Institucionalni repozitorij

S Wikipedije, slobodne enciklopedije

Institucionalni repozitorij je arhiv za prikupljanje, čuvanje i distribuciju digitalnih kopija intelektualnog rezultata jedne institucije, posebno istraživačke institucije.[1] Akademski radnici koriste svoje Institucionalne repozitorije za arhiviranje objavljenih radova kako bi povećali svoju vidljivost i saradnju s drugim akademskim radnicima[2] Međutim, većini ovih rezultata koje proizvode univerziteti, akademski radnici i drugi sudionici nemaju efikasan pristup i ne dijele ih.[3] Kao rezultat toga, akademski radnici bi trebali biti uključeni u implementaciju i razvoj projekata Institucionalni repozitorija kako bi mogli naučiti prednosti i svrhu izgradnje istih.

Institucionalni repozitorij se može posmatrati kao "skup usluga koje univerzitet nudi članovima svoje zajednice za upravljanje i distribuciju digitalnih materijala kreiranih od strane institucije i njenih članova zajednice."[4] Za univerzitet, ovo uključuje materijale kao što su: monografije, e-printovi članaka iz akademskih časopisa – i prije (preprint) i poslije (postprint) stručne recenzije – kao i elektronske teze i disertacije (ETD). Institucionalni repozitorij može uključivati i druga digitalna sredstva generisana od strane akademskih radnika, kao što su skupovi podataka, administrativni dokumenti, bilješke sa kursa, objekti učenja, akademski posteri ili zbornici konferencija. Deponovanje materijala u institucionalni repozitorij ponekad nalaže institucija.[5]

Neki od glavnih ciljeva za postojanje institucionalnog repozitorija su da se obezbjedi otvoren pristup institucionalnom istraživačkom rezultatu samoarhiviranjem u repozitorijumu otvorenog pristupa, da se stvori globalna vidljivost za naučna istraživanja institucije i da se pohrani i sačuva druga institucionalna digitalna sredstva, uključujući neobjavljena ili na drugi način lako izgubljiva ("siva") literatura kao što su teze, radni dokumenti ili tehnički izvještaji.

Funkcije[uredi | uredi izvor]

Institucionalni repozitoriji se mogu klasifikovati kao tip digitalne biblioteke. Institucionalni repozitoriji obavljaju glavne funkcije digitalnih biblioteka tako što prikupljaju, klasifikuju, katalogizuju, čuvaju, čuvaju i obezbjeđuju pristup digitalnom sadržaju.

Institucionalni repozitoriji omogućavaju istraživačima da samoarhiviraju svoje rezultate istraživanja i mogu poboljšati vidljivost, upotrebu i uticaj istraživanja sprovedenog u instituciji.[6][7] Ostale funkcije institucionalnog repozitorija uključuju upravljanje znanjem, procjenu istraživanja i otvoren pristup naučnim istraživanjima.[7]

Clifford Lynch je 2003. opisao funkcije institucionalnog repozitorija u odnosu na univerzitete. On je naveo da:

"... institucionalni repozitorij baziran na univerzitetu je skup usluga koje univerzitet nudi članovima svoje zajednice za upravljanje i distribuciju digitalnih materijala kreiranih od strane institucije i članova njene zajednice. To je u suštini organizacijska posvećenost upravljanje ovim digitalnim materijalima, uključujući dugoročno očuvanje gdje je to prikladno, kao i organizaciju i pristup ili distribuciju."[6]

Sadržaj institucionalnog repozitorija zavisi od fokusa institucije. Visokoškolske ustanove provode istraživanja u više disciplina, dakle istraživanja iz različitih akademskih predmeta. Primjeri takvih institucionalnih repozitorija uključuju institucionalni repozitorijum MIT-a. Disciplinski repozitorijum je specifičan za predmet. Sadrži i omogućava pristup naučnim istraživanjima u određenoj disciplini. Iako mogu postojati disciplinski repozitoriji za jednu instituciju, disciplinski repozitoriji često nisu vezani za određenu instituciju. Disciplinski repozitorijum PsyDok, na primjer, drži istraživanja na njemačkom jeziku u psihologiji, dok je SSOAR međunarodni društveni server punog teksta.[6] Sadržaj uključen u institucionalni repozitorij može biti i digitaliziran i izvorno digitalan.[8]

Repozotorij sa slobodnim pristupom[uredi | uredi izvor]

Institucionalni repozitoriji koji pružaju pristup istraživanju korisnicima izvan institucionalne zajednice jedan su od preporučenih načina za postizanje vizije otvorenog pristupa opisane u definiciji otvorenog pristupa Budimpeštanske inicijative za otvoreni pristup. Ovo se ponekad naziva samoarhivirajućim ili "zelenim" putem za otvoreni pristup.

Razvijanje institucionalnog repozitorija[uredi | uredi izvor]

Koraci u razvoju institucionalnog repozitorija uključuju odabir platforme[9] i definiranje praksi metapodataka.[9] Dizajniranje institucionalnog repozitorija zahtjeva rad sa fakultetom na identifikaciji tipa sadržaja koji biblioteka treba da podrži[10] Marketing i promocija institucionalnog repozitorija su važni za poboljšanje pristupa i povećanje vidljivosti istraživača. Biblioteke će također morati da usmjere svoje marketinške napore na različite grupe zainteresovanih strana. Oni mogu izazvati zanimanje fakulteta opisujući kako institucionalni repozitorij može podržati istraživanje ili poboljšati buduće pronalaženje članaka[11]

Softver[uredi | uredi izvor]

Većina softverskih platformi za institucionalno skladište može koristiti OAI-PMH za prikupljanje metapodataka.[12] Na primjer, DSpace podržava OAI-PMH.[13]

Istraživanje iz 2014. koje je naručio Duraspace otkrilo je da je 72% ispitanika navelo da njihov institucionalni repozitorij hostuje treća strana.[14]

Agregatori[uredi | uredi izvor]

Konfederacija repozitorija otvorenog pristupa (COAR) u svom manifestu navodi da "Svako pojedinačno spremište ima ograničenu vrijednost za istraživanje: prava moć otvorenog pristupa leži u mogućnosti povezivanja i povezivanja spremišta, zbog čega nam je potrebna interoperabilnost. Da bi se stvorio besprijekoran sloj sadržaja kroz povezana spremišta iz cijelog svijeta, otvoreni pristup se oslanja na interoperabilnost, mogućnost da sistemi međusobno komuniciraju i prosljeđuju informacije naprijed-nazad u upotrebljivom formatu. Interoperabilnost nam omogućava da iskoristimo današnju računarsku snagu tako da možemo agregirati, rudariti podatke, kreirati nove alate i usluge i generirati nova znanja iz sadržaja spremišta."[15]

Interoperabilnost se postiže u svijetu institucionalnih repozitorija korištenjem protokola kao što je OAI-PMH. Ovo omogućava pretraživačima i agregatorima otvorenog pristupa, kao što su BASE, CORE i Unpaywall,[16] da indeksiraju metapodatke i sadržaj spremišta i pružaju usluge s dodanom vrijednošću povrh ovog sadržaja.[17]

Digital Commons Network objedinjuje po disciplini oko 500 institucionalnih repozitorija koji rade na Bepress Digital Commons platformi. Uključuje više od dva miliona objekata punog teksta.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Crow, Raym (2002). "The Case for Institutional Repositories: A SPARC Position Paper". ARL (jezik: engleski) (223): 1–4. Arhivirano s originala, 30. 10. 2023. Pristupljeno 30. 10. 2023.
  2. ^ Ukwoma, Scholastica C.; Dike, V. W. (2017). "Academics' Attitudes toward the Utilization of Institutional Repositories in Nigerian Universities". Portal: Libraries and the Academy. 17 (1): 17–32. doi:10.1353/pla.2017.0002. ISSN 1530-7131. S2CID 64042164.
  3. ^ Safdar, Muhammad (1. 1. 2021). "Students' Perception about Institutional Repository and Impact of Electronic Contents on their Research: A Pakistani Perspective". Library Philosophy and Practice (E-journal). Arhivirano s originala, 30. 10. 2023. Pristupljeno 30. 10. 2023.
  4. ^ Lynch, Clifford. "Institutional Repositories: Essential Infrastructure for Scholarship in the Digital Age" (PDF). Association of Research Libraries. Arhivirano (PDF) s originala, 20. 1. 2022. Pristupljeno 3. 1. 2022.
  5. ^ Harnad, Steve; McGovern, Nancy (2009). "Topic 4: Institutional repository success is dependent upon mandates". Bulletin of the American Society for Information Science and Technology (jezik: engleski). 35 (4): 27–31. doi:10.1002/bult.2009.1720350410. hdl:2027.42/62145. ISSN 1550-8366. Arhivirano s originala, 8. 4. 2022. Pristupljeno 30. 10. 2023.
  6. ^ a b c Smith, Ina (2015). Open access infrastructure. UNESCO Publishing. str. 7. ISBN 978-92-3-100075-1. Arhivirano s originala, 7. 8. 2017. Pristupljeno 30. 10. 2023.
  7. ^ a b Smith, Ina (2015). Open access infrastructure. UNESCO Publishing. str. 20. ISBN 978-92-3-100075-1. Arhivirano s originala, 7. 8. 2017. Pristupljeno 30. 10. 2023.
  8. ^ Smith, Ina (2015). Open access infrastructure. UNESCO Publishing. str. 19. ISBN 978-92-3-100075-1. Arhivirano s originala, 7. 8. 2017. Pristupljeno 30. 10. 2023.
  9. ^ Callicott, Burton B.; Scherer, David; Wesolek, Andrew (2015). Making Institutional Repositories Work (jezik: English). Purdue University Press. str. 1. ISBN 978-1-61249-422-7. Arhivirano s originala, 21. 9. 2023. Pristupljeno 30. 10. 2023.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
  10. ^ Mering, Margaret (14. 6. 2019). "Transforming the Quality of Metadata in Institutional Repositories". The Serials Librarian. 76 (1–4): 79–82. doi:10.1080/0361526X.2019.1540270. ISSN 0361-526X.
  11. ^ Marsh, Corrie; Wackerman, Dillon; Stubbs, Jennifer A.W. (1. 5. 2017). "Creating an Institutional Repository: Elements for Success!". The Serials Librarian. 72 (1–4): 3–6. doi:10.1080/0361526X.2017.1297587. ISSN 0361-526X. S2CID 63263227.
  12. ^ "OAI-PMH Metadata Delivery for Catalogs and Institutional Repositories". EBSCO Connect. 2018. Arhivirano s originala, 8. 4. 2022. Pristupljeno 12. 6. 2021.
  13. ^ "OAI - DSpace 6.x Documentation - LYRASIS Wiki". wiki.lyrasis.org. Arhivirano s originala, 23. 1. 2022. Pristupljeno 12. 6. 2021.
  14. ^ "Managing Digital Collections Survey Results". www.dlib.org. Arhivirano s originala, 4. 7. 2016. Pristupljeno 16. 5. 2016.
  15. ^ "The Case for Interoperability for Open Access Repositories" (PDF). COAR. juli 2011. str. 2. Arhivirano (PDF) s originala, 12. 5. 2013. Pristupljeno 24. 9. 2013.
  16. ^ Dhakal, Kerry (15. 4. 2019). "Unpaywall". Journal of the Medical Library Association. 107 (2): 286–288. doi:10.5195/jmla.2019.650. PMC 6466485.
  17. ^ Knoth, Petr; Zdrahal, Zdenek (2012). "CORE: Three Access Levels to Underpin Open Access". D-Lib Magazine. 18 (11/12). doi:10.1045/november2012-knoth.

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Institucionalni_repozitorij&oldid=3554205"