Izvorni kôd stranice Niklaus Wirth

{{Infokutija naučnik
| ime                     = Niklaus E. Wirth
| slika                   = Niklaus Wirth, UrGU.jpg
| slika_širina            = 200px
| naslov                  = 
| datum_rođenja           = {{Datum rođenja|1934|2|15}}
| mjesto_rođenja          = [[Winterthur]], [[Švicarska]]
| datum_smrti             = {{Datum smrti i godine|2024|1|1|1934|2|15}}
| mjesto_smrti            = 
| prebivalište            = 
| državljanstvo           =
| narodnost               = 
| etnicitet               =
| polje                   = [[Računarstvo]]
| radna_institucija       = {{plainlist|
*[[ETH Zurich]]
* [[Univerzitet u Stanfordu]]
* [[Univerzitet u Zurichu]]
* [[Xerox PARC]]
}}
| alma_mater              = 
| doktorski_mentor        = 
| doktorski_studenti      = 
| poznat_po               = Euler<br />[[Algol W]]<br />[[Pascal (programski jezik)|Pascal]]<br />[[Modula]]<br />[[Modula-2]]<br />[[Oberon (programski jezik)|Oberon]]
| autor_kratica_bot       = 
| autor_kratica_zoo       = 
| nagrade                 = [[Turingova nagrada]]
| religija                = 
| fusnote                 = 
}}

'''Niklaus E. Wirth''' (15. februara 1934 - 1. januara 2024) bio je [[Švicarska|švicarski]] [[informatika|informatičar]], poznat po dizajniranju nekoliko [[programski jezik|programskih jezika]], uključujući [[Pascal (programski jezik)|Pascal]],<ref>{{Cite web|url=https://www.computerhistory.org/fellowawards/hall/niklaus-wirth/|title=Niklaus Wirth {{!}} Computer History Museum|website=www.computerhistory.org|access-date=6. 4. 2019}}</ref> te po pionirskom radu u nekoliko klasičnih tema [[programsko inženjerstvo|programskog inženjerstva]]. Godine 1994. dobio je  [[Turingova nagrada|Turingovu nagradu]], opće priznatu kao najvišu nagradu u informatici,<ref>{{Cite book |last1=Dasgupta |first1=Sanjoy |last2=Papadimitriou |first2=Christos |author-link2=Christos Papadimitriou |last3=Vazirani |first3=Umesh |author-link3=Umesh Vazirani |year=2008 |title=Algorithms |url=https://archive.org/details/algorithms00dasg_934 |url-access=limited |publisher=[[McGraw-Hill Education]] |page=317<!--https://archive.org/details/algorithms00dasg_934/page/n316--> |isbn=978-0-07-352340-8}}</ref><ref>[http://dblp.org/db/journals/cacm/turing.html Bibliography of Turing Award lectures], [[DBLP]]</ref> za razvijanje niza inovativnih računalnih jezika.

== Biografija ==
Rođen je u [[Winterthur]]u, [[Švicarska]], 1934.<ref>{{cite book |last1=Henderson |first1=Harry |title=Encyclopedia of Computer Science and Technology |date=2009 |publisher=Infobase Publishing |isbn=978-1-4381-1003-5 |page=514 |chapter-url=https://books.google.com.ar/books?id=3Tla6d153uwC&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA514&dq=%22Niklaus%20Wirth%22%2015%20february%201934&pg=PA514#v=onepage&q&f=false |language=en |chapter=Wirth, Niklaus}}</ref>
Godine 1959. diplomira elektroniku na Švicarskom saveznom institutu za tehnologiju (ETH) u [[Zürich]]u. 1960. je stekao magisterij na ''Université Laval'' u [[Kanada|Kanadi]]. 1963. doktorira na elektrotehnici i računarstvu na Univerzitetu Kalifornije u Berkeleyu, pod mentorstvom pionira dizajna računara [[Harry Huskey|Harryja Huskeyja]].<ref name="Pioneer"/>

Od 1963. do 1967. je vršio dužnost pomoćnog profesora [[računarstvo|računarstva]] na Univerzitetu u Stanfordu, te potom opet na Univerzitetu u Zürichu. 1968. postaje profesor [[informatika|informatike]] na [[ETH]] u Zürichu, uz dvogodišnji sabatski dopust u [[Xerox PARC]]-u u [[Kalifornija|Kaliforniji]]. Penzionisan je 1999,<ref name="Pioneer">{{cite book |last1=Pomberger |first1=Gustav |last2=Mössenböck |first2=Hanspeter |last3=Rechenberg |first3=Peter |title=The School of Niklaus Wirth: The Art of Simplicity |date=2000 |publisher=Gulf Professional Publishing |isbn=978-3-932588-85-3 |page=6 |chapter-url=https://books.google.com.ar/books?id=6kHs4s-79bkC&newbks=1&newbks_redir=0&lpg=PA6&dq=Niklaus%20Wirth%20retired%201999&pg=PA6#v=onepage&q&f=false |language=en |chapter=Niklaus Wirth -  a Pioneer of Computer Science}}</ref> a umro 1. januara 2024.<ref>{{Cite tweet |user=Bertrand_Meyer |author-link=Bertrand Meyer |number=1742613897675178347 |date=3. 1. 2024 |title=We lost a titan of programming languages, programming methodology, software engineering and hardware design. Niklaus Wirth passed away on the first of January. We mourn a pioneer, colleague, mentor and friend. }}</ref><ref>{{cite news |title=Niklaus Wirth ist tot: IT-Welt trauert um Erfinder von Pascal |url=https://winfuture.de/news,140430.html |access-date=3. 1. 2024 |publisher=WinFuture |date=3. 1. 2024}}</ref>

== Radovi ==
[[File:Niklaus Wirth large.jpg|thumb|left|Wirth 1969.]]
Wirth je bio glavni dizjner programskih jezika [[Euler (programski jezik)|Euler]], [[Algol W]], [[Pascal (programski jezik)|Pascal]],<ref>{{Cite news |last=Petzold |first=Charles |date=9. 9. 1996 |url=https://www.nytimes.com/1996/09/09/business/programming-languages-survivors-and-wannabes.html |title=Programming Languages: Survivors and Wannabes |work=The New York Times |access-date=8. 3. 2018 |issn=0362-4331}}</ref> [[Modula]], [[Modula-2]]<ref name="Pioneer"/> te [[Oberon (programski jezik)|Oberon]].<ref>{{Cite report |last=Wirth |first=Niklaus |date=3. 5. 2016 |url=https://people.inf.ethz.ch/wirth/Oberon/Oberon07.Report.pdf |title=The Programming Language Oberon-07 |website=ETH Zurich, Department of Computer Science |access-date=17. 1. 2021}}</ref> Bio je jedan od glavnih ljudi u timu koji je dizajnirao i implementirao operativne sisteme [[Lilith (računar)|Lilith]]<ref>{{cite book |last1=Knudsen |first1=Svend Erik |title=Medos-2: a Modula-2 oriented operating system for the personal computer Lilith |date=1983 |publisher=ETH Zurich |url=https://www.research-collection.ethz.ch/handle/20.500.11850/137906 |language=en |quote=I am indebted to Prof. N. Wirth for conceiving and coordinating the Lilith project, for giving me the opportunity to design and implement the operating system Medos-2, and for supervising this thesis.}}</ref> i [[Oberon (operativni sistem)|Oberon]], te [[Lola (hardver)|Lola]] sistem za dizajn i simulaciju digitalnog hardvera.<ref>{{cite book |editor-last1=Böszörményi |editor-first1=László |title=The School of Niklaus Wirth: The Art of Simplicity |date=2000 |publisher=Gulf Professional Publishing |isbn=978-3-932588-85-3 |url=https://www.google.com/books/edition/The_School_of_Niklaus_Wirth/6kHs4s-79bkC?hl=en&gbpv=1&bsq=oberon |language=en |author=Michael Franz |chapter=Oberon - The Overlooked Jewel |pages=42, 45}}</ref> Dobio je ''[[Association for Computing Machinery|ACM]] [[Turingova nagrada|Turingovu nagradu]]'' za razvoj tih jezika.<ref>{{Cite web |url=http://amturing.acm.org/award_winners/wirth_1025774.cfm |title=Niklaus E. Wirth |last=Haigh |first=Thomas |year=1984 |website=A. M. Turing Award |publisher=Association for Computing Machinery |access-date=15. 10. 2019}}</ref>

Njegov se članak [https://web.archive.org/web/20070717153035/http://www.acm.org/classics/dec95/ ''Program Development by Stepwise Refinement''] o učenju programiranja smatra klasičnim tekstom [[programsko inženjeringa|programskog inženjeringa]]. Godone 1975. napisao je knjigu ''[[Algorithms + Data Structures = Programs]]'' koja je stekla široko priznanje, a koristi se i danas.

Dizajnirao je jednostavni programski jezik [[PL/0]] kako bi ilustrirao dizajn jezičkog procesora, i na kojem su zasnovani mnogi univerzitetski kolegiji o dizajniranju jezičkih procesora.

Godine 1955. popularizirao ilje izreku danas poznatu kao [[Wirthov zakon]]: [[Programska podrška]] se usporava brže nego što [[hardverska podrška]] ubrzava", iako je na svom papiru iz 1995. ''A Plea for Lean Software'' pripisuje [[Martin Reiser|Martinu Reiseru]].

== Citati ==
{{Citat|"Dok Evropljani uglavnom izgovaraju moje ime na pravi način ('Ni-klows Wirt'), amerikanci ga uvijek smuljaju u 'Nick-les Worth' Ovo je kao da se kaže da me Evropljani zovu po imenu (''call by name''), a Amerikanci po vrijednosti (''call by value'')."}}
{{Citat|"[[C++]] je uvreda za ljudski mozak."}}
{{Citat|"Pouzdani i transparentni programi obično nisu u žiži zanimanja dizajnera."||(1999)}}
{{Citat|"U našoj profesiji, preciznost i savršenstvo nisu nepotrebni luksuz, već nužna potrebnost."||(1997)}}

== Trivia ==
[[Philippe Kahn]], istaknuti bežični i programski tehnologist i osnivač [[Borland]]a, je studirao pod Wirthom pri [[ETH Zürich]].

== Također pogledajte ==
* [[Prošireni Backus-Naurov oblik]]
* [[Wirthova sintaksna notacija]]

== Vanjski linkovi ==
*[http://www.verw.ethz.ch/cgi-win/whoShow.exe/ws7?ID=806&lang=engl Biografija] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060206232322/http://www.verw.ethz.ch/cgi-win/whoShow.exe/ws7?ID=806&lang=engl |date=6. 2. 2006 }} pri [[ETH Zürich]].
*[https://web.archive.org/web/20021129064010/http://www.cs.inf.ethz.ch/~wirth/ Osobna web stranica] pri ETH Zürich.
*[https://web.archive.org/web/20070717153035/http://www.acm.org/classics/dec95/ Program Development by Stepwise Refinement], ''[[Communications of the ACM]]'', 14(4):221–227, April 1971.
*[http://www.swissdelphicenter.ch/en/niklauswirth.php Pascal and its Successors] papir Niklausa Wirtha – uključuje i kratku biografiju.
*[http://www.eptacom.net/pubblicazioni/pub_eng/wirth.html Nekoliko riječi sa Niklausom Wirthom]
*''[http://www.informatik.uni-trier.de/~ley/db/conf/birthday/wirth2000.html Škola Niklausa Wirtha: Umjetnost jednostavnosti] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070303021635/http://www.informatik.uni-trier.de/~ley/db/conf/birthday/wirth2000.html |date=3. 3. 2007 }}'', autori su László Böszörményi, Jürg Gutknecht, Gustav Pomberger (urednik). [[dpunkt.verlag]] / [[Morgan Kaufmann Publishers]], 2000. {{ISBN|3-932588-85-1}} / {{ISBN|1-55860-723-4}}.
* Knjiga o jeziku i operativnom sistemu Oberon je sada dostupna besplatno kao PDF datoteka ''[https://web.archive.org/web/20060103183842/http://www.oberon.ethz.ch/WirthPubl/ProjectOberon.pdf Project Oberon - The Design of an Operating System and Compiler]'' PDF datoteka ima dodatak koji knjiga nema: ''Ten Years After: From Objects to Components''.
* Knjiga ''[https://web.archive.org/web/20060103183004/http://www.oberon.ethz.ch/WirthPubl/CBEAll.pdf Compiler Construction]''

== Reference ==
{{Refspisak}}

{{Turingova nagrada}}

{{Commonscat}}

{{DEFAULTSORT:Wirth, Niklaus}}
[[Kategorija:Rođeni 1934.]]
[[Kategorija:Umrli 2024.]]
[[Kategorija:Pioniri računarstva]]
[[Kategorija:Dobitnici Turingove nagrade]]
[[Kategorija:Švicarski informatičari]]
[[Kategorija:Biografije, Winterthur]]