Vitez (vojnik)

Za druga značenja, pogledajte Vitez.

Najstariji poznati reljef na kome je prikazan vitez, iz Sasanide, blizu Kermanšaha, Iran

Srebrena statua viteza napravljena kao trofej 1850.

Vitez u ratnoj opremi

"Vitezovi zelingradski", historijska vojna jedinica iz Svetog Ivana Zeline, grada nedaleko Zagreba, Hrvatska

Vitez je u prošlosti bio ratnik koji je slijedio plemića ili plemić koji je slijedio kralja.

Danas je, u nekim zemljama, vitez titula koju dodjeljuje monarh. U Velikoj Britaniji i nekim drugim zemljama Komonvelta vitezovi se oslovljavaju sa ser (engleski: sir).

Etimologija

Riječ vitez se prvi put javlja u starom Rimu (equites). Vitez je najčešće opisivan kao sluga Krune i Boga, mada je također veoma često i bogati mladi plemić.

Figura viteza iz Persije je dovela do teorije po kojoj su srednjovekovni vitezovi apsorbovali mnoge tradicije koje su do njih došle iz Perzijsko-Vizantijskih ratova.

U srednjem vijeku, termin vitez se odnosio na opremljenog naoružanog vojnika. Izvorno, vitezovi su bili ratnici na konjima, ali se titula kasnije počinje vezivati za plemstvo i socijalni status, ponajviše zbog cijene opreme za konjanika. U početku konjanici nisu bili toliko važni u ratu, jer su pješaci bili najvažniji u svim sjevernoevropskim armijama. Tokom vremena konjica je dobijala sve veći značaj u vojnoj taktici evropskih armija. Jedan od razloga je bio taj što su pješaci u borbi u znatno nepovoljnijem položaju u odnosu na konjicu.

Vitezovi u feudalnom sistemu

Vitezovi i viteštvo su blisko povezani sa feudalnim sistemom. Na teritoriji današnje Francuske, postojala je društvena organizacija u kojoj su ratnici bili posebna socijalna grupa koja je umjesto u novcu, koga nikad nije bilo dovoljno, bili plaćani u zemlji. Proširenjem tih imanja nastajala su feudalna dobra. Za vitezove su radili seljaci koji su proizvodili hranu. Kralj je mogao da skupi vitezove zbog nekog vojnog pohoda ili odbrane zemlje.

Poslije nekog vremena kraljevi su željeli da posjeduju stajaću vojsku koja bi im bila stalno na raspolaganju i koju bi mogli koristiti u dugotrajnim pohodima. Ta vojska bi bila i profesionalna, a samim tim i lojalnija vladaru.

Pravila

Vitez je morao da se pridržava striktnih pravila ponašanja. Ideali vitezova su bili viteške vrline; kod po kome su bili pod zakletvom, mada je to češće dio romantične legende nego što je to bilo u stvarnosti. Ti kodeksi ponašanja su bili propagirani od strane crkve, koja je promovisala ideale dobročinstva pokušavala je da vitezove pretvori u ratnike za kršćanstvo.

Promjene

Promjene u vojnoj taktici, kao što je korištenje luka i strijele velikog dometa kod Engleza protiv francuske konjice (vidi Velški luk), su umanjile značaj vitezova. Pravi kraj vitezovi su doživjeli početkom korišćenja baruta i vatrenog oružja.

Počasti: savremena primjena

Tokom drugog svjetskog rata, u Nezavisnoj državi Hrvatskoj, titula viteza davala se onima koji su bili odlikovani sa jednim od 11 najviših odlikovanja NDH. Te osobe mogle su dodati titulu svom imenu, kao npr. Rafael "vitez" Boban.

Danas, titula vitez se još uvijek koristi u:

• Velikoj Britaniji i nekim zemljama Komonvelta;
• U nekim evropskim zemljama, kao što je Holandija. Na holandskom jeziku vitez se kaže ridder, titula je npr. Ridder in de Orde van Oranje–Nassau;
• Malezija;
• Tajland;

Također pogledajte

• Hadži Mehmed-beg Rizvanbegović

Vanjski linkovi

• "Gravure u stijeni Sasanidskog kralja"