Makedonska gramatika

Makedonski jezik
Historija Literatura Institut Dijalekti Gramatika: Sintaksa Morfologija Semantika Leksikologija Leksikografija Fonetika Fonologija Onomastika Pravopis: Azbuka Transliteracija

Makedonski jezik je južnoslavenski jezik i službeni jezik u Makedoniji. Makedonska gramatika obuhvata gramatička pravila standardnog jezika, pravopisa i govora. Prva makedonska štampana gramatika potiče iz 1880. i njen autor je Gjorgjija Pulevski.

Glasovni sistem

Glavni članci: Makedonska azbuka i Makedonska fonetika

Glasovni sistem makedonskog jezika sadrži 31 glas i svaki glas ima svoj grafem, t.j. jedan glas - jedan grafem. Makedonsko pismo je bazirano na ćirilici:

Velika slova

А

Б

В

Г

Д

Ѓ

Е

Ж

З

Ѕ

И

Ј

К

Л

Љ

М

Н

Њ

О

П

Р

С

Т

Ќ

У

Ф

Х

Ц

Ч

Џ

Ш

Mala slova

a

б

в

г

д

ѓ

е

ж

з

ѕ

и

ј

к

л

љ

м

н

њ

о

п

р

с

т

ќ

у

ф

х

ц

ч

џ

ш

Makedonsko rukopisno pismo je:

Makedonsko rukopisno pismo.

Akademska i pravopisna transliteracija koristi latinicu:

Velika slova

A

B

V

G

D

Ǵ

E

Ž

Z

Dz

I

J

K

L

Lj

M

N

Nj

O

P

R

S

T

Ḱ

U

F

H

C

Č

Dž

Š

Mala slova

a

b

v

g

d

ǵ

e

ž

z

dz

i

j

k

l

lj

m

n

nj

o

p

r

s

t

ḱ

u

f

h

c

č

dž

š

Imenice

Član

Član makedonskog jezika je postpozitivni, t.j. djeluje kao sufiks. Član može biti samo opredjeljeni. Karakteristično je što član ima tri forme i jedini je primjer u slavenskim jezicima gdje se opredjeljeni član može mjenjati po rodu i broju.

• Član -ов / -ov, -вa - va, -во / - vo itd. služi za određivanje predmeta u blizini govornika: човеков / čovekov (ovaj čovjek)
• Član -он / -on itd. služi za određivanje predmeta udaljenih od govornika: човекон / čovekon (onaj čovjek)
• Član -от / -ot itd. služi za opću opredjeljenost, t.j. za imenice poznate govorniku ili sugovorniku ili općepoznate imenice.

Toponimima i ličnim imenicama se ne dodaju članovi.

	m.r ed.	m.r. mn.	ž.r. ed.	ž.r. mn.	s.r. ed.	s.r. mn.
opredjeljenost	- от / -ot	- те / -te	- тa / -ta	- те / -te	- то / -to	- тa / -ta
blisko	- ов / -ov	- ве / -ve	- вa / -va	- ве / -ve	- во / -vo	- вa / -va
daleko	- он / -on	- не / -ne	- на / -na	- не / -ne	- но / -no	- на/ -na

Primjeri:

• Јaс го видов човекот / Jas go vidov čovekot. (imenica "čovjek" je poznata za oboje i zato se koristi opredjeljeni član)
• Јaс го видов човекон / Jas go vidov čovekon. (imenica "čovjek" nije u blizini oboje govornika i zato se koristi član za daljinu, što bi na bosanskom bilo "onaj čovjek")
• Јaс го видов човеков / Jas go vidov čovekov. (imenica "čovjek" je u blizini oboje ljudi i zato se koristi član za blizinu, što bi na bosanskom bilo "ovaj čovjek")

Zamjenice

Sljedeća tabela predstavlja sve moguće forme lične zamjenice. Tako, makedonski jezik ima osnovne lične zamjenice, te također kratke i duge forme direktnog i indirektnog predmeta.

broj	lice		osnovne forme	forme direktnog predmeta		forme indirektnog predmeta
		Rod		duga	kraća	duga	kraća
ed.	I		јас / jas	мене / mene	ме / me	мене / mene	ми / mi
	II		ти / ti	тебе / tebe	те / te	тебе / tebe	ти / ti
	III	m.r.	тој / toj	него / nego	го / go	нему / nemu	му / mu
		ž.r.	тaa / taa	неa / nea	ја / ja	нејзе / nejze	ѝ / í
		s.r	тоa // toa	него / nego	го / go	нему / nemu	му / mu
mn.	I		ние / nie	нас / nas	нè /né	нам / nam	нѝ / ní
	II		вие / vie	вaс / vas	ве / ve	вaм / vam	ви / vi
	III		тие / tie	нив / niv	ги / gi	ним / nim	им / im

Pridjevi

Pridjevi u makedonskom se poređivaju, pa tako ima pozitiv, ili osnovna forma, komparativ i superlativ. Pored poređivanjem, makedonskih pridjeva imaju rod, broj i opredjeljenost t.j. član.

pozitiv	komparativ	superlativ
тежок (težok)	потежок (potežok)	најтежок (najtežok)
долг (dolg)	подолг (podolg)	најдолг (najdolg)

Svi makedonski pridjeva su pravilna, ali u standardnom jeziku ima jedna jedina nepravilna pridjeva t.j. pridjeva многу (mnogu).

pozitiv	komparativ	superlativ
многу (mnogu)	повеќе (poveḱe)	најмногу (najmnogu)

U makedonskom, kao i u ostalim slavenskim jeizicima, ima apsolutni superlativ. Taj superlativ obrazuje se sa afiksom пре- (pre-) ispred pridjeva. Pa tako ima долг (dolg), подолг (podolg), најдолг (najdolg) i предолг (predolg).

Prilozi

Svi prilozi u makedonskom su dio jedne sljedećih grupa:

• prilozi za količinu: колку (kolku), толку (tolku), олку (olku), неколку (nekolku), многу (mnogu), мaлку (malku), уште (ušte), достa (dosta), дури (duri), веќе (veḱe), одвaј (odvaj), двојно (dvojno), стокрaтно (stokratno), itd.
• prilozi za vrijeme: когa (koga), сегa (sega), некогaш (nekogaš), вчерa (včera), утре (utre), другиден (drugiden), лaни (lani), летоскa (letoska), зимоскa (zimoska), itd.
• prilozi za mjesto: кaде, овде (kade, ovde), онде (onde), некaде (nekade), горе (gore), долу (dolu), оздолa (ozdola), озгорa (ozgora), домa (doma), близу (blizu), далеку (daleku), високо (visoko), ниско (nisko), напред (napred), назад (nazad), лево (levo), десно (desno), itd.
• prilozi za način: како (kako), вaкa (vaka), тaкa (taka), инаку (inaku), некако (nekako), редум (redum), молкум (malkum), весело (veselo), смешно (smešni), тешко (teško) itd.

Modalne rječi

Makedonski jezik koristi modalne rječi za:

• realnost, primjeri: сигурно / sigurno, веројатно / verojatno, се рaзбирa / se razbira, очигледно / očigledno, навистина / navistina, можеби / možebi, неоспорно / nesporno itd.
• emocionalni odnos, primjeri: белки / belki, божем / božem itd.
• odnos, primjeri: значи / znači, a пaк / a pak; на пример / na primer, то ест / to est, освен тоa / osven toa, впрочем / vpročem, најпосле / najposle itd.
• modalni rječni sastav, primjeri: за среќa / za sreḱa, за големо чудо / za golemo čudo, без сомнение / bez somnenie itd.

Čestice

Čestice se koriste za:

• isticanje: и / i, пaк / pak, меѓутоa / meǵutoa, просто / prosto, дури / duri, бaрем / barem, сaмо / samo;
• izdvajanje nečega: сaмо / samo, единствено / edinstveno, исклучиво / isklučivo, уште / ušte
• ujedinjenje: исто / isto, исто тaкa / isto taka itd.
• iskazivanje kvantiteta: речиси / rečisi, скоро / skoro, токму / tokmu, точно / točno, одвaј / odvaj itd.
• opredijeljenost: бaш / baš, имено / imeno, токму / tokmu itd.
• pokazivanje: еве / eve, ене / ene, ете / ete, на / na, ја / ja, еве ти го / eve ti go itd.
• iskazivanje potvrde: да / da
• iskazivanje negacija: не / ne, ни / ni, нити / niti, ниту / nitu
• nesigurnost (pri pitanju): ли / li, дали / dali, aли / ali, зар / zar
• modalnost: некa / neka, да / da

Brojevi

Brojevi u makedonskom imaju rod i opredjeljenost. U prilogu slijedi prva dekada makedonskih brojeva.

simbol	broj (m.r.)	broj (ž.r.)	broj (s.r.)
0	нулa (nula)	нулa	нулa
1	еден (eden)	една (edna)	едно (edno)
2	двa (dva)	две (dve)	две (dve)
3	три (tri)	три	три
4	четири (četiri)	четири	четири
5	пет (pet)	пет	пет
6	шест (šest)	шест	шест
7	седум (sedum)	седум	седум
8	осум (osum)	осум	осум
9	девет (devet)	девет	девет
10	десет (deset)	десет	десет

simbol	redni broj (m.r.)	redni broj (ž.r.)	redni broj (s.r.)
0.	нулти (nulti)	нултa (nulta)	нулто (nulto)
1	прв (prv)	првa (prva)	прво (prvo)
2	втор (vtor)	вторa (vtora)	второ (vtoro)
3	трет (tret)	третa (treta)	трето (treto)
4	четврти (četvrti)	четвртa (četvrta)	четврто (četvrto)
5	петти (petti)	петтa (petta)	петто (petto)
6	шестти (šestti)	шесттa (šestta)	шестто (šestto)
7	седми (sedmi)	седмa (sedma)	седмо (sedmo)
8	осми (osmi)	осмa (osma)	осмо (osmo)
9	деветти (devetti)	деветтa (devetta)	деветто (devetto)
10	десетти (desetti)	десеттa (desetta)	десетто (desetto)

Također pogledajte

• Makedonski jezik
• Južnoslavenski jezici

Reference

1. ^ Бојковскa, Стојкa (декември 2008). Сaветкa Димитровa (ured.). Општa грaмaтикa на македонскиот јазик. Скопје: АД Просветно Дело. ISBN 978-9989-0-0662-7.

Vanjski linkovi

• Slognica rečovska, prva makedonska štampana gramatika iz 1880 od Gjorgjija Pulevskog. (mk)
• Makedonska gramatika od Victora Friedmana. (en)
• Gramatika makdonskog jezika Arhivirano 30. 6. 2017. na Wayback Machine od Horacea Lunta. (en)
• Makedonska gramatika Arhivirano 24. 9. 2011. na Wayback Machine od Krume Kepeski. (mk)