Lepenica (župa)
Župa Lepenica nalazila se na teritorija današnjih gradova Fojnice, Kreševa i Kiseljaka, Bosna i Hercegovina. Nije sasvim jasno da li je u Lepeničku župu spadao doslovno čitav sliv rijeke Lepenice, odnosno rijeke Fojnice. Bila je u direktnom posjedu bosanskih banova, kasnije u direktnom posjedu dinastije Kotromanića. Krajem XIV stoljeća stare župe su se raspale na manje distrikte sa centrima u utvrđenim gradovima. Tako je nastala i mala župa Kreševo.
Rudarstvo i trgovina[uredi | uredi izvor]
U istorijskim izvorima prvo se javljaju vijesti u vezi sa eksploatacijom rudnika za vrijeme vladavine kralja Tvrtka I, i to u drugoj polovini XIV stoljeća, Fojnica 1365, a nešto kasnije i Kreševo 1381. godine. Vjerovatno su to bili novootvoreni rudnici, poput Deževica, koje administrativno pripadaju opštini Kreševo. U literaturi se prvi put spominju u dokumentu iz 1403. godine kao jedno od sjedišta bosanskog kralja (Curia regis Bossine). U dubrovačkim izvorima Deževice se često označavaju s riječju “locus“, čime su se uglavnom označavala podgrađa i otvoreni trgovi. Godine 1408. u Deževicama se spominje sud i carina, a 1412. godine i knez (komes) kao starješina trga Deževice („Conte de mercado de Desaviza“). Znatnije grupisanje Dubrovčana, u Kreševu koje je poslije Visokog i Fojnice, bilo treća dubrovačka kolonija po brojnosti, zapaža se od 1434. godine. U samim Deževicama Dubrovčani su osnovali svoju koloniju i u njoj su se osjećali kao kod svoje kuće (che stavamo como in caxa nostra). U literaturi se spominje i postojanje franjevačkog samostana ili rezidencije u Deževicama. U drugoj polovini XV stoljeća glavnim trgovima postaju Kreševo i Fojnica, a Ostružnica, Milodraž, Dusina i Deževice gube taj status.
Prvi pisani izvor o prisustvu Sasa u Bosni datira iz 1365. godine, kada su već nekoliko decenija bosanski rudnici bili aktivni i odnose se na braću Sasinoviće, Hansa i Nikla. Oni trguju bosanskim rudarskim proizvodima koji se izvoze na strana tržišta i ujedno su jedini Sasi iz Bosne koji su po imenu poznati. U pisanim spomenicima o Sasima u Bosni nalaze se još dva opšta podatka:
- »Curia Teutonicorum« spominje se u sporu Nikla Sasinovića sa Hrankom Dobretićem u Fojnici,
- notarska bilješka »debita Theotonicorum«.
Na osnovu toponomastičkog materijala i pisanih izvora može se ustanoviti da je Sasa bilo u Srebrenici, Fojnici i Ostružnici,
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Marijan Drmač, Župa Lepenica, Historijska traganja 14, Sarajevo 2014, 20
- Pavao Anđelić, Svjetlost, Sarajevo, 1982 – STUDIJE O TERITORIJALNOPOLITIČKOJ ORGANIZACIJI SREDNJOVJEKOVNE BOSNE