Narodno pozorište Kosova
 | |
 Narodno pozorište Kosova 2012. u Prištini | |
| Adresa | Trg Majke Terezije br. 21 10000 Priština Priština Kosovo[a] |
|---|---|
| Koordinate | 42°39′48″N 21°09′52″E / 42.6632°N 21.1645°EKoordinate: 42°39′48″N 21°09′52″E / 42.6632°N 21.1645°E |
| Vlasnik | Vlada Kosova |
| Vrsta | javno pozorište |
| Izgradnja | |
| Otvoreno | 1946. |
| Ponovo izgrađeno | 1949. |
| Web stranica | |
| www | |
Narodno pozorište Kosova (albanski: Teatri Kombëtar; srpski: Narodno pozorište / Народно позориште) pozorište je osnovano 1946. u gradu Prizrenu, na Kosovu.[a] U toj zemlji predstavlja najbolje rangiranu pozorišnu ustanovu, s najvećim brojem produkcija. Jedino je javno pozorište na Kosovu, pa ga novčano podupire Ministarstvo kulture, omladine i sporta. Produciralo je više od 400 premijera koje je gledalo više od 3 miliona gledalaca.[1]
Historija[uredi | uredi izvor]
Osnivanje[uredi | uredi izvor]
Narodno pozorište Kosova osnovano je 1946. u Prizrenu i bilo je prvo profesionalno pozorište na Kosovu nakon Drugog svjetskog rata. U početku je nazvano Narodno pokrajinsko pozorište i bilo je smješteno u sportskom centru "Partizan". Taj objekt imao je vrlo malu pozornicu i nije ispunjavao osnovne uslove za mjesto koje bi se moglo upotrebljavati kao pozorište. Pozorište su osnovali Pavle Vugrinac, Milan i Cica Petrović, koji su okupili mlade glumce voljne da rade, a za generalnog direktora imenovan je Shefqet Musliu. Pošto se osoblju priključilo 14 entuzijasta umjetnosti, koji su priredili dvije premijere, pozorište je službeno osnovano 7. oktobra 1945.[2]
Prva izvedena predstava bila je Topi i sheqerit autora Glishiqa, a pratile su je još 16 premijera i dvije turneje širom Kosova. Godine 1946. pozorište je premješteno u Prištinu, gdje je prekinulo rad zbog izgradnje novog pozorišnog objekta. Mnogi glumci tražili su novi posao u drugom aktivnom pozorištu. Poslije dvije godine, Ministarstvo prosvete i kulture Srbije službeno je najavilo ponovni početak rada pozorišta 1. maja 1949.[3] Milutin Janšić imenovan je za generalnog direktora, a prva predstava koja je izvedena u novom pozorišnom objektu u Prištini nakon dvogodišnje pauze bila je predstava "Most" u režiji Dragutina Todića.[4]
Godine 1951. donesen je Zakon o narodnom pokrajinskom pozorištu, koji je ubrzao razvoj pozorišta. Mnogo novih glumaca pridružili su mu se, ali u odsustvu profesionalnih reditelja, njih dvojica – Abdurrahman Shala i Muharrem Qena – obučeni su pod nadzorom Dobrice Radenkovića.[5] Tokom narednih godina, generalni direktori bili su Azem Shkreli i Ramiz Kelmendi, koji su nastavili razvijati pozorišnu aktivnost na Kosovu. Raspad Jugoslavije tokom devedesetih godina 20. stoljeća utjecao je i na pozorišnu aktivnost. Nakon rata na Kosovu, ime je promijenjeno u Narodno pozorište Kosova.[6]
Aktivnost tokom i nakon rata na Kosovu[uredi | uredi izvor]
Od 1981. do kraja rata na Kosovu radilo je pod političkim pritiskom Srbije, pa su mnogi albanski umjetnici otpušteni i stvorena uporedna obrazovna kućna pozorišta. Većina otpuštenih umjetnika nastavila je karijeru u uporednim pozorištima, a neki od njih danas su dio profesionalnog osoblja Narodnog pozorišta.[6] Godine 1999, nakon rata na Kosovu, ime pozorišta promijenjeno je u Narodno pozorište Kosova. Tokom sljedećih deset godina održale su se mnoge međunarodne i nacionalne predstave i festivali. Uprkos socijalnim nemirima i političkim pritiscima, pozorište je postiglo nagrade za kreativnost na festivalima poput "Sterijinog pozorja" u Novom Sadu, "Festivalu malih i eksperimentalnih scena" u Sarajevu i drugih međunarodnih pozorišnih skupova.[7] Pozorište priređuje događaje koji omogućuju izvođenje međunarodnih predstava na pozornici u Prištini, koji su veoma posjećeni. Neki od tih događaja su: Njemačka i Švajcarska sedmica, kao i Sedmica frankofonije.[8]
Obrazovanje vlastitog osoblja[uredi | uredi izvor]
U nedostatku akreditirane ustanove za obrazovanje novih glumaca i članova osoblja, radnici pozorišta osnovali su pedesetih godina 20. stoljeća pozorišni studio u kojem bi se novi članovi mogli obrazovati i obučavati prema potrebama pozorišta. Taj studio trajao je dvije godine i obučeno je 14 članova. Više ne postoji jer zemlja sad posjeduje profesionalne ustanove koje rade taj posao. Poslije su glumci i reditelji pohađali kurseve u inostranstvu i vratili se kako bi razmijenili znanje i iskustva s kolegama. Poslije nekoliko godina, pozorište je imalo umjetnike, scenske menadžere, kostimografe, scenografe i kvalificirano osoblje. Sarađivalo je s Akademijom za pozorište, film, radio i televiziju Srbije. Godine 1970. osnovana je dramska grupa koja je nudila pojedinačno likovno obrazovanje mladim entuzijastima koji su značajno doprinijeli pozorištu. Neki od njih bili su: Faruk Begolli, Bekim Fehmiu, Ekrem Kryeziu, Qemajl Sokoli i Enver Petrovci.[9]
Predstave[uredi | uredi izvor]
Repertoar pozorišta sastoji se od dramskih predstava nacionalnih i međunarodnih reditelja. Producirane predstave bile su dio mnogih međunarodnih festivala, na kojima su dobivale umjetničke nagrade i pozitivne komentare umjetničkih kritičara. Do 1989. pozorište je produciralo više od 400 premijera i približno 10.000 repriza. Te predstave gledalo je više od 3,2 miliona ljudi na Kosovu i u inostranstvu. Osim predstava na albanskom jeziku, producirane su i predstave na srpskom i drugim slavenskim jezicima.[6]
Značajne produkcije 2008.[uredi | uredi izvor]
- Çifti Martin (režija: Bekim Lumi)
- Motra e katërt (režija: Agim Sopi)
- Tartufi (režija Rahim Burhan)
- UUUH (režija: Isë Qosja)
- Liria po vjen (režija: Agim Selimi)[6]
Značajne produkcije 2009.[uredi | uredi izvor]
- Dejzilend (režija: Agon Myftari)
- Bodrumi (režija: Fadil Hysaj)
- Rebelët (režija: Bujar Luma)
- Mashtruesit (režija: Clement Peretjatko)
- Vdekja dhe vasha (režija: Fatos Berisha)
- Shkëlqesi (režija: Enton Kaca)
- Norway.Today (režija: Zana Hoxha Krasniqi)[6]
Značajne produkcije 2010.[uredi | uredi izvor]
- Macja mbi catinë e nxehtë (režija: Florent Mehmeti)
- Peer Gynt
- Beselam pse me flijojnë
- Heštja (režija: Arta Kallaba)
- Lidhje gjaku (režija: Fadil Hysaj)
- Clooser[6]
Značajne produkcije 2011.[uredi | uredi izvor]
- Fizikanët (režija: Isë Qosja)
- Cubi i Kukurrecit (režija: Ilirjana Arifi)
- Majmuni i Diellit (režija: Olle Tornqvist)
- Nata e Helverit (režija: Altin Basha)
- Udhëtimi (režija: Ilire Celaj)
- Nata e dymëbdhjete (režija: Ilir Bokši)
- Leksikoni i Yumitologjise (režija: Oliver Frljic)
- Duke pritur Godon (režija: Drita Begolli)[6]
Značajne produkcije 2012.[uredi | uredi izvor]
- Lisistrata (režija: Elmaze Nura)
- Dosja H
- Shtepia në ankand (režija: Fadil Hysaj)
- Nora
- Vrasja e mushkonjës (režija: Donard Hasani)
- Nje varr për majorin e mbretit (režija: Haqif Mulliqi)[6]
Značajne produkcije 2013.[uredi | uredi izvor]
- Dëshmitari (režija: Selami Taraku)
- Përplasjet (režija: Ekrem Kryeziu)
- Mbas zonjushës Julie (režija: Kushtrim Koliqi)
- Vrima e lepurit
- Edipi mbret
- Narnia- Luani, Štriga i Dollapi[6]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Kosovo je predmet političkog i teritorijalnog spora između Republike Kosovo i Republike Srbije. Republika Kosovo je jednostrano proglasila nezavisnost 17. februara 2008. godine, ali Srbija je i dalje smatra dijelom svoje suverene teritorije. Dvije vlade počele su normalizirati odnosa 2013. godine, kao dio Briselskog sporazuma. Trenutno 98 od 193 države članice Ujedinjenih nacija priznaju Kosovo kao nezavisnu državu. Ukupno 113 država članica UN-a je u jednom trenutku priznavalo Kosovo, od kojih je 15 kasnije povuklo svoje priznanje.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ministry of Culture, Youth and Sport - Republic of Kosovo
- ^ Sokoli, Qemal. Zhvillimi i Teatrit Kombetar te Kosoves. Pristina: Litografia, 2006, Pg.13
- ^ Sokoli, Qemal. Zhvillimi i Teatrit Kombetar te Kosoves. Pristina: Litografia, 2006, Pg.12
- ^ Sokoli, Qemal. Zhvillimi i Teatrit Kombetar te Kosoves. Pristina: Litografia, 2006, Pg.14
- ^ Zariqi. M. and Jevriqi. D. Per dramen dhe teatrin ne gjuhen shqipe ne Kosove, Jedinstvo. Prishtine:25.04.1980
- ^ a b c d e f g h i "Teatri Kombetar i Kosoves". Arhivirano s originala, 7. 11. 2017. Pristupljeno 2. 3. 2014.
- ^ Nikoliq, Milan. Teatrot e medha dhe te vegjel. Scetlost,Kragujevc: 1983
- ^ "Evolucion Academy - Teatri Kombetar". Arhivirano s originala, 9. 3. 2014. Pristupljeno 2. 3. 2014.
- ^ Sokoli, Qemal. Zhvillimi i Teatrit Kombetar te Kosoves. Pristina: Litografia, 2006, Pg.17