Slavenski jezici
Slavenski jezici čine grupu jezika koja, zajedno sa baltičkim jezicima, formira baltaslavensku granu indoevropskih jezika. Svi slavenski jezici su potekli od praslavenskog jezika, danas izumrlog, koji se govorio tokom ranog srednjeg vijeka, za koje se pretpostavlja da potječu od ranijeg prabaltoslavenskog jezika, povezujući slavenske jezike s baltičkim jezicima u baltoslavenskoj grupi unutar indoevropske porodice. Slavenski jezici su konvencionalno (takođe na osnovu ekstralingvističkih karakteristika) podijeljeni u tri podgrupe: istok, zapad i jug, koji zajedno čine više od 20 jezika. Od toga, njih 10 ima najmanje milion govornika i imaju zvaničan status nacionalnih jezika zemalja u kojima se pretežno govore: ruski, bjeloruski i ukrajinski (istočne grupe), poljski, češki i slovački jezik (zapadne grupe) i bugarski i makedonski (istočni dijalekti južne grupe), srpski, hrvatski i bosanski i slovenski (zapadni dijalekti južne grupe). Osim toga, Aleksandr Duličenko prepoznaje niz slavenskih mikrojezika: izolovane etnolekte i periferne dijalekte ustaljenijih slavenskih jezika.[1][2][3]
Trenutna geografska distribucija maternjih slavenskih jezika uključuje južnu Evropu, srednju Evropu, Balkan, istočnu Evropu i sve od Sibira do ruskog Dalekog istoka. Dalje, dijaspore mnogih slavenskih naroda uspostavile su izolovane manjine govornika svojih jezika širom svijeta. Procijenjeno je da je broj govornika svih slavenskih jezika na prijelazu u 21. stoljeće iznosio 315 miliona.[4] To je najveća etno-jezička grupa u Evropi.[5][6]
Klasifikacija
[uredi | uredi izvor]
Usprkos veoma uočljivoj srodnosti slavenskih jezika i njihovoj velikoj tipološkoj sličnosti, slavenski svijet je znatno izrazitije izdiferenciran brojem književnih (standardnih) jezika nego kvalitetom i rasponom slavenskih međudijalekatsih razlika, pogotovu ako se u tom pogledu napravi poređenje sa jezičkom situacijom, na primjer, u Njemačkoj, Francuskoj ili Španiji, gdje naspram većih regionalnih jezičkih razlika postoji samo po jedan književni jezik (u znatno užoj sferi upotrebe u Francuskoj postoji i oksitanski ili provansalski, a u Španiji katalonski). Štaviše, tendencije ka izdvajanju novih književnih jezika u slavenskom jezičkom svijetu sežu do najnovije historije, čemu gotovo da nema paralele drugdje u Evropi.
Slavenski jezici se dijele na tri grupe: južnu, istočnu i zapadnu.
- čeho-slovački
- lužičkosrpski jezici
- lehitski jezici
- zapadni
- istočni
Prema strukturi slavenski jezici su dosta sličniji od drugih jezičkih grupa, ali slavenski književni jezici se na više načina međusobno razlikuju.
U pogledu broja govornih predstavnika pojedinih jezika slavenski jezici obuhvataju i tako velike jezike kao što su ruski (jedini slavenski jezik koji je po razmjerama u kojima funkcioniše i svjetski jezik), ukrajinski ili poljski i, s druge strane, književne mikro jezike, kao što je, na primjer, rusinski jezik u Jugoslaviji, ili jezik Gradišćanskih Hrvata u Austriji, ili jezik Moliških Slavena u oblasti Molize u srednjoj Italiji itd.
Poljskim jezikom govori u Poljskoj, pored Poljaka, i oko 150.000 Kašuba (danas gotovo sasvim izmješanih sa Poljacima), koje neki smatraju zasebnim slavenskim narodom, dok su, prema (preovlađujućem) mišljenju drugih, Kašubi danas dio poljskog naroda.
Drukčiji je primjer Lužičkih Srba. Taj slavenski narod ima dva književna jezika (gornjolužičkosrpski i donjolužičkosrpski) koji se u novijoj slavistici sa dosta osnova tretiraju i kao dvije književne varijante istog jezika. Varijantna književnojezička podijeljenost Lužičkih Srba u znatnoj mjeri je historijski uslovljena njihovom konfesionalnom podijeljenošću.
I u pogledu varijantne izdiferenciranosti ili bliskosrodne jezičnosti slavenski jezici su veoma srodni i mogu da se podijele u srodne grupe: polapski jezici; (kašupski jezik, šleski jezik, poljski jezik), čehoslovački jezici; (češki jezik, slovački jezik), Lužički jezici; (donjolužički jezik, gornjolužički jezik), srpskohrvatski jezik sa svojom hrvatskom varijantom, srpskom varijantom, (bosanskom varijantom, i crnogorskom varijantom), bugarsko-makedonski jezici; (bugarski jezik, makedonski jezik i crkvenoslavenski jezik). Ruteniski jezici; (ruski jezik, bjeloruski jezik, ukrajinski jezik i rusinski jezik).
Slavenski jezici međusobno se razlikuju i u pogledu kontinuiteta književnojezičkog statusa. Najstariji slavenski književni jezik - staroslavenski jezik stvoren je još u 9. vijeku, a najmlađi, makedonski i rusinski, stekli su status književnog (standardnog) jezika u savremenom smislu riječi tek poslije Drugog svjetskog rata. Kontinuitet razvoja gotovo svih slavenskih književnih jezika bio je zbog nepovoljnih historijskih okolnosti ometan ili čak u dužem periodu i prekidan, što najmanje važi za ruski književni jezik.
Savremeni slavenski jezici su, po prirodi stvari, živi jezici, ali u historiji slavenskih jezika bilo je i takvih koji više ne postoje. Pored staroslavenskog jezika, koji danas postoji kao bogoslužbeni jezik pravoslavnih slavenskih crkava (u tom slučaju se naziva crkvenoslovenski) te se zato i ne može smatrati mrtvim jezikom u pravom smislu riječi, u mrtve slavenske jezike spadaju zapadnoslovenski jezici: polapski i slovinski.
Polapskim jezikom govorilo se na širokoj teritoriji između donje i srednje Labe (Elbe) na zapadu i donje Odre na istoku. Od 10. vijeka Polapski Slaveni potpali su pod germansku vlast, u 18. vijeku su izgubili nacionalni identitet, a uskoro zatim nestali su i posljednji ljudi koji su govorili polapski jezik. Zahvaljujući nekolicini naučnika i amatera koji su posvetili izvesnu pažnju polapskom jeziku prije nego što je definitivno prestao da postoji, zapisani su tekstovi na tom jeziku i sastavljen mali rječnik, što je kasnije omogućilo njegovu gramatičku rekonstrukciju.
Slovinski jezik, prema nekim mišljenjima jedan od kašupskih dijalekata (danas grupa poljskih dijalekata), kojim su govorili Pomoranski Sloveni (oko jezera Leba i Gardno u poljskom Pomorju) održao se duže - do sredine 20. vijeka, iako su govorni predstavnici tog jezika takođe bili izloženi germanizaciji. Bolje je i potpunije opisan od polapskog jezika, a 1950. godine čak je napravljen i magnetofonski zapis govora jednog od posljednjih živih predstavnika tog jezika.
Slavenski jezici se međusobno razlikuju i prema tome kako je tekao proces formiranja književnog jezika u svakom pojedinom slučaju.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Dulichenko A. D., Malыe slavяnskie literaturnыe яzыki (mikroяzыki). Яzыki mira: Slavяnskie яzыki. M.: Academia, 2005.
- ^ Dulichenko A.D., Slavяnskie literaturnыe mikroяzыki. Voprosы formirovaniя i razvitiя. Tallinn, 1981.
- ^ Duličenko A.D., Kleinschriftsprachen in der slawischen Sprachenwelt. Zeitschrift für Slawistik, 1994, Bd. 39.
- ^ "Slavic languages | List, Definition, Origin, Map, Tree, History, & Number of Speakers | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). Pristupljeno 20. 11. 2022.
- ^ "Slavic Countries". WorldAtlas (jezik: engleski). 25. 4. 2017. Pristupljeno 20. 11. 2022.
- ^ Barford 2001, str. 1.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]