Izvorni kôd stranice Srpska demokratska stranka

{{Infokutija stranka
| ime_bosanski     = Srpska demokratska stranka
| izvorno_ime      = Српска демократска странка
| logo             = Logo of the Serb Democratic Party (Krajina, variant).svg
| predsjednik      = [[Milan Miličević]]
| godina osnivanja = 12. juli 1990.
| broj članova     = ~40,000
| sjedište         = [[Banja Luka]] i [[Istočna Ilidža]], [[Bosna i Hercegovina]]
| ideologija       = [[Srpski nacionalizam]]<ref name="Nordsieck">{{Cite web|url=http://www.parties-and-elections.eu/bosnia-herzegovina-rs.html|title=Bosnia–Herzegovina|last=Nordsieck|first=Wolfram|year=2018|website=Parties and Elections in Europe|access-date=11. 10. 2018|archive-date=15. 2. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200215042139/http://www.parties-and-elections.eu/bosnia-herzegovina-rs.html|url-status=bot: unknown}}</ref><br>[[Konzervativizam]]<ref name="Nordsieck"/><br>'''Prijašnje:'''<br>[[Ultranacionalizam]]<ref>{{Cite news|date=1997-07-21|title=Bosnia Serbs Oust Leader From Her Party|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1997/07/21/world/bosnia-serbs-oust-leader-from-her-party.html|access-date=2021-06-19|issn=0362-4331}}</ref><ref name="HTSRSOLFHP">{{Cite news|title=Holbooke to seek removal of Bosnian Serb leader|url=https://www.irishtimes.com/news/holbooke-to-seek-removal-of-bosnian-serb-leader-1.67958|access-date=2021-06-19|newspaper=The Irish Times|language=en}}</ref><br>[[Separatizam]]<ref name="Nordsieck"/><ref name="HTSRSOLFHP" />
| boje             = {{Color box|#38659C|border=darkgray}}
| skupština1       = [[Predstavnički dom Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine|Predstavnički dom BiH]]
| broj_mandata1    = {{Infokutija stranka/mandati|2|42|#38659C}}
| skupština2       = [[Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine|Dom naroda BiH]]
| broj_mandata2    = {{Infokutija stranka/mandati|1|15|#38659C}}
| skupština3       = [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodna skupština RS]]
| broj_mandata3    = {{Infokutija stranka/mandati|12|83|#38659C}}
| veb-sajt         = {{URL|http://www.sdsrs.com/}}
| skraćenica       = SDS
| mladi_ogranak    = Omladina SDS-a
| adresa           = Nikole Tesle 1 ([[Banja Luka]])<br>Trg Ilidžanske brigade bb ([[Istočna Ilidža]])
| politička_pozicija = [[Desni centar]]
| međunarodno_članstvo = [[Međunarodna demokratska unija]]
| slogan           = "Sviće"
| osnivač          = [[Radovan Karadžić]]
| generalni_sekretar = [[Zoran Latinović]]
}}
'''Srpska demokratska stranka''' ('''SDS''') nacionalna je desničarska stranka [[Srbi|Srba]], koja je bila još osnovana tokom postojanja [[SFRJ]].

SDS imala je vodeću političku ulogu u ratovima u [[Rat u Bosni i Hercegovini|Bosni i Hercegovini]], ali i u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], s tim da je organizirala naoružavanje [[Srbi|Srba]].

== Historija ==
Srpska demokratska stranka (SDS) je partija čiji je osnivač [[Jovan Rašković]]. U toku 1991. stranka je podijeljena na SDS Bosne i Hercegovine (kasnije [[Republika Srpska|Republike Srpske]]), SDS Hrvatske (kasnije [[Republika Srpska Krajina|Republike Srpske Krajine]]) i filijalu u [[Savezna Republika Jugoslavija|SRJ]] odnosno u [[Srbija|Srbiji]] i [[Crna Gora|Crnoj Gori]]. Krovna organizacija je bila SDS Srpskih zemalja čiji je predsjednik do 1996. godine bio [[Radovan Karadžić]].

U [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] SDS je osnovana u julu 1990. Među prvim članovima bili su [[Radovan Karadžić]] (predsjednik stranke), [[Momčilo Krajišnik]] i [[Biljana Plavšić]].

===Osnivanje===
Osnivanje stranke počinje u [[Socijalistička republika Hrvatska|SR Hrvatskoj]] gdje se angažuje [[Jovan Rašković]], koji je radio kao [[Psihijatrija|psihijatar]] u Splitu. Pored toga postojali su odbori u [[Socijalistička republika Slovenija|SR Sloveniji]] i [[Socijalistička republika Srbija|SR Srbiji]]. Kasnije će se u maju 1990, na teritoriji [[Socijalistička republika Bosna i Hercegovina|SR Bosne i Hercegovine]] (SR BiH), osnovati Inicijativni odbor stranke. Kao vođa stranke profilisao se u početku [[Vladimir Srebrov]] (pravo ime Milan Nikolić). 28. juna 1990 održana je obnoviteljska skupština kulturnog udruženja "[[Prosvjeta]]" koju su pokrenuli profesor filozofije [[Aleksa Buha]] i književnik [[Vladimir Nastić]]. Veliki utjecaj u organizivanju stranke imalu su profesori [[Milorad Ekmečić]] i [[Nikola Koljević]]. Akademik [[Dobrica Ćosić]] ponudio je obojici da budu glavni agitatori stranke, poput Raškovića u Hrvatskoj. Karadžić je po  profesiji bio psihijatar kao i Rašković. Karadžić je radio tada u pokretu "Zelenih". U početku Karadžić nije pokazivao interes u organizaciji stranke ali se smatra da je akademik Ćosić imao znatan utjecaj na promijenu mišljenja. Pored toga radilo se pridobijanju [[Nenad Kecmanović|Nenada Kecmanovića]], koji je odbio pristupanje SDS-u te se priključio [[Savez reformskih snaga Jugoslavije|Savezu reformnih snaga Jugoslavije]] (SRSJ),  stranci [[Ante Marković]]a. Nakon što je [[Stranka demokratske akcije]] (SDA) bila već formirana Karadžić poziva [[Alija Izetbegović|Aliju Izetbegovića]], na zakazanom sastanku pojavio se [[Muhamed Čengić]], s namjerom da 
ponudi koaliciju SDA i SDS-a. SDS je otvoreno pozivao na rušenje [[Komunizam|komunizma]]. Kasnije će na sastanku Izvršnog odbora "Prosvjete" Koljević, Ekmečić i dr. izvršiti pritisak na Srebrova da mjesto ustupi Karadžiću uz argument "da je veliki Srbin iz četničke porodice"(Karadžić je u Jugoslaviji, između ostalog, osuđivan zbog pisanja pjesama nacionalističkog sadržaja).<ref>{{Cite book|title=Kojim putem ide Bosna|last=Mahić|first=Derviš|publisher=Univerzitet Oslo|year=2003|isbn=|location=Oslo|pages=14|url=https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/33977/MicrosoftxWordx-xBKS4590-MASTERxOPPGxHvilkenxveixgxrxBosnia.DervisxMahic.pdf?sequence=1}}</ref> Uz to je Srebrov organizovao omladinsko krilo "Mlada Bosna" koja je trebala biti udarna pesnica stranke. Izjave Srebrova poput "neću da budem lider, već samo buntovnik svog naroda u BiH" prikazivalo je Karadžića kao politički umjerenijeg. Kasnije će Srebrov, pod utiskom da je iskorišten, prepustiti svoje mjesto u stranci Karadžiću.<ref>{{cite news|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Kako je nastao SDS  Svi u državu (2|url=http://www.e-novine.com/feljton/32031-Kako-nastao-SDS-Svi-dravu.html|access-date=17. 7. 2017|work=Feljton knjige "Balkan bluz"|agency=[[e-novine.com]]|publisher=samizdat|date=10. 11. 2009|archive-date=18. 12. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171218041537/http://www.e-novine.com/feljton/32031-Kako-nastao-SDS-Svi-dravu.html|url-status=dead}}</ref>

===Miting u Banjoj Luci===
Nakon konsultacija s Beogradom Karadžić organizuje, uz prisustvo Raškovića (SDS Hrvatske) i historičara Rastislava Petrovića veliki miting u Banjaluci uz slogan "BiH u Jugoslaviji". Okupljenima su se obratili parolama: "Tući ćemo se pošteno", "Srpski narod ima pravo na svoju državu", "Niko nas ne može odvojiti od Jugoslavije".<ref>{{cite news|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Duhovni krov "Velike Srbije" (6)|url=http://www.e-novine.com/feljton/32506-Duhovni-krov-Velike-Srbije.html|access-date=17. 7. 2017|work=Feljton knjige "Balkan bluz"|agency=[[e-novine.com]]|publisher=samizdat|date=24. 11. 2009|archive-date=17. 10. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171017150552/http://www.e-novine.com/feljton/32506-Duhovni-krov-Velike-Srbije.html|url-status=dead}}</ref>

===Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine===
{{Glavni|Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine}}
Donošenje zahtjeva, od strane SDA, u [[Skupština SR BiH|Skupštini SR BiH]] o Memorandumu o suverenosti bojkotovano je od poslanika SDS-a. [[Momčilo Krajišnik]] predsjednik Skupštine formirao je Radnu grupu koja je tražila kompromis. Na zatvorenoj sjednici, od 12-13. oktobra 1991 vođena je rasprava o samopoopredjeljenju odnosno otcjepljenju. Noć između 14. i 15. oktobra ostat će upamćena po Karadžićevoj govoru u Skupštini nakon što su poslanici SDS-a odbili prijedlog o izglasavanju suvereniteta BiH-a:<ref>{{cite news|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Raspad bosanske skupštine (8)|url=http://www.e-novine.com/feljton/32756-Raspad-bosanske-skuptine.html|access-date=17. 7. 2017|work=Feljton knjige "Balkan bluz"|agency=[[e-novine.com]]|publisher=samizdat|date=1. 12. 2009|archive-date=30. 11. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161130160649/http://www.e-novine.com/feljton/32756-Raspad-bosanske-skuptine.html|url-status=dead}}</ref>

{{Citat|Želite da povedete BiH istim putem pakla i stradanja kojim su krenuli Slovenija i Hrvatska. Ne zavaravajte se da BiH nećete odvesti pravo u pakao, i da upravo vi nećete snositi krivicu ako nestane cijeli jedan narod. Jer, ako dođe do rata, Muslimani se ne mogu braniti.|}}

===Rat u Bosni i Hercegovini===
{{Glavni|Rat u Bosni i Hercegovini}}
Već u proljeće 1991. SDS je proglasio neke dijelove [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] kao "srpske autonomne regije". 1992. godine SDS je pozvala Srbe na bojkot referenduma o nezavisnosti Bosne i Hercegovine, ali ipak nije mogla spriječiti nezavisnost od tadašnje [[SFRJ|Jugoslavije]].

U januaru 1992. SDS je proglasio Srpsku republiku na teritoriji BiH, a današnju [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]].

Uoči dolaska [[Richard Holbrooke|Richarda Holbrooka]] u Banja Luku 2000, tvorca [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]], [[Međunarodna krizna grupa]] ({{Jez-en|International Crisis Group, ICG}}) zatražila je zabranu te stranke,<ref>{{cite news|title=Zabrana SDS-a|url=https://www.bhdani.ba/portal/arhiva-67-281/180/t18015.shtml|access-date=20. 7. 2017|work=Arhiva BH Dani|agency=[[BH Dani]]|date=10. 11. 2000}}{{Mrtav link}}</ref> jer su većina tadašnjih vođa bili osumnjičeni za ratne zločine. Međutim, tom prijedlogu se usprotivila, među ostalim, i bošnjačka [[SDA|Stranka demokratske akcije]].{{Izvor}}

===Poslijeratni period===
Poslije rata u [[Rat u Bosni i Hercegovini|Bosni i Hercegovini]], SDS je jedna od vodećih stranaka u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]]. Poslije parlamentarnih izbora 1998. SDS odlazi u [[Opozicija (politika)|opoziciju]].<ref>{{cite web|title=Историјат|url=http://www.sdsrs.com/sr/67.istorijat.html|website=Zvanična stranica|access-date=20. 7. 2017|archive-date=18. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170718133051/http://www.sdsrs.com/sr/67.istorijat.html|url-status=dead}}</ref> Na čelu sa [[Dragan Čavić|Draganom Čavićem]], SDS se djelimično distancirao od prošlosti svoje stranke, tako da je 2004. priznao masakr počinjen nad bošnjačkim stanovništvom u [[Genocid u Srebrenici|Srebrenici]].<ref>{{cite news|last1=Smoljanović|first1=Stanko|title=Čavić priznao masakr u Srebrenici|url=http://www.dw.com/bs/%C4%8Davic-priznao-masakr-u-srebrenici/a-2485548|access-date=20. 7. 2017|agency=[[Deutsche Welle]]|date=23. 6. 2004}}</ref> Trenutno je na čelu stranke Milan Miličević kao predsjednik SDS i dalje vodi politiku podjele Bosne i Hercegovine.{{Izvor}}

== Također pogledajte ==
* [[Spisak političkih stranaka u Bosni i Hercegovini]]
==Literatura==
*{{cite book|last1=Hadžifejzović|first1=Senad|authorlink1=Senad Hadžifejzović|title=Rat uživo|date=2002|publisher=Mladinska knjiga|location=Ljubljana|isbn=9958-9852-0-9|ref=harv}}
*{{cite book|last1=Alibabić|first1=Munir|authorlink1=Munir Alibabić|title=Tajni rat za Bosnu i Hercegovinu između SDB BiH i KOS-a JNA|date=2014|publisher=samizdat|location=Sarajevo|isbn=978-9958-0321-0-3|ref=harv}}

==Reference==
{{reference}}

[[Kategorija:Političke stranke u Bosni i Hercegovini]]
[[Kategorija:Političke stranke osnovane 1990.]]
[[Kategorija:Srpska demokratska stranka|*]]
[[Kategorija:Separatizam u Bosni i Hercegovini]]
[[Kategorija:Srpski nacionalizam u Bosni i Hercegovini]]
[[Kategorija:Srpske političke stranke u Bosni i Hercegovini]]
[[Kategorija:Političke stranke u Republici Srpskoj]]
[[Kategorija:Srpske nacionalističke stranke u Bosni i Hercegovini]]
[[Kategorija:Srpske nacionalističke stranke]]