Prvi kongres ljekara partizana
Prvi kongres ljekara partizana održan je 25. septembra 1942. u Bosanskom Petrovcu.
U to vrijeme, grad je bio središte velike slobodne partizanske teritorije sa jednim sasvim vidljivim novim kvalitetom borbe: organizovana, narodna, demokratska država. Postojale su Komande mjesta, Narodnooslobodilački odbori, masovne organizacije omladine i žena — sve je to funkcionisalo efikasno i sa puno pravog unutrašnjeg sadržaja. Bilo je izgrađeno i nekoliko bolničkih kapaciteta. Kasnijim oslobođenjem Bihaća ta će teritorija biti poznata kao Bihaćka republika.[1]
Stanje u sanitetu do kongresa[uredi | uredi izvor]
Bez obzira na svoje nesebično angažovanje, sanitetski radnici stupili su u redove partizana sa vrlo oskudnim znanjem iz ratne hirurgije i ratne higijene i gotovo potpunim nepoznavanjem sanitetske taktike. O organizaciji partizanskog saniteta niko među njima nije imao ni približnih predstava.
U mnogobrojnim odredima i brigadama sanitetska služba bila je u to vrijeme različito organizovana. Brojno stanje i raspored sanitetskog kadra bili su proizvoljni i zavisili su u prvom redu od ličnog shvatanja pojedinih vojnih i sanitetskih rukovodilaca. Obuka kadrova nije bila jedinstvena i sistematska, a što je najglavnije, kroz nju nije provijavala ista medicinska doktrina. Krajnje je vrijeme bilo da se isprave izvjesne krupne pogreške i zablude, koje su se mjestimice pojavljivale i koje su dovodile u opasnost zdravlje i život ranjenika, kao na primjer: jagma za vađenjem stranih tijela, tzv. gelera (što je bilo naročito popularno u Bosanskoj krajini), manija ispiranja rana i nepotrebnih čestih previjanja, defektna, ili nikakva imobilizacija pri transportu ranjenika, stavljanje »Esmarha« na svaku ranu koja malo više krvari, primarni šav rane itd.
Održavanje kongresa[uredi | uredi izvor]
Inicijator kongresa bio je načelnik saniteta Vrhovnog štaba NOV i POJ dr Gojko Nikoliš, narodni heroj Jugoslavije, španski borac, zvani »Mediko«. Bilo je to vrijeme rasta antifašističke borbe, formiranja sve novih i novih brigada bilo je u toku, a predstojalo je i formiranje divizija. Takav zamah narodnooslobođilačke borbe i uspon vojne organizacije zahtijevali su i od sanitetske službe novi kvalitativni skok, a i sama vojna organizacija, odnosno komandovanje, morali su da izmijene svoje mnoge stavove u odnosu na sanitetsku službu.[2]
Kongres je održan 25. og septembra u velikoj sali Doma kulture uz prisustvo oko pedeset delegata. Bilo ih je iz Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Srbije, Dalmacije, Hrvatske i Like. Iz Slovenije nije mogao niko da stigne. U dnu sale bile su izložene razne improvizacije sanitetskih uređaja, šina, partizanskih buradi (drvena, plehana i u formi turističke čaše), prvi zavoj partizanske proizvodnje, zdravstveno-prosvjetna štampa i drugo. Naročitu pažnju privlačili su proizvodi Vojno-tehničke radionice Operativnog štaba za Bosansku krajinu — Braunove i Kramerove šine.
Kongresu su prisustvovali i predstavnici KPJ, narodne vlasti, društvenih organizacija, kao i predstavnici ranjenika. Svečanom činu, otvaranju Prvog kongresa partizanskih ljekara, prisustvovala je velika masa svijeta: žena, omladine i ostalih. Dr Gojko Nikoliš, je iznio referat „Organizacija sanitetske službe u uslovima partizanskog ratovanja“. Referat kasnije objavljen je u „Biltenu Vrhovnog štaba NOV i POJ“ i bio je osnova za izradu statuta sanitetske službe u Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije
Kongres je imao svečani i radni dio. Doneseni su stručni zaključci.
Sa medicinskog stanovišta značajno je da je Kongres zauzeo jedinstvene stavove u osnovnim pitanjima ratne hirurgije, a ti stavovi bili su sasvim savremeni, na nivou hirurške doktrine velikih armija u drugom svjetskom ratu.
Kongres je dao smjernice i za organizaciju civilne sanitetske službe u narodnooslolodilačkoj borbi.
Politički učinak petrovačkog Kongresa na antifašiste u okupiranim gradovima bio je snažan, jer je saznanje o njemu doprinijelo njihovoj potpunoj predstavi o karakteru Narodnooslobodilačke borbe. Sada su tek mogli da shvate da partizani nisu male grupice odmetnika već je to prava vojska koja ima i svoju sanitetsku službu. Proglas o održavanju kongresa upućen je putem radio stanice Slobodna Jugoslavija.
U partizanskom sanitetu toga vremena bili su dr. Simo Milošević, dr Isidor Papo, dr. Moni Levi, dr. Saša Božović, dr. Boro Božović, dr. Zora Goldšmit, dr. Franc Klajnhapel, dr. Julka Mešterović, dr. Đura Mešterović i mnogi drugi.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Sanitetska Služba u Narodnooslobodilackom ratu Jugoslavije 1941-1945 - Nastanak i razvoj sanitetske službe u oružanim snagama narodnooslobodilačkog pokreta u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj i Makedoniji –Grupa autora Beograd, 1989. Vojnoizdavački i novinski centar : Sanitetska uprava SSNO, 1989
- Razvoj sanitetske službe u našoj armiji – Dr. Gojko Nikoliš, Beograd 1947.
- BOSANSKI PETROVAC U NOB, Kongres ljekara partizana –Dr. Moni Levi, Opštinski odbor SUBNOR, 1974
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Izvještaj Operativnog štaba NOP i DV za Bosansku krajinu od 4. novembra 1942. god. Vrhovnom štabu NOP i DVJ o gubicima neprijatelja u borbama za Bihać i o rasporedu i zadacima jedinica poslije oslobođenja Bihaća". Hajro Kapetanović, BIHAĆKA REPUBLIKA, Zbornik radova II Izd. Muzeja Avnoja i Pounja, 1965. Pristupljeno 9. 2. 2016. line feed character u
|work=na mjestu 56 (pomoć) - ^ "Dr Gojko Nikoliš: Sanitet Vrhovnog štaba u Bosanskoj krajini". Opštinski odbor SUBNOR, 1974 -PETROVAC U NOB, knjiga 4. Arhivirano s originala, 19. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
