Žitvanski mir
 Spomenik Žitvanskom miru u Radvaňu na Dunavu | |
| Vrsta | Mirovni sporazum |
|---|---|
| Potpisan | 11. novembar 1606. |
| Lokacija | Radvaň na Dunavu, Osmanlijsko Carstvo |
| Strane | |
Žitvanskim mirom 11. novembra 1606. okončan je 15-godišnji rat između Osmanlijskog Carstva i Habsburške Monarhije. Dio je sistema mirovnih sporazuma koji je okončao antihabsburške ustanke Istvána Bocskaija (1604–1606). Sklopljen je između 24. oktobra i 11. novembra 1606. na nekadašnjem ušću Žitave (mađarski: Zsitva) u Dunav u Kraljevini Ugarskoj (danas dio Slovačke).[1] Ova lokacija kasnije će postati malo naselje Žitavská Tôňa (mađarski: Zsitvatorok), dio općine Radvaň na Dunavu (mađarski: Dunaradvány).
Mir je potpisan na period od 20 godina i historičari diplomatije ga tumače na različite načine. Razlike između osmanlijsko-turskog i mađarskog teksta sporazuma podstakle su različita tumačenja, npr. Mađari su ponudili 200.000 florina kao harač jednom za svagda (umjesto godišnjih harača od 30.000 guldena datih prije rata), dok je osmanlijski tekst predviđao da se isplata ponovi nakon tri godine. Sporazum je zabranjivao osmanlijske pljačkaške pohode na teritoriju Kraljevine Ugarske i predviđao da mađarska naselja pod osmanskom vlašću mogu sama ubirati porez putem seoskih sudija. Osmanlije su priznavale i neoporezivu privilegiju plemića. Međutim, Osmanlije nikada nisu ispoštovale ove uslove.
Sporazum su potpisali sultan Ahmed I i austrijski nadvojvoda Matija u ime Svetog Rimskog Carstva. Matijin brat, car Rudolf II, ratifikovao je sporazum 9. decembra.[1] Nemogućnost Osmanlija da prodru dalje na habsburšku teritoriju (Kraljevska Mađarska) tokom Dugog turskog rata bio je jedan od njihovih prvih geopolitičkih poraza. Međutim, sporazum je stabilizovao uslove na habsburško-osmanskoj granici na pola vijeka u korist obe strane. Habsburgovci će se narednih godina suočiti sa ozbiljnim domaćim protivljenjima, a Osmanlije su, osim unutrašnje pobune, imale otvorene sukobe u drugim dijelovima svojih granica (Poljskoj i Iranu).
U Žitvatoroku je po prvi put osmanlijski sultan, koji je nosio titulu Kayser-i Rûm (Cezar Rimskog Carstva) od pada Konstantinopolja, priznao jednakost statusa cara Svetog Rimskog Carstva dajući mu titulu padišaha (car ili , bukvalnije, "Gospodar Kralj"), što je bila i sultanova vlastita titula. To je viđeno kao prihvatanje divisio imperii u kojoj bi imperijalna hegemonija bila podijeljena na Zapad (Sveto Rimsko Carstvo) i Istok (Osmanlijsko Carstvo). Prije toga, car Svetog Rimskog Carstva je u osmanlijskoj diplomatiji smatran samo kralom (kraljem) Beča. Sljedeći evropski vladar kojem je priznat taj nivo poštovanja bila je ruska Katarina Velika u Kučukkajnardžijskom miru iz 1774. godine.[2][3]
Sporazum je eksplicitno uključio Krimski kanat kao vazala Osmanlijskog Carstva.[4]
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Kenneth Meyer Setton (1984). The Papacy and the Levant, 1204–1571. IV: The Sixteenth Century from Julius III to Pius V. Philadelphia: Američko filozofsko društvo. str. 1097.
- ^ Bernard Lewis, What Went Wrong?: Western Impact and Middle Eastern Response (Oxford University Press, 2002), str. 12 and 164, n. 3. In the Russian treaty, the title was Padischag (in Italian).
- ^ Mehmet Sinan Birdal, The Holy Roman Empire and the Ottomans: From Global Imperial Power to Absolutist States (I. B. Tauris, 2011), str. 6.
- ^ Kenneth Meyer Setton, Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century (American Philosophical Society, 1991), str. 22.