Karlo Martel

Ovo je tekst o Karlu Martelu, franačkom vojskovođi. Za tekst o Karlu Martel koji je polagao pravo na ugarsku krunu, pogledajte članak Karlo Martel Anžuvinski

Karlo Martel (franc. Charles Martel, njem. Karl Martell) (između 685. i 689. – 22. oktobar 741. godine) je bio franački majordom i vojskovođa, poznat po pobjedi u bitki kod Toursa.^[1]

Bio je izvanbračni sin Pipina Herštalskog i njegove ljubavnice Alpaide. Služio je kao majordom na franačkom dvoru, a kao vojskovođa se proslavio pobjedom nad muslimanskom vojskom u bitki kod Toursa 732. godine, nakon koje je stekao nadimak Martel (bos.: čekić, malj). Potiče iz dinastije Pipinida koja će kasnije po njemu biti nazvana Karolinzi.^[2]

Bitka kod Toursa

Tokom prve arapska invazije Francuske vojvoda Odo od Akvitanije će u bitki kod Toulousa 721. godine odnijeti odlučujuću pobjedu koja mu ubrzo donosi ljubomoru najviših državnih funkcionera. Jedan od važnijih razloga za novu invaziju 732. godine postaju vijesti o ratu Karla i prilično nezavisnog Oda koje su stigle na Pirinejsko poluostrvo. U bitki koju će sam, napušteni vojvoda od Akvitanije voditi protiv Arapa 732. godine na rijeci Garonne njegova vojska će biti potpuno uništena nakon čega on mora ponizno tražiti zaštitu kod Karla. Tek nakon tih događaja slijedi velika bitka kod Toursa koja se odigrava u oktobru 732. godine negdje između gradova Tours i Poitiers. Ponekad se koristi i naziv bitka kod Poitiersa, međutim prvi naziv je češći budući da se kod Poitiersa vodila još jedna bitka - između Francuza i Engleza u Stogodišnjem ratu. Karlo je raspolagao vojskom od 15-75 hiljada pješaka dok je muslimanska vojska, koju je vodio emir Abd er Rahman, brojila 60-400 hiljada konjanika. Muslimanska teško-oklopljena konjica smatrana je do tada gotovo nepobjedivom, a bila je i brojčano nadmoćna nad franačkom vojskom. Karlo je vodio odbrambenu borbu, stvorivši sa svojim ljudima kvadratnu formaciju koja se uspjela oduprijeti konjaničkim naletima. U borbi je ubijen muslimanski vođa, što je izazvalo neslaganje među preživjelim generalima, te uzrokovalo poraz i povlačenje muslimana. Ishod borbe zaustavio je muslimanska osvajanja u zapadnoj Evropi, a u sljedeće dvije generacije muslimani su protjerani preko Pirineja.

Vojna reforma

Nakon briljantne pobjede kod Toursa, Karlu je znatno porastao ugled i postao je apsolutni gospodar kraljevstva. Posljednji merovinški kraljevi, ponekad nazivani kraljevi lijenčine, u to doba nisu imali nikakvu stvarnu vlast jer je potpuno prešla u ruke majordoma. Budući da je Karlo bio prvenstveno vojskovođa, svoj uticaj je iskoristio kako bi proveo opsežnu vojnu reformu.

Dotadašnja evropska vojska sastojala se isključivo od pješadije koju su činili slobodni ljudi, plaćeni da se bore za vrijeme rata. Nakon bitke kod Toursa, Karlo je uvidio prednosti muslimanske konjice, te je odlučio dopuniti dotadašnju neefikasnu miliciju konjaničkim četama. Budući da je nabavka konjaničke opreme i održavanje ratnog konja bila prilično skupa investicija, mogla se nametnuti samo zemljoposjednicima. Uskoro je svaki čovjek koji je posjedovao zemlju bio obavezan prihvatiti novu zadaću. Vazalska obaveza tako je dobila i novu dimenziju – vojničku službu. Karlo je prilikom reforme novim ratnicima podijelio i dobar dio crkvenih imanja. Reforma je imala znatne posljedice na evropsko društvo, jer je tadašnja aristokracija dobila i vojnu moć, koja će bitno odrediti njen kasniji smjer razvoja – preobrazbu u ratničku klasu.^[3]

Odnos prema Crkvi

Stanje u državi i vojna reforma koju je proveo, primorali su Karla na oduzimanje velikih posjeda od Crkve. Crkva je i dalje ostala legalni vlasnik zemljišta, ali su ona otuđena i predana na uživanje njegovim vazalima i saveznicima. Posljedice ove sekularizacije djelimično su ispravljene u korist Crkve na Koncilu u Lestinesu 743. godine, za vladavine Karlovog sina Pipina Malog.

Zbog mogućeg rata protiv provansalskih muslimana, sklopio je savez s Langobardima, koji su u to vrijeme bili u neprijateljskim odnosima sa papom. Kada je langobardski kralj Luitprand zaprijetio papi Grguru III, Karlo je, iako nominalno zaštitnik Crkve, odlučio poštivati savez i oglušio se na papinski poziv u pomoć.

Iako ga mnogi historičari, zbog pobjede kod Toursa, smatraju spasiteljem kršćanstva i Evrope od moguće islamske invazije, u crkvenoj historiji Karlo nije zabilježen kao posebno pozitivna ličnost. Već u 9. vijeku, Hincmar, nadbiskup Reimsa objavio je priču u kojoj ga prikazuje u paklu zbog nezakonitog otuđivanja crkvenog zemljišta.^[4]

Također pogledajte

Spisak franačkih kraljeva

Vanjski linkovi

CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Charles Martel

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Karlo Martel

^ Peinter, Sidni (1997). "Istorija srednjeg veka. (284-1500)". academia.edu. Beograd: Clio. str. 82–84. Pristupljeno 16. 1. 2023.
^ Levering Lewis, David (2012). Božji Žrvanj: Islam i Nastajanje Europe 570.-1215. Zagreb: Algoritam.
^ Goldstein, Ivo; Grgin, Borislav (2006). Europa i Sredozemlje u srednjem vijeku. Zagreb: Novi Liber. str. 108–110.
^ Šunjić, Marko (2003). Narodi i države ranog srednjeg vijeka. Sarajevo: Rabic. str. 312–319.

[1] Peinter, Sidni (1997). "Istorija srednjeg veka. (284-1500)". academia.edu. Beograd: Clio. str. 82–84. Pristupljeno 16. 1. 2023.

[2] Levering Lewis, David (2012). Božji Žrvanj: Islam i Nastajanje Europe 570.-1215. Zagreb: Algoritam.

[3] Goldstein, Ivo; Grgin, Borislav (2006). Europa i Sredozemlje u srednjem vijeku. Zagreb: Novi Liber. str. 108–110.

[4] Šunjić, Marko (2003). Narodi i države ranog srednjeg vijeka. Sarajevo: Rabic. str. 312–319.

[1]

[2]

[3]

[4]