Razlika između verzija stranice "Dinamit"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
No edit summary |
|||
| Red 1: | Red 1: | ||
{{Izmjena u toku}} |
|||
'''Dinamit''' ({{jez-gr|δύναμις}}, dýnamis, ''snaga'') jeste [[eksploziv]] napravljen od [[nitroglicerin]]a i upijajućih sredstava (sorbenata, poput dijatomejske zemlje, [[glina|gline]] i krede) uz dodatak sredstava za stabilizaciju. Izumio ga je švedski hemičar i inženjer Alfred Nobel u njemačkom gradu [[Geesthacht]] i patentirao 1867. godine. Vrlo brzo je ušao u široku upotrebu kao izuzetno snažan eksploziv i alternativa crnom [[barut]]u. Najčešće se pravi u obliku štapa dugog oko 30-ak [[centimetar]]a, čiji je prečnik baze oko 5 centimetara. |
'''Dinamit''' ({{jez-gr|δύναμις}}, dýnamis, ''snaga'') jeste [[eksploziv]] napravljen od [[nitroglicerin]]a i upijajućih sredstava (sorbenata, poput dijatomejske zemlje, [[glina|gline]] i krede) uz dodatak sredstava za stabilizaciju. Izumio ga je švedski hemičar i inženjer Alfred Nobel u njemačkom gradu [[Geesthacht]] i patentirao 1867. godine. Vrlo brzo je ušao u široku upotrebu kao izuzetno snažan eksploziv i alternativa crnom [[barut]]u. Najčešće se pravi u obliku štapa dugog oko 30-ak [[centimetar]]a, čiji je prečnik baze oko 5 centimetara. |
||
| Red 9: | Red 8: | ||
Na studiju u Pragu, Nobel je upoznato [[Ascanio Sobrero|Ascania Sobrera]], koji je tri godine rasnije otkrio [[nitroglicerin]], ali je smatrao da taj spoj nije pogodan za upotrebu u praksi zbog izuzetne osjetljivosti na vatru i udarce. Međutim, Nobel je bio veoma zainteresiran za Sobrerovo otkriće te je svoja istraživanja od 1862. usmjerio da nitroglicerin kao eksploziv uvede u tehničku upotrebu. Tokom Nobelovih eksperimenata sa nitroglicerinom dolazilo je do većeg broja nesreća. Pri jednoj eksploziji od 125 kilograma nitroglicerina u njegovoj laboratoriji u septembru 1864. poginuli su njegov brat Emil, inženjer Hertzman, služavka Marija, te još dvije osobe. Kako bi smanjio opasnost od nekontrolirane eksplozije nitroglicerina a istovremeno zadržao veoma veliku snagu eksplozije, Nobel je neuspješno eksperimentirao s raznim dodacima. Prema legendi, slučajno je došao do otkrića: iz jednog od brojnih transporta nitroglicerina jedne prilike došlo je do curenja čistog nitroglicerina iz posude u kojoj je prevožen, pri čemu je kapao na šljunak koji se nalazio na podu vozila. Nastala masa privukla je pažnju radnika, pa su o tome obavijestili Nobela. Njemu je ubrzo uspjelo dobiti eksploziv siguran na neželjene udarce koji je bio jednako snažan kao nitroglicerin. Ranije je Nobel već izumio inicijalno paljenje koje upotrijebio u novonapravljenom eksplozivu. Međutim, u to vrijeme Nobel je negirao da se otkriće desilo slučajno. Godine 1867. patentirao je optimizirani omjer smjese nitroglicerina od 3:1 i svoj proizvod nazvao današnjim imenom, dinamit.<ref name="spiegel" /> Time je Alfred Nobel napravio prvi eksploziv koji je bio tehnički pogodan za upotrebu, a istovremeno i znatno snažniji od [[Barut|crnog baruta]]. U okvirima tada brze i obimne industrijalizacije, u oblastima rudarstva, kamenoloma, u izgradnji cesta i tunela postojale su ogromne potrebe za takvim snažnim eksplozivima. U svrhu ekonomskog iskorištavanja svog otkrića, Nobel je patent prodao [[Basil Zaharoff|Basilu Zaharoffu]].<ref name="Meyer" /> Novi eksploziv, koji je proizvoden u velikim količinama, znatno je pojeftinio i ubrzao izgradnju željezničkih linija i cesta.<ref name="meer" /> |
Na studiju u Pragu, Nobel je upoznato [[Ascanio Sobrero|Ascania Sobrera]], koji je tri godine rasnije otkrio [[nitroglicerin]], ali je smatrao da taj spoj nije pogodan za upotrebu u praksi zbog izuzetne osjetljivosti na vatru i udarce. Međutim, Nobel je bio veoma zainteresiran za Sobrerovo otkriće te je svoja istraživanja od 1862. usmjerio da nitroglicerin kao eksploziv uvede u tehničku upotrebu. Tokom Nobelovih eksperimenata sa nitroglicerinom dolazilo je do većeg broja nesreća. Pri jednoj eksploziji od 125 kilograma nitroglicerina u njegovoj laboratoriji u septembru 1864. poginuli su njegov brat Emil, inženjer Hertzman, služavka Marija, te još dvije osobe. Kako bi smanjio opasnost od nekontrolirane eksplozije nitroglicerina a istovremeno zadržao veoma veliku snagu eksplozije, Nobel je neuspješno eksperimentirao s raznim dodacima. Prema legendi, slučajno je došao do otkrića: iz jednog od brojnih transporta nitroglicerina jedne prilike došlo je do curenja čistog nitroglicerina iz posude u kojoj je prevožen, pri čemu je kapao na šljunak koji se nalazio na podu vozila. Nastala masa privukla je pažnju radnika, pa su o tome obavijestili Nobela. Njemu je ubrzo uspjelo dobiti eksploziv siguran na neželjene udarce koji je bio jednako snažan kao nitroglicerin. Ranije je Nobel već izumio inicijalno paljenje koje upotrijebio u novonapravljenom eksplozivu. Međutim, u to vrijeme Nobel je negirao da se otkriće desilo slučajno. Godine 1867. patentirao je optimizirani omjer smjese nitroglicerina od 3:1 i svoj proizvod nazvao današnjim imenom, dinamit.<ref name="spiegel" /> Time je Alfred Nobel napravio prvi eksploziv koji je bio tehnički pogodan za upotrebu, a istovremeno i znatno snažniji od [[Barut|crnog baruta]]. U okvirima tada brze i obimne industrijalizacije, u oblastima rudarstva, kamenoloma, u izgradnji cesta i tunela postojale su ogromne potrebe za takvim snažnim eksplozivima. U svrhu ekonomskog iskorištavanja svog otkrića, Nobel je patent prodao [[Basil Zaharoff|Basilu Zaharoffu]].<ref name="Meyer" /> Novi eksploziv, koji je proizvoden u velikim količinama, znatno je pojeftinio i ubrzao izgradnju željezničkih linija i cesta.<ref name="meer" /> |
||
== Sastav == |
|||
[[Datoteka:Dynamite Diagram.svg|thumb|desno|Poprečni presjek dinamita:<br /> |
|||
A. [[Dijatomejska zemlja]] (kieselgur) natopljena [[nitroglicerin]]om<br /> |
|||
B. Zaštitni oklop<br /> |
|||
C. Eksplozivna kapsula<br /> |
|||
D. Zapaljivi kabl ili fitilj]] |
|||
Dinamit se sastoji iz 75 % nitroglicerina kao ekplozivne komponente, 24,5 % dijatomejske zemlje (kieselgura) kao nosećeg materijala i 0,5 % [[natrij-karbonat]]a (sode) kao hemijskog stabilizatora. |
|||
== Opasnosti == |
|||
Nakon što je dinamit postao dostupan u velikim količinama, počele su se dešavati nezgode i katastrofe sa teškim posljedicama, čiji uzrok je bila nedovoljna pažnja pri rukovanju dinamitom. Jedan od najvećih problema predstavljala je nestabilnost eksploziva u vlažnom okruženju. Iz vlažnog dinamita polahko se otpuštao nitroglicerin te se zbog svoje gustoće neprimjećeno mogao sakupljati u posudama gdje se držao dinamit, a nakon toga iznenada eksplodirati. I zamrznuti dinamit bio je osjetljiv na udarce, što se desilo pri izgradnji nekih tunela koji su građeni na velikim nadmorskim visinama ili zimi. |
|||
== Reference == |
== Reference == |
||
{{refspisak|1|refs= |
{{refspisak|1|refs= |
||
<ref name="Meyer">Bárbara Meyer: ''Gesellschaftliche Implikationen bundesdeutscher Nachkriegsfilme'', 1964, str. 44.</ref> |
<ref name="Meyer">Bárbara Meyer: ''Gesellschaftliche Implikationen bundesdeutscher Nachkriegsfilme'', 1964, str. 44.</ref> |
||
<ref name="meer">Christian Reder (izd.). ''Graue Donau, Schwarzes Meer |
<ref name="meer">Christian Reder (izd.). ''Graue Donau, Schwarzes Meer: Wien, Sulina, Odessa, Jalta, Istanbul'', Springer, 1. izd, {{ISBN|978-3211754825}}, str. 135.</ref> |
||
<ref name="spiegel">Spiegel: [http://einestages.spiegel.de/static/topicalbumbackground/4986/knall_auf_knall.html Knall auf Knall], pristupljeno 22. septembra 2009.</ref> |
<ref name="spiegel">Spiegel: [http://einestages.spiegel.de/static/topicalbumbackground/4986/knall_auf_knall.html Knall auf Knall], pristupljeno 22. septembra 2009.</ref> |
||
}} |
}} |
||
Verzija na dan 13 februar 2019 u 12:07
Dinamit (grčki: δύναμις, dýnamis, snaga) jeste eksploziv napravljen od nitroglicerina i upijajućih sredstava (sorbenata, poput dijatomejske zemlje, gline i krede) uz dodatak sredstava za stabilizaciju. Izumio ga je švedski hemičar i inženjer Alfred Nobel u njemačkom gradu Geesthacht i patentirao 1867. godine. Vrlo brzo je ušao u široku upotrebu kao izuzetno snažan eksploziv i alternativa crnom barutu. Najčešće se pravi u obliku štapa dugog oko 30-ak centimetara, čiji je prečnik baze oko 5 centimetara.
Danas se dinamit uglavnom upotrebljava u rudarstvu, građevinarstvu, kamenolomima i za rušenje objekata. Dinamit je još uvijek jedno od osnovnih sredstava za iskop rovova a također je i jeftinija alternativa lijevanim eksplozivima. Dinamit se ponekad koristi kao upaljač ili pojačivač djelovanja eksplozivnih punjenja zasnovanih na amonij-nitratu (ANFO).
Historija
Alfred Nobel je razvio dinamit u tvornici eksploziva Krümmel u blizini njemačkog Geesthachta, gdje se danas nalazi Centar Helmholtz u Geesthacht (HZG). Svoj patent zaštitio je 1867. godine u većini zemalja, pa je tako u Velikoj Britaniji prijavio patent 7. maja pod brojem GB1345, u Švedskoj 19. septembra iste godine a u SAD 26. maja 1868. pod brojem 78.317.
Na studiju u Pragu, Nobel je upoznato Ascania Sobrera, koji je tri godine rasnije otkrio nitroglicerin, ali je smatrao da taj spoj nije pogodan za upotrebu u praksi zbog izuzetne osjetljivosti na vatru i udarce. Međutim, Nobel je bio veoma zainteresiran za Sobrerovo otkriće te je svoja istraživanja od 1862. usmjerio da nitroglicerin kao eksploziv uvede u tehničku upotrebu. Tokom Nobelovih eksperimenata sa nitroglicerinom dolazilo je do većeg broja nesreća. Pri jednoj eksploziji od 125 kilograma nitroglicerina u njegovoj laboratoriji u septembru 1864. poginuli su njegov brat Emil, inženjer Hertzman, služavka Marija, te još dvije osobe. Kako bi smanjio opasnost od nekontrolirane eksplozije nitroglicerina a istovremeno zadržao veoma veliku snagu eksplozije, Nobel je neuspješno eksperimentirao s raznim dodacima. Prema legendi, slučajno je došao do otkrića: iz jednog od brojnih transporta nitroglicerina jedne prilike došlo je do curenja čistog nitroglicerina iz posude u kojoj je prevožen, pri čemu je kapao na šljunak koji se nalazio na podu vozila. Nastala masa privukla je pažnju radnika, pa su o tome obavijestili Nobela. Njemu je ubrzo uspjelo dobiti eksploziv siguran na neželjene udarce koji je bio jednako snažan kao nitroglicerin. Ranije je Nobel već izumio inicijalno paljenje koje upotrijebio u novonapravljenom eksplozivu. Međutim, u to vrijeme Nobel je negirao da se otkriće desilo slučajno. Godine 1867. patentirao je optimizirani omjer smjese nitroglicerina od 3:1 i svoj proizvod nazvao današnjim imenom, dinamit.[1] Time je Alfred Nobel napravio prvi eksploziv koji je bio tehnički pogodan za upotrebu, a istovremeno i znatno snažniji od crnog baruta. U okvirima tada brze i obimne industrijalizacije, u oblastima rudarstva, kamenoloma, u izgradnji cesta i tunela postojale su ogromne potrebe za takvim snažnim eksplozivima. U svrhu ekonomskog iskorištavanja svog otkrića, Nobel je patent prodao Basilu Zaharoffu.[2] Novi eksploziv, koji je proizvoden u velikim količinama, znatno je pojeftinio i ubrzao izgradnju željezničkih linija i cesta.[3]
Sastav
A. Dijatomejska zemlja (kieselgur) natopljena nitroglicerinom
B. Zaštitni oklop
C. Eksplozivna kapsula
D. Zapaljivi kabl ili fitilj
Dinamit se sastoji iz 75 % nitroglicerina kao ekplozivne komponente, 24,5 % dijatomejske zemlje (kieselgura) kao nosećeg materijala i 0,5 % natrij-karbonata (sode) kao hemijskog stabilizatora.
Opasnosti
Nakon što je dinamit postao dostupan u velikim količinama, počele su se dešavati nezgode i katastrofe sa teškim posljedicama, čiji uzrok je bila nedovoljna pažnja pri rukovanju dinamitom. Jedan od najvećih problema predstavljala je nestabilnost eksploziva u vlažnom okruženju. Iz vlažnog dinamita polahko se otpuštao nitroglicerin te se zbog svoje gustoće neprimjećeno mogao sakupljati u posudama gdje se držao dinamit, a nakon toga iznenada eksplodirati. I zamrznuti dinamit bio je osjetljiv na udarce, što se desilo pri izgradnji nekih tunela koji su građeni na velikim nadmorskim visinama ili zimi.
Reference
- ^ Spiegel: Knall auf Knall, pristupljeno 22. septembra 2009.
- ^ Bárbara Meyer: Gesellschaftliche Implikationen bundesdeutscher Nachkriegsfilme, 1964, str. 44.
- ^ Christian Reder (izd.). Graue Donau, Schwarzes Meer: Wien, Sulina, Odessa, Jalta, Istanbul, Springer, 1. izd, ISBN 978-3211754825, str. 135.
 |
Commons ima datoteke na temu: Dinamit |