Turo (Spiridon) Stevov Plamenac
Turo (Spiridon) Stevov Plamenac (12. decembar 1814 - avgust 1862) je bio crnogorski serdar i senator koji je poginuo u bici kod sela Meterizi u avgustu 1862.
Rani život
[uredi | uredi izvor]Rođen je u Crmničkoj nahiji u plemenu Boljevići, od oca Steve i majke Stane. Pri krštenju je dobio ime Spiridon, ali je u ranom djetinjstvu dobio nadimak Turo i samo pod tim imenom je bio poznat ostatak života. Imao je mlađeg brata Luku i sestru Maru. Po tadašnjim običajima roditelji su ugovarali svadbe svojoj djeci, pa je tako Turov otac sina (dvadesetogodišnjaka) oženio Davinom Vuksanović. Ona je bila iz junačke porodice plemena Gluhodoljani. Imala je šestoricu braće, a njima je bila jedina sestra. Bliski prijatelj iz mladosti mu je bio rođak Markiša Andrijin Plamenac koji je jedno vrijeme bio u službi Njegoša kao kapetan, ali je zbog nekih nesuglasica s Petrovićima morao pobjeći u Skadar, a taj sukob ga je stajao i života 4. oktobra 1847.
Učešća u crnogorsko-turskim sukobima
[uredi | uredi izvor]1851. Tura je pozvao Njegoš na Cetinje, obećavši mu da će ga paziti, ali nagla Njegoševa smrt tu pažnju je prenijela na nasljednika Danila. Danilo je nakon Njegoševe smrti, a prije putovanja u Rusiju posjetio porodicu Plamenac, znajući za ranije nesuglasice u vezi s Markišom Plamenac. Uzeo je sebi popa Iliju Plamenca i Tura za pratnju do Kotora, pri putovanju za Rusiju. Kako se knez Danilo u proljeće 1852. godine vratio iz Rusije, postavio je Tura za senatrora čime se ispunilo ono što je ranije obećao Njegoš (tada u narodu poznatiji kao vladika Rade). U ratu između Turske i Crne Gore od polovine novembra do 12. decembra 1852. (po julijanskom kalendaru) bio je predvodnik crmničke vojske kod tvrđave Žabljak, a učestvovale su i snage Riječke i Katunske nahije. Junački je napadao na podgrađe tvrđave, gdje gubi dosta vojnika. Velika turska vojska napala je Crnu Goru sa četiri strane, nakon crnogorskog napada na Žabljak. Iz pravca Bara turska vojska od oko 8000 vojnika je napala Crmnicu 31. decembra 1852. Spalili su kuće plemena Limljani i gornji dio Boljevića. U tom boju s Turcima je poginuo Turov brat Luka. Sutra, 1. januara 1853., pritekli su mu u pomoć plemena Ljubotinj i Građani, a nakon njih su se priključili i tri gornjocrmnička plemena sa Godinjanima. Turci su se povukli u Bar 18. februara 1853. Knez (knjaz) Danilo je nakon ovog rata posjetio dom Turov priznajući mu junaštvo. U znak zahvalnosti, knez je dao napraviti grob za njegovog poginulog brata Luku. Sam knez je dao staviti ovakav natpis: na 1853. januara 1 dan Leži Luka, Srpstva brate junački, nama pao za premilo otačastvo. Ovaj Spomenik Podiže Danilo I. Knjaz Crne Gore.Turo je imao tu čast da bude jedan od sedam ljudi koji su išli u Trst po Darinku Kvekić, buduću ženu kneza Danila. 1857. je sumnjičen da radi protiv kneza Danila, a u korist Đorđije Petrovića, ali dokazalo se da su to bile klevete zlih ljudi.
U boju na Grahovcu Turo sa crmničkom vojskom nije sudjelovao jer su samo učestvovale vojske Katunske i Riječke nahije, a ostala crnogorska vojska čuvala je svaka svoju granicu. Tako Turo Plamenac od rata 1853. pa do smrti kneza Danila nije imao prilike da sujedluje u ozbiljnim bojevima. Tek u vrijeme vladavine kneza Nikole je učestalije bio u raznim bojevima. Tako je ostvario pobjedu nad turskom vojskom na Krnjičkoj Luci 11. marta 1862. godine. 12. marta je zarobio glasovitog Hasan-agu Hota, vladara skadarske Malesije sa 660 junaka iz Skadra, skadarskih brda i krajine šestanske. Tom pobjedom je ubijen stari ponos Skadra i cijele Skenderije. Knez Nikola je Tura odlikovao titulom Serdar od Crmnice.
Nakon te pobjede Turska je opet zatarila sa Crnom Gorom, ovaj puta iz pravca Hercegovine i Spuža. Crnogorskom vojskom u Brdima komandovao je otac kneza Nikole, Mirko Petrović Njegoš, vojvoda od Grahovca. On je pozvao serdara Tura Plamenca kod sebe sa crmničkom vojskom. Stigli su na Planinicu 28. maja 1862. godine, gdje je vojvoda Mirko čekao Derviš pašu, koji je već prodro u Nikšić. Paša se pred vojvodom Mirkom povukao u Gacko, a zatim u Brda da čeka pomoć Abdi paše, koji je crnogorsku granicu trebao napasti iz pravca Spuža. Abdi paša je napao Mirka 14. juna 1862., a vojvoda Mirko je odredio Tura da on započne boj. Crnogorska vojska je potukla tri bojne linije turske vojske. Boj je trajao skoro svaki dan do 30. juna. Serdar Turo je u boju na Meterizima 28. jula 1862. poginuo pogođen metkom. Pred smrt je rekao: Ej, jadna moja vojsko! Francuz Pankraci je tada boravio u kneževom dvoru i bio je svjedok tih crnogorsko-turskih sukoba. Kad se rat završio 1864. na Cetinje je stigao srpski pjesnik Jovan Sundečić. Upoznao je dr Pankracija i na osnovu njegovih kazivanja o serdaru Turu Plamencu je napisao pjesmu Slavna smrt serdara Tura Plamenca. [1] Turo je bio otac serdara Radeta Plamenca, autora nekoliko knjiga od kojih je najobimnija knjiga Memoari.