francuskom]] izgubio je gotovo sve svoje francuske posjede. Slabljenje njegovog položaja na kontinentu pratile su i domaće neprilike. Godine [[1205]]. sukobio se sa [[Papa|papom]] [[Inocent III|Inocentom III]] zbog imenovanja nadbiskupa u [[Canterbury]]ju. Papa je iz tog razloga na [[Engleska|Englesku]] bacio [[interdikt]] [[1208]]. i ekskomunicirao Ivana [[1209]]. Nastali neredi, a i visoki ratni troškovi u [[Vels]]u i [[Irska|Irskoj]], uvjetovali su samovoljniji odnos Ivana prema velikašima i bezobzirnu poreznu politiku prema svim podanicima
Godine [[1213]], bojeći se da ne izgubi prijestolje, Ivan se pokorio papi i priznao se njegovim [[vazal]]om pristavši da [[Engleska]] postane papin feud. Protiv njegovog načina vladanja podigli su se velikaši i prisilili ga da [[15. juni|15. juna]] [[1215]]. potpiše i objavi ''Veliku povelju sloboda'' ([[Magna charta libertatum]]) koja je ograničila kraljevu vlast i osigurala temeljne slobode njegovim podanicima, kako velikašima, tako i slobodnjacima. Kako se nije kanio držati potpisane obaveze, Ivan se obratio papi, koji ga je oslobodio zakletve. Uslijed toga je izbio [[građanski rat]] tokom kojeg je Ivan umro.

== Vanjski linkovi ==
* {{Commonscat-inline|John of England}}

{{Redoslijed|
|prethodnik = [[Rikard I Engleski|Rikard I]]
|gl_članak_funkcija = [[Spisak engleskih kraljeva|Kralj Engleske]]
|nasljednik = [[Henrik III Engleski|Henrik III]]
}}

{{Engleski vladari}}

[[Kategorija:Kraljevi Engleske]]
[[Kategorija:Vojvode Akvitanije]]
[[Kategorija:Vojvode Normandije]]
[[Kategorija:Plantageneti]]