Genetička informacija
Ako bi svaki nukleotid u genomu označili jednim slovom u knjizi, a nukleotidne sekvence pisali bez razmaka, interpunkcije, ilustracija ili tabela, uspostavile bi se slijedeće relacije:
• gen od 4.000 nukleotida = 1 stranica kucanog teksta;
• DNK sekvenca haploidnog humanog genoma (23 pojedinačna hromosoma) = 750.000 strana = stubac od 50 metara;
• genetička informacija diploidnog genoma (23 para hromosoma) = 2 x 50 = stubac visok 100 metara.
Genetička informacija je skup bioloških uputstava koja su zapisana u redoslijedu baza u molekulama DNK. Namijenjana je sintezi regulatornih (enzimskih) i gradivnih bjelančevina u ćelijama. Budući da regulatorne i strukturne bjelančevine određuju sve bitne elemente građe i funkcije svakog organizma, genetička informacija regulira sveukupna svojstva endo- i egzofenotipa, tj. fenotipa u cjelini. To se podjednako odnosi na molekulsku, ćelijsku, histološku i individualnu razinu.
Kao i svaka pisana informacija, i genetička ima odgovarajuća slova (baza), riječi (triplet) i rečenice (sekvenca tripleta), koji rezultiraju u kranjem smislu te poruke: sintezi specifičnog proteina.[1][2][3][4]
Proces prenošenja genetičke informacije
[uredi | uredi izvor]
| Proces ostvarivanja genetičke informacije | Transkripcija | Translacija |
| Etape sinteze | Sinteza informacijske RNK (iRNK) | Sinteza bjelančevina |
| Glavna obilježja sinteze | Kopiranje jednolančane molekule iRNK kao privremenog komplementarnog niza nukleotida, prema jednom polulancu kodirajuće DNK | Sinteza molekula proteina, spajanjem aminokiselina, dopremljenih putem specifičnih molekula transportne DNK, čiji se terminalni tripletikomplementarno vežu na odgovarajuće triplete iRNK |
| Matrica za sintezu | Jedan od polulanaca DNK | Informacijska RNK |
| Gradivne monomere | Ribonukleotidi | Specifične aminokiseline |
| Lokacija | Jedro (hromosomi) | Citoplazma (ribosomi |
Genetička informacija se odjelotvoruje u specijalnim ćelijskim organelama – ribosomima. Kako se glavnina DNK nalazi u jedru, tj. u hromosomima neophodan je sistem njenog transporta na mjesto realizacije. U njemu ključne uloge imaju procesi prepisivanja i prevođenja genetičke informacije, poznati kao transkripcija i translacija. U tome osobitu i specifičnu ulogu imaju različite klase RNK, osobito informacijska (iRNK) i transportna (tRNK).[5][6]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ King R. C., Stransfield W. D. (1998): Dictionary of genetics. Oxford University Press, New York, Oxford, ISBN 0-19-50944-1-7; ISBN 0-19-509442-5.
- ^ Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-1-8.
- ^ Kapur Pojskić L., Ed. (2014): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, 2. izdanje. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 978-9958-9344-8-3.
- ^ Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
- ^ Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.
- ^ King R. C., Stransfield W. D. (1998): Dictionary of genetics. Oxford niversity Press, New York, Oxford, ISBN 0-19-50944-1-7; ISBN 0-19-509442-5.