Kalibar
Kalibar je oznaka za veličinu unutrašnjeg prečnika cijevi vatrenog oružja odnosno veličinu prečnika projektila/zrna municije. Sama riječ kalibar koja se i u bosanskom jeziku upotrebljava, u 17. vijeku preuzeta je od francuske riječi Calibre čiji se korijeni nalaze u arapskom qalib (postolarska lajsna) i grčkoj riječi kalapodium istog značenja. Osim za oružje, kalibar se često koristi i za označavanje prečnika cijevi ili metalnih šipki.
Podjela
[uredi | uredi izvor]Kalibar po težini
[uredi | uredi izvor]Kod oružja čija municija sadrži više kugli (sačma u patronama za sačmarice) oznake za njihovu veličinu izvedene su od engleskog sistema za težinu pri čemu Cal.12 znači da 12 olovnih kugli veličine unutrašnjeg presjeka cijevi ima težinu od jedne engleske funte (Pound = 454g). Nasuprot kalibarskim oznakama u milimetrima ili inčima, ovdje je cijev manjeg prečnika što je veći broj oznake veličine (12,16,20,22).
Kalibar u milimetrima i inčima
[uredi | uredi izvor]Kao mjera kalibra za municiju sa punim zrnom usvojene su mjerne jedinice milimetar (mm) i inč.
Kalibar u inčima
[uredi | uredi izvor]Oznake u inčima se pišu u obliku decimalnog broja sa anglo-američkim načinom pisanja, tačkom umjesto zareza (naprimjer .45, .38 ili .306). U ovom slučaju se kalibri pištolja, revolvera i pušaka razlikuju dodavanjem daljih brojeva ili specijalnih oznaka (kalibar .25 je naprimjer pištolj u kalibru 0,25 inča dok kalibar .250 označava metak puške istog presjeka ali duže čahure, osim toga koriste se dodaci kao naprimjer .45 ACP za pištolj, naspram .45 za revolvere.).
Kalibar u milimetrima
[uredi | uredi izvor]U milimetrima se označava tačan prečnik projektila/zrna pri čemu njegova dužina nije bitna. Dužina čahure se označava dodatkom *X (npr. 9*19mm ili 8*57mm pri čemu prvi broj označava prečnik metka a drugi dužinu čahure).
Osim ovih dodatnih oznaka, postoje oznake i za označavanje jačine punjenja (Magnum, Winchester) i dodatne oznake za vrstu zrna ili kugle (FMJ-Full Metal Jacket, kod ovog projektila olovno jezgro je potpuno presvučeno metalom, zrno sa metalnom košuljicom).
Najčešći kalibri
[uredi | uredi izvor]Kalibar u Inčima | Metrični naziv | Tipični prosjek projektila | Najčešći meci | Objašnjenje |
---|---|---|---|---|
.107 | 2,7 mm | 0.107 in (2,72 mm) | 2,7 × 9 mm Kolibri | najmanji komercijalni metak |
.17 | 4,4 mm | 0.172 in | .17 Remington, .17 HMR | lov na manju divljač i streljački kalibar |
.177 | 4,5 mm | .177 lead, .175 BB | .177 Airgun | |
.20, .204 | 5 mm | 0.204 in (5,18 mm) | .204 Ruger, 5 mm Remington Rimfire Magnum | streljački kalibar |
5,45 mm | 5,45 × 39 mm (M74 AK-74) | |||
.22, .218, .219 .220, .221, .222, .223, .224, .225, .226 | 5,5, 5,56, 5,7 mm | 0.223 – 0.224 in (5,69 mm) | .22 Long Rifle, .222 Remington, .223 Remington, 5,56 × 45 mm NATO, 5,7 × 28 mm, .22-250 Remington, .22 Airgun, .22 Hornet | uobičajeni malokalibarski metci, .223 NATO-kalibar Benchrest Metak: .22PPC USA, .22BR (.22 Benchrest Remington), lov na malu divljač |
.228 | – | 0.228 in | .228 Ackley Magnum | |
.24 | 6 mm | 0.243 in (6,17 mm) | .243 Winchester, 6 mm Remington, 6 mm Plastični metak za zračno oružje | Benchrest Metak: 6mm PPC, 6mm BR Norma, 6mm BR Remington |
.25 | 6,35 mm | 0.25 in (6,35 mm) | .25 ACP, 6,35 × 16 mm SR | .25 Auto i 6.35 mm Browning |
.257 | 6,5 mm | 0.257 in (6,53 mm) | .257 Roberts, .25-06 Remington, .250 Savage .257 Weatherby Magnum | tipični .25 kalibar |
.26 | 6,5 mm | 0.264 in (6,71 mm) | 6,5 × 55 mm Mauser, .260 Remington | poznat kao 6,5 mm |
.27 | 6,8 mm | 0.277 in (7,04 mm) | .270 Winchester, 6,8 mm Remington SPC | česta municija za lov |
.28 | 7 mm | 0.285 in (7,25 mm) | 7 mm Remington Magnum, 7 × 57 mm Mauser 7 × 64 mm | poznat kao 7 mm |
.30 | 7,62 mm | 0.311 in (7,90 mm) | .303 British, 7,62 × 39 mm (M43 AK-47), 7,62 × 54 mm R | |
.30 | 7,62 mm | 0.308 in (7,82 mm) | .30-06 Springfield, .300 Winchester Magnum, .308 Winchester (7,62 × 51 mm NATO stari NATO-Kalibar) |
američki .30 kalibar, tipični kalibar za snajpere, takoeđr rasprostranjeni lovački kalibar |
.32, .327 | 7,65 mm | 0.309 – 0.312 in | .32 ACP, .32 S&W, .327 Federal Magnum | .32 Kalibar za kratko oružje |
.32, .325 | 8 mm | 0.323 in (8,20 mm) | 8 × 57 mm IS / IRS (7,92 × 57 mm Mauser), .325 WSM, 8 mm Remington Magnum, 8 × 68 mm S, 8 mm Plastični metci za zračne puške | .32 Kalibar za puške |
.338 | 8,58 mm | 0.338 in | .338 Lapua Magnum, .338 Winchester Magnum, .338 Federal .338 Ultra Magnum | novija municija za snajpere i dalekometni metci za lov |
.38, .380, .357, .35 | 9 mm | 0.355 – 0.357 in | .38 Super, .380 ACP, .357 Magnum, .357 SIG, .35 Remington, 9 × 19 mm Parabellum, 9 × 18 mm Makarow | .355 za automatsko oružje, .357 za revolvere i puške, 9 × 19 mm najprošireniji kalibar za pištolje |
.375 | 9,5 mm | 0.375 in (9,53 mm) | .375 H&H Magnum, .375 Ruger | visoka divljač |
.38 | 10 mm | 0.400 in | .38–40 | stari metci sa crnim barutom |
.40 | 10 mm | 0.400 in (10,16 mm) | .40 S&W, 10 mm Auto | |
.404 | 10,25 mm | 0.423 in (10,74 mm) | .404 Jeffery | visoka divljač |
.405 | 10,75 mm | 0.411 in | .405 Winchester | |
.408 | 10,4 mm | 0.408 in | .408 Chey Tac | snajperska municija za velike udaljenosti |
.41 | 10,25 mm | 0.410 in | .41 Magnum, .41 Action Express | |
.416 | 10,6 mm | 0.416 in (10,57 mm) | .416 Barrett, .416 Remington Magnum, .416 Rigby, .416 Weatherby Magnum | visoka divljač na malu daljinu |
.43 | 11 mm | 0.43 in (10,92 mm) | .43 SL large | |
.44 | 10,8 mm | 0.427 – 0.430 in | .44-40 Winchester, .44 Special, .44 Magnum | česti kalibar za velikokalibarske revolvere |
.45 | 11,45 mm | 0.451 – 0.452 in (11,48 mm) | .45 Colt, .45 ACP, .45 GAP | .45 Automatic Colt Pistol (1911), .451 olovni projektili |
.45 | 11,6 mm | 0.458 in (11,63 mm) | .45-70 Government | čest kalibar za puške, lovački kalibar |
.450 | 11,43 | .450 Rigby | Jagdmunition für Großwildjagd in Afrika | |
.454 | 11,53 mm | 0.454 in (11,53 mm) | .45 Long Colt, .454 Casull | .45 Colt |
.458, .46 | 11,6 mm | 0.458 in | .458 Winchester Magnum, .460 Weatherby Magnum, .458 Lott | visoka divljač na srednju i veliku daljinu |
.475, .480 | 12 mm | 0.475 in (12,07 mm) | .480 Ruger, .475 Linebaugh | revolverski kalibar |
.50 | 12,7 mm | 0.500 in (12,7 mm) | .50 AE, .500 S&W, .500 Nitro express, .50 Beowulf, .50 GI | Desert Eagle, S&W Model 500, Kaliber .50 Paintball municija, lov na visoku divljač |
.50 | 12,7 mm | 0.510 in (12,95 mm) | .50 BMG (12,7 × 99 mm NATO), 12,7 × 108 mm | M2 Browning Mitraljez i drugo oružje za borbu protiv oklopljenih ciljeva na veliku udaljenost |
.57 | 14,5 mm | 0.586 in (14,88 mm) | 14,5 × 114 mm, 14,5 mm JDJ | Ruski protivoklopni metak |
.68 | 17,27 mm | 0.675 – 0.695 in | Kaliber .68 Paintball municija | |
.79 | 20 mm | 0.787 in (20,00 mm) | 20 × 102 mm, 20 × 138 mm B | oružje za utvrđene ciljeve |
.95 | 24,13 mm | 0.950 in (24,13 mm) | .950 JDJ | .950 JDJ jedini poznati metak u kalibru preko .79 |
Pištolji i revolveri:
[uredi | uredi izvor]- .22 Short Malokalibarski pištolji velike preciznosti za sportska takmičenja
- 7,65 ili 7.65*25 Veći broj pištolja u istočnim zemljama
- 9*18 Normalni pištoljski metak kalibra 9 mm
- 9*19 ili 9 mm Parabelum Metak sa malo dužom čahurom i jačim punjenjem nego 9*18
- .357 Magnum Metak u kalibru .357 jačeg punjenja
- .38 Metak u kalibru 9mm za revolvere
- .45 Metak za jače revolvere
- .45 ACP Metak u kalibru .45 pravljen za pištolje firme Colt
- 10 mm Auto Najjači pištoljski metak bez Magnum punjenja (Glock, Smith & Wesson)
- .55 Boxer Najjači revolverski metak
Puške sačmarice:
[uredi | uredi izvor]- Cal.12/76 Kod nas čest kalibar lovačkog oružja
- Cal.12/70 U Evropi čest kalibar lovačkog oružja pored 12/76
- Cal.16/76 Čest kalibar sačmarica u Evropi
- Cal.20 Rijeđi kalibar u Evropi, čest u SAD
- Cal.22 Vrlo rijedak kalibar sa sačmom, najčešće su meci punjeni samo jednom kuglom (Engleska)
Više modela sačmarica ima kombinovane cijevi sa sačmom i sa mecima cijelog zrna (naprimjer 12/70 sa 8*57)
Karabinske puške:
[uredi | uredi izvor]- .22 LR Long Rifle je ustvari metak kalibra .22 sa dužom čahurom (6 mm Flobert)
- .222 Remington Kalibar .22 firme Remington
- .243 Winchester Manji kalibar firme Winchester
- .30-06 ili 7,62*63 Čest kalibar lovačkih pušaka u SAD, izveden od vojnog kalibra
- 7*57 Karabini i kombinovane puške lovaca u zapadnim zemljama
- 8*57 Čest kalibar lovačkih pušaka kod nas, koristi se i za preuređene karabine M-48 iako su u kalibru 7,9 Mauser
Svi kalibri preko 8 mm su najčešće izvedeni od vojnih kalibara.