Hijerarhija Crkve bosanske
Organizacija Crkve bosanske podrazumijevala je određenu strukturu svojih članova u kojoj se zasebno prepoznaju njeni pojedini sastavni dijelovi. Na čelu je stajao djed (did) . Poslije njega slijede strojnici u koje se ubrajaju gosti i starci. Zatim slijede krstjani. Tom hijerarhijskom nizu odgovara njihova brojnost, koja se spušta u razinu najbrojnijih - krstjana.
Djed[uredi | uredi izvor]
Djed bosanske crkve je imao veoma važan položaj u društveno-političkom životu sredjovjekovne Bosne. Djed je vrši krunisanje bosanskih kraljeva, imao je izražene sudske funkcije koje nije mogao osporiti niti sam vladar. Njegov starjeniški položaj potvrđuju bosanski i dubrovački izvori. Tako se u odluci Vijeća umoljenih od 28. maja 1438. djed izričito naziva najvišim poglavarom među krstjanima što znači da nad njim nije bilo nikakve više crkvene vlasti. Taj podatak potvrđuje da je on bio potpuno nezavisan od katoličke i pravoslavne crkve i ostalih dualističkih crkava. Njegovu samostalnost i poglavarstvo nad cijelim redom crkve potvrđuje podatak iz dubrovačkog pisma upućenog Sandalju Hraniću 30. aprila 1405, u kome je djed označen kao duhovni otac Crkve bosanske. [1]
Gost[uredi | uredi izvor]
Na drugom stepenu hijerarhije vjere Bošnjana poslije djeda nalazio se gost. Gosti predstavljaju najzagonetnije članove Crkve bosanske što se tiče porijeklo i značenja njihova naziva kao i službe koju su vršili u Crkvi zbog nedostatka primarnih izvora o njima. Gosti su se, kao i ostali pripadnici hijerarhije Crkve bosanske, najvjerovatnije bavili duhovnom djelatnošću za potrebe njezinih sljedbenika. Njihova služba se u biti nije mnogo razlikovala od staraca i strojnika, pošto su obavljali iste poslove. Gosti se razlikuju od ostalih predstavnika Crkve bosanske jedino po stepenu časti, ali obavljaju iste poslove, uglavnom u službi bosanske vlastele, i nadzor nad članovima Crkve bosanske. [2] Gosti su, kao pismeni ljudi, često bili članovi delegacija bosanskih vladara i vlastele u Dubrovniku, Veneciji i drugdje, te su zauzimali položaje u lokalnoj administraciji. [3] Među najpoznatijima je gost Radin Butković. Među poznatim krstjanima su krstjanin Hval i krstjanin Vlatko Tumurlić.
Starci[uredi | uredi izvor]
Poslije djeda i gosta na hijerarhiji bosanskih krstjana nalazimo starce, koji se spominju u istom periodu kao i ostali članovi Crkve, početkom 14. stoljeća u poveljama bana Stjepana II. Starci su predstavljali po činu niže dostojanstvenike u hijerarhiji Crkve bosanske i razlikovali su se po službi, časti i ugledu od običnih redovnika iz čijih su redova potekli. Uloga staraca i gosta jeste bila tumačenje i širenje vjerskog učenja Crkve bosanske. Pored toga, radili su kao pisari ili notari, prepisivali su knjige za sebe ili ugledne bosanske velikaše i učestvovali u društveno-političkom životu Bosne.
Strojnici[uredi | uredi izvor]
Pored njih, u izvorima nalazimo strojnike kod bosanskih krstjana. O njima nema konkretnih podataka. Postoji mišljenja da su oni predstavljali poseban dio Crkve bosanske koji su obavljali funkciju upravitelja i nadzornika ili da oni zajedno čine goste i strojnike. Pretpostavlja se da strojnici ili strojnik predstavljaju dvostruko značenje: kao skup uglednika bosanskih krstjana, ali i institucija sa konkretnim i određenim značenjem. Tome ide u prilog podatak da su prilikom prodaje dijela Konavla Dubrovačkoj republici, koju su učinili Petar i Nikola Pavlović sve postignuto garantirali su: “mnogopočteni strojnici gospodin did Radosav Bradijević i gospodin starac Radosav, unuk”. [4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ćošković, Pejo, (2005), Crkva bosanska u XV.stoljeću, str. 401, Institut za istoriju Sarajevo
- ^ Ćošković, Pejo, (2005), Crkva bosanska u XV. stoljeću, str. 313-325, Institut za istoriju Sarajevo
- ^ Župarić, Nakaš, Kurtović, Lalić, Dautović, (2018), Codex diplomaticus regni bosnae, str. 72, Mladinska knjiga Sarajevo
- ^ Jalimam, dr. Salih, (2002), Historija bosanskih bogomila, str. 157-158, Društvo studenata Demus