Jevrejski kulturni centar Arije Livne (Banja Luka)
| Jevrejski kulturni centar Arije Livne | |
|---|---|
 | |
 | |
| Opće informacije | |
| Status | Izgrađena (aktivna) |
| Vrsta | Kulturni centar |
| Lokacija | Banja Luka, Bosna i Hercegovina |
| Nazvano po | Arije Livne |
| Otvaranje | 2. septembar 2014. |
| Ostale informacije | |
| Veb-sajt | www.jkcarielivne.com |
Jevrejski kulturni centar Arije Livne je kulturni centar u gradu Banjaluci (Republika Srpska, Bosna i Hercegovina). Svečano je otvoren 2014. godine, kao jedini ovakav objekat, izgrađen nakon Drugog svjetskog rata na Balkanu. Kulturni centar služi za afirmaciju jevrejske kulture, historije, tradicije. U sklopu Jevrejskog kulturnog centra koji nosi ime po predsjedniku Privrednog predstavništva Republike Srpske u Izraelu Ariju Livneu, nalazi se i jevrejski vjerski objekat, sinagoga Ilona Vajs.
Historija[uredi | uredi izvor]
Jevreji se prvi put spominju u Banjaluci u 16 vijeku. Najveći broj Jevreja, i to sefarda, doselio se u 19 vijeku. Prije Drugog svjetskog rata banjalučka jevrejska općina brojala je nekoliko stotina porodica, sa izgrađenom sinagogom. U Drugom svjetskom ratu uništena su gotovo sva obilježja. Danas se u Banjaluci brojnost jevrejskih porodica mjeri desetinama. Sefardski Jevreji su svakako imali jaču ulogu u BiH, s obzirom da su samo u Sarajevu, Banjaluci i Tuzli bile formirane i zasebne aškenaske općine, s tim da je Tuzla jedini grad u kojem su Aškenazi bili brojniji.
Do vremena austrougarske okupacije u Banjaluci je isključivo postojala populacija sefardskih Jevreja, daljim porijeklom iz Španije i Portugala. Bavili su se zanatstvom i trgovinom; zanatima su se bavili siromašniji Jevreji, a oni nešto bogatiji trgovinom. Od 1878. godine Jevreji su dali veliki zamajac širenju kapitalističke privrede i širenju zapadnoevropskih ideja u Banjaluci. Prema podacima, od 1815. do 1878. godine, nosioci uvozno-izvozne trgovine bili su Srbi i Jevreji, a muslimani su orijentisani prema unutrašnjoj trgovini i zanatstvu.[1]
Sinagoga "Ilona Vajs"[uredi | uredi izvor]
U sklopu Jevrejskog kulturnog centra, izgrađena ja i sinagoga, koja je ponijela ime po majci Arija Livnea, Iloni Vajs, koja je tokom Drugog svjetskog rata nastradala u logoru Auschwitz.[2] Otvaranjem ovog objekta, Banjaluka i jevrejska zajednica u Banjaluci, nakon sedam decenija čekanja, tačnije od 1944. godine, kada je porušena posljednja jevrejska sinagoga, dobiti će objekat koji će biti mjesto za molitvu, proučavanje svetih spisa, mjesto bogatog kulturno-umjetničkog sadržaja, ali i mjesto širenja dobre volje među ljudima. Ovo je jedna od dvije sinagoge na teritoriji Republike Srpske, druga se nalazi u gradu Doboju.
Dani Izraela i jevrejske kulture[uredi | uredi izvor]
Godine 2015. prvi put je organizovana manifestacija Dani Izraela i jevrejske kulture, koja za cilj ima promociju jevrejske kulture, tradicije, historije, organizovanjem većeg broja, kulturnih, muzičkih, izložbenih prikaza o jevrejskom narodu i jevrejskoj kulturi.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Đuran, Goran (18. 2. 2013). "Jevreji i Banjaluka u tursko doba". Glas Srpske (jezik: srpski). Pristupljeno 23. 5. 2021.
- ^ Srna (2. 9. 2014). "Livne: Jevrejski kulturni centar donijeće Srpskoj veliki ugled". Nezavisne novine (jezik: srpski). Pristupljeno 23. 5. 2021.
Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]
- Službeni veb-sajt Arhivirano 23. 5. 2021. na Wayback Machine