Jevrejsko groblje u Zvorniku

Jevrejsko groblje u Zvorniku nalazi se na lokalitetu Meterizi nadomak magistralnog puta Zvornik – Bijeljina. Sačuvalo je visok stepen autentičnosti i predstavlja važno historijsko svedočanstvo o životu Jevreja u Zvorniku. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenik Bosne i Hercegovine donijela je 29. avgusta 2019. godine odluku da se groblje proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.^[1] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Amir Pašić, Goran Milojević i Radoje Vidović.

Historija[uredi | uredi izvor]

Jevrejska zajednica Sefarda u Zvorniku počela je da se formira oko 1845. godine kada su se na ovom području naselile prve porodice iz Tuzle i Bijeljine. Prema putopisu dr Oto Blaua, godine 1877. u Zvorniku je živelo šest jevrejskih porodica, a dolaskom Austrougarske uprave u Zvornik su se počeli doseljavati Aškenazi. Prema popisu stanovništva iz 1879. godine, u Zvorniku je živelo 50 jevrejskih porodica. Groblje je osnovano 1890. godine dok je gradom upravljao H. Grizberger, uz blagoslov rabina Benjamina Hasana. Tada je u Zvorniku živilo oko 140 Jevreja.

Nakon Drugog svjetskog rata u Zvorniku i okolini su ostale samo kuće i objekti kao tragovi života Jevreja na tom prostoru.

Opis[uredi | uredi izvor]

Prostire se na 807 kvadrata. Karakteristično je po raznim formama i oblicima nadgrobnih elemenata. Na groblju se nalazi oko 80 spomenika od kojih najstariji datira iz 1888. godine. Napravljeni su od kamena, mermera ili betona. Natpisi na nadgrobnicima su uglavnom dvojezični, isklesani hebrejskim pismom i latiničnim pismom na njemačkom jeziku ili jeziku lokalnog stanovništva. Prema pisanim podacima iz 1910. godine, Sefardski Jevreji su dobro govorili lokalnim jezikom te se na njihovim spomenicima mogu uočiti natpisi na bosanskom jeziku. Aškenazi su koristili maternji njemački jezik. Pored dvojezičnosti, spomenici su karakteristični po različitim motivima koji su uglavnom uklesani u zaglavlju, s prednje strane spomenika. Uglavnom je riječ o Davidovoj zvijezdi, žalosnoj vrbi, maslinovim grančicama ili floralnom reljefu.

Maja 2008. godine podignuta je spomen tabla u znak sjećanja na zvorničke Jevreje nastradale i prognane tokom Drugog svjetskog rata.^[2]

Groblje se nalazi u zapuštenom stanju i većina nadgrobnih spomenika je oštećena ili utonula. Skoro cijelo područje groblja prekrivno je divljim niskim rastinjem i većim brojem samoniklog drveća.