Vilhelmina, kraljica Nizozemske

Vilhelmina
Kraljica Nizozemske
Vladavina	23. novembar 1890 – 4. septembar 1948.
Prethodnik	Vilim III
Nasljednik	Juliana
Supružnik	Henrik od Mecklenburg-Schwerina
Djeca	Juliana, kraljica Nizozemske
Dinastija	Oranje-Nassau
Otac	Vilim III, kralj Nizozemske
Majka	Ema od Waldecka i Pyrmonta
Rođenje	31. august 1880.
Smrt	28. novembar 1962.

Vilma (punim izvornim imenom Wilhelmina Helena Pauline Marie) bila je prva žena na nizozemskom vladarskom tronu i simbol otpora nacističkoj okupaciji Kraljevine Nizozemske.

Bila je jedino dijete kralja Vilima III i njegove druge supruge, Eme od Waldecka i Pyrmonta. U trenutku njenog rođenja otac joj je imao 63 godine i dva umrla sina od svoje prve supruge. Jedini njen brat koji je bio živ u trenutku njenog rođenja bio je princ Aleksandar, ali on je umro četiri godine po njenom rođenju i tako je učinio očevom prestolonasljednicom.

Vladavina

Vilhelmina po dolasku na tron 1890.

Vilim III umro je 23. novembra 1890, ostavivši holandski tron desetogodišnjoj kćeri. Međutim, tron velikog vojvode Luksemburga tada još nije mogla naslijediti žena, pa je on prešao njenom dalekom rođaku s očeve strane, majčinom ujaku Adolfu. Regent maloljetne monarhinje do njenog 18. rođendana bila je njena majka.

Godine 1895. Vilhelmina je posjetila britansku kraljicu Viktoriju, koja je u svom dnevniku pisala o njenim manirima, harizmi i dobrom poznavanju engleskog jezika.

Godine 1901. udala se za vojvodu Henrika od Mecklenburg-Schwerina. Smatra se da je brak bio bez ljubavi i da je služio samo da Vilhelmini proizvede nasljednika. Pored niza pobačaja, jedino dijete rođeno iz braka bila je princeza Juliana, koja je rođena tek osam godina po vjenčanju. Vilhelmina i Juliana nisu imale veoma dobar odnos, budući da je Vilhelmina bila stroga i religiozna majka, koja je strogo ograničavala svoju kćer.

Između Prvog svjetskog rata i Drugog svjetskog rata, odnosno tokom 1920-ih i 1930-ih, Nizozemska se počela probijati kao industrijska sila. Međutim, krajem 1930-ih zemlju je pogodila ekonomska kriza, tokom koje su se premijer i često mijenjana vlada oslanjali na Vilhelminu više nego što je to Ustav zahtijevao. Vilhelmina je težila blažem obliku apsolutizma, budući da nije vjerovala parlamentarnom sistemu koji se početkom 20. stoljeća u Nizozemskoj nekoliko puta rušio. Godine 1934. ostala je udovica, a iste godine umrla joj je i majka.

Egzil

Dana 10. maja 1940. Nacistička Njemačka okupirala je Nizozemsku te su Vilhelmina i njena porodica evakuisane u London. Vilhelmina je to smatrala poniženjem; ona je planirala otići na slobodni jug zemlje i odatle čekati pomoć, kao što je u Prvom svjetskom ratu uradio belgijski kralj Albert I, ali kapetan broda koji ju je odvezao iz Haaga smatrao je preopasnim približavanje nizozemskoj obali. Vilhelmina se morala zadovoljiti vođenjem vlade u egzilu iz Londona, obraćajući se Nizozemcima radiovezom u kasnim noćnim satima. Njen rođendan proslavljen je u Nizozemskoj iako su to Nijemci bili zabranili.

Njen odnos s vladom, koja nije imala parlament kao podršku, tokom egzila u Londonu bio je napet. Prvi test njene efikasnosti iskrsnuo je kada je premijer Dirk Jan de Geer predložio sklapanje mira s Njemačkom i napuštanje Saveznika, za koje je vjerovao da neće pobijediti u ratu. Vilhelmina ga je, uz pomoć svog ministra Pietera Gerbrandyja uspjela smijeniti i spriječiti u toj odluci. Zbog ovakvog viđenja nekih članova vlade Winston Churchill nazvao je Wilhelminu jedinim muškarcem u nizozemskoj vladi.

Povratak

Kada je Nizozemska oslobođena 1945. i kada se Vilhelmina vratila u domovinu, razočarala se vidjevši da su na vlast opet došle stare frakcije. Za novu rezidenciju odabrala je vilu u Haagu, u kojoj je boravila osam mjeseci. Godine 1947. izbila je pobuna u Indoneziji, za koju je nizozemska ekonomska elita krivila kraljicu. Ova kriza i proglašenje nezavisnosti Indonezije doveli su do drastičnog pada Vilhelminine popularnosti i njene odluke da slijedi primjer svojih prethodnika i abdicira.

Od abdikacije do smrti

Dana 4. septembra 1948, nakon 58 godina i 50 dana na tronu, abdicirala je u korist svoje kćerke Juliane i tako opet postala princeza. Juliana je bila manje formalna od majke i manje zainteresovana za politiku, a utjecaj monarhije počeo je opadati.

Umrla je 28. novembra 1962. Da nije abdicirala, njena vladavina bila bi duga 72 godine i pet dana te bi tako bila drugi najduže vladajući evropski monarh (odmah nakon francuskog kralja Luja XIV).

Vilhelmina je imala osjećaj za finansijska pitanja. Njena ulaganja učinila su je najbogatijom ženom svog vremena, a tu poziciju naslijedile su njena kćerka te unuka, kasnija kraljica Beatrix.