Osman Pazvantoğlu
| Osman Pazvantoğlu | |
|---|---|
 Portret Osmana Pazvantoğlua | |
| Biografske informacije | |
| Datum rođenja | Šablon:Godina rođenja |
| Datum smrti | 27. januar 1807 (48–49 godina) |
| Mjesto smrti | Vidin |
| Nacionalnost | Bošnjak |
Osman Pazvantoğlu (1758 – Vidin 27. januar 1807) bio je osmanlijski vojnik, guverner Vidina nakon 1794. godine i pobunjenik protiv osmanlijske vlasti.
Ostao je upamćen i kao prijatelj Rigasa Feraiosa, grčkog revolucionarnog pjesnika, koga je pokušao da spasi od osmanlijskih vlasti u Beogradu. Otac mu je bio janjičarski aga 31. janjičarske orte.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Njegov djed je bio porijeklom iz Bosanskog ejaleta i bio je dio straže grada Sofije, pa otuda Osmanovo ime: pasban-oğlu, "sin stražara".[1] Prvobitno plaćenik u službi vlaškog kneza Nikole Mavrogenesa, jednom prilikom nije poslušao potonjeg i bio je spašen od odmazde Feraiosovom intervencijom.
Sakupivši veliku vojsku plaćenika, pobunio se protiv osmanlijskog sultana Selima III, te je, djelujući kao nezavisni vladar, kovao vlastiti novac i imao diplomatske odnose sa stranim državama (uključujući Francusku Republiku). Godine 1798. držao je teritorije koje su se širile od Dunava do Balkanskih planina i od Beograda do Varne.[1] Godine 1793. poduzeo je vojni pohod na Beogradski pašaluk, ali su ga Srbi u osmanlijskoj službi teško porazili u bici kod Kolara.[2]
Vojna ekspedicija Hüseyina Küçüka iz 1797. (sa 100.000 vojnika)[1] nije uspjela u svom cilju da osvoji Vidin i zarobi Pazvantoglua, a posredno je rezultirala padom i pogubljenjem princa Konstantina Hangerlija, nakon što ga je Küçük optužio da nije obezbijedio osmanlijsku vojsku sa dovoljno sredstava.[3] Pokušao je da pripoji i Smederevski sandžak, ali su ga zaustavili Stanko Arambašić i njegovih 16.000 srpskih vojnika u osmanlijskoj službi. Godine 1799. osmanlijski sultan je oprostio Pazvantogluovu pobunu i pristao da ga postavi za pašu.[1]
Pazvantoğlu je često vršio napade na Vlašku, gdje je često palio gradove koje je pljačkao. Godine 1800, njegove trupe, kolokvijalno poznate kao pasvangii, zapalile su veliki dio grada Craiove: od 7.000 kuća, samo oko 300 je još stajalo nakon što je vatra prestala.[4] To je dovelo do toga da princ Alexander Mourusis preda ostavku sultanu Selimu, što je rijetka izjava o porazu u kontekstu vladavine fanariota.[5]
Krajem januara 1802. Bukurešt je zahvatila panika nakon što su se proširile glasine da je paša poslao svoju vojsku u njegovom pravcu. Princ Michael Soutzos je napustio grad i naredio njegovu odbranu od strane preostalog albanskog garnizona, ali neslaganja oko dugovanja su dovela do toga da same trupe odbace to mjesto; grad je ubrzo zapao u nered i kratku vladavinu prosjaka i skitnica (koji su očigledno oponašali ceremoniju krunisanja) — ova epizoda je okončana nasilnom intervencijom osmanlijskih trupa stacioniranih u blizini, i na kraju je dovela do Soutzosovog svrgavanja.[6]
Godine 1809. kampanja odmazde oltenskih hajduka predvođenih Iancuom Jianuom kulminirala je napadom i djelimičnim uništenjem Turnu Măgurelea (koji je službeno vođen kao osmanlijski kaza, ali je postao baza za vođu pobune).
Pazvantogluovi upadi ubrzo su postali ozloglašeni u cijeloj Vlaškoj. Izraz "kao u vrijeme Pazvante Chioru", prilično uobičajen u rumunskom, trebalo je da ukaže na vrijeme nevolje i loše vlade; s vremenom je jednostavno počelo značiti "ekstremno star".
Naslijeđe[uredi | uredi izvor]
U Vidinu, u Bugarskoj, glavnom gradu Pazvantogluovog domena, postoji nekoliko znamenitosti izgrađenih tokom njegove vladavine koje i danas stoje. Tu spadaju vojni objekat Krastata Kazarma (od bugarskog: Kasarna u obliku krsta), izgrađena 1801. godine, i džamija (1801-1802) sa zgradom biblioteke (1802-1803), posvećena pašinom ocu. Svi su klasifikovani kao spomenici kulture.
Smatra se da je u sklopu džamije-biblioteke bila i medresa (islamska škola) i mali muslimanski klaustar, ali ni jedan nije opstao do danas.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b c d Ionescu, str. 242
- ^ Roger Viers Paxton (1968). Russia and the First Serbian Revolution: A Diplomatic and Political Study. The Initial Phase, 1804-1807. - (Stanford) 1968. VII, 255 S. 8°. Department of History, Stanford University. str. 13. Arhivirano s originala, 17. 11. 2023. Pristupljeno 27. 9. 2023.
- ^ Djuvara, str. 72-73
- ^ Ionescu, str. 254, citira Zilota Românula
- ^ Djuvara, str. 282
- ^ Djuvara, str. 283