Razlika između verzija stranice "Helij"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
čvor |
No edit summary |
||
| Red 1: | Red 1: | ||
{{Infokutija Hemijski element |
{{Infokutija Hemijski element |
||
| ⚫ | |||
<!--- Periodensystem ---> |
|||
| ⚫ | |||
| Simbol = He |
| Simbol = He |
||
| Atomski broj = 2 |
| Atomski broj = 2 |
||
| Red 13: | Red 12: | ||
| Atomska masa = 4,002602 |
| Atomska masa = 4,002602 |
||
| Atomski radijus = 128 |
| Atomski radijus = 128 |
||
| Atomski radijus izračunat = |
| Atomski radijus izračunat = |
||
| Kovalentni radijus = |
| Kovalentni radijus = 28 |
||
| Van der Waalsov radijus = 140 |
| Van der Waalsov radijus = 140 |
||
| Elektronska konfiguracija = 1s<sup>2</sup> |
| Elektronska konfiguracija = 1s<sup>2</sup> |
||
| Red 22: | Red 21: | ||
| Agregatno stanje = plinovito |
| Agregatno stanje = plinovito |
||
| Mohsova skala tvrdoće = |
| Mohsova skala tvrdoće = |
||
| Struktura kristala = |
| Struktura kristala = heksagonalna |
||
| Gustoća = 0, |
| Gustoća = 0,1786 |
||
| Magnetizam = |
| Magnetizam = dijamagnetičan<ref name="crc" /> |
||
| Tačka topljenja_K = |
| Tačka topljenja_K = 0,95 |
||
| Tačka topljenja_C = −272,2 |
| Tačka topljenja_C = −272,2 |
||
| Tačka ključanja_K = 4,22 |
| Tačka ključanja_K = 4,22 |
||
| Tačka ključanja_C = −268,93 |
| Tačka ključanja_C = −268,93 |
||
| Molarni volumen = 22,4 · 10<sup>−3</sup> |
| Molarni volumen = 22,4 · 10<sup>−3</sup> |
||
| Toplota isparavanja = 0, |
| Toplota isparavanja = 0,0829 |
||
| Toplota topljenja = 0, |
| Toplota topljenja = 0,0138 |
||
| Pritisak pare = |
| Pritisak pare = 100 k |
||
| Pritisak pare_K = |
| Pritisak pare_K = 4,21 |
||
| Brzina zvuka = 972 |
| Brzina zvuka = 972 |
||
| Brzina zvuka_K = 273,15 |
| Brzina zvuka_K = 273,15 |
||
| Red 40: | Red 39: | ||
| Specifična električna provodljivost = 0 |
| Specifična električna provodljivost = 0 |
||
| Specifična električna provodljivost_K = |
| Specifična električna provodljivost_K = |
||
| Toplotna provodljivost = 0, |
| Toplotna provodljivost = 0,1513 |
||
| Toplotna provodljivost_K = |
| Toplotna provodljivost_K = |
||
| Oksidacioni broj = 0 |
| Oksidacioni broj = '''0''' |
||
| Oksidi = nema |
| Oksidi = nema |
||
| Elektrodni potencijal = - |
| Elektrodni potencijal = - |
||
| Elektronegativnost = |
| Elektronegativnost = (nema podataka) |
||
| Oznaka upozorenja ={{Sigurnosni simboli|-}}<br /> |
| Oznaka upozorenja ={{Sigurnosni simboli|-}}<br /> |
||
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|?}} |
| Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|?}} |
||
| Red 68: | Red 67: | ||
| Maseni broj = 5 |
| Maseni broj = 5 |
||
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
||
| Vrijeme poluraspada = 7 |
| Vrijeme poluraspada = 7 · 10<sup>−24</sup> [[sekunda|s]] |
||
| Tipraspada1ZM = [[ |
| Tipraspada1ZM = [[Emisija neutrona|n]] |
||
| Tipraspada1ZE = 0,60 |
| Tipraspada1ZE = 0,60 |
||
| Tipraspada1ZP = <sup>4</sup>He |
| Tipraspada1ZP = <sup>4</sup>He |
||
| Red 79: | Red 78: | ||
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
||
| Vrijeme poluraspada = 806,7 ms |
| Vrijeme poluraspada = 806,7 ms |
||
| Tipraspada1ZM = [[beta |
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β]]<sup>−</sup> |
||
| Tipraspada1ZE = 3,508 |
| Tipraspada1ZE = 3,508 |
||
| Tipraspada1ZP = <sup>6</sup>Li |
| Tipraspada1ZP = <sup>6</sup>Li |
||
| Red 88: | Red 87: | ||
| Maseni broj = 7 |
| Maseni broj = 7 |
||
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
||
| Vrijeme poluraspada = 2, |
| Vrijeme poluraspada = 2,9 · 10<sup>−21</sup> [[sekunda|s]] |
||
| Tipraspada1ZM = [[ |
| Tipraspada1ZM = [[Emisija neutrona|n]] |
||
| Tipraspada1ZE = 0,60 |
| Tipraspada1ZE = 0,60 |
||
| Tipraspada1ZP = <sup>6</sup>He |
| Tipraspada1ZP = <sup>6</sup>He |
||
| Red 99: | Red 98: | ||
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
||
| Vrijeme poluraspada = 119 ms |
| Vrijeme poluraspada = 119 ms |
||
| Tipraspada1ZM = [[beta |
| Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β]]<sup>−</sup> + [[emisija neutrona|n]] |
||
| Tipraspada1ZE = |
| Tipraspada1ZE = |
||
| Tipraspada1ZP = <sup>7</sup>Li |
| Tipraspada1ZP = <sup>7</sup>Li |
||
| Red 108: | Red 107: | ||
| Maseni broj = 9 |
| Maseni broj = 9 |
||
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
||
| Vrijeme poluraspada = |
| Vrijeme poluraspada = 7 · 10<sup>−21</sup> s |
||
| Tipraspada1ZM = [[ |
| Tipraspada1ZM = [[Emisija neutrona|n]] |
||
| Tipraspada1ZE = |
| Tipraspada1ZE = |
||
| Tipraspada1ZP = <sup>8</sup>He |
| Tipraspada1ZP = <sup>8</sup>He |
||
| Red 119: | Red 118: | ||
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
| Rasprostranjenost u prirodi = 0 |
||
| Vrijeme poluraspada = 2,7 · 10<sup>−21</sup> s |
| Vrijeme poluraspada = 2,7 · 10<sup>−21</sup> s |
||
| Tipraspada1ZM = [[ |
| Tipraspada1ZM = [[Emisija neutrona|n]] |
||
| Tipraspada1ZE = |
| Tipraspada1ZE = |
||
| Tipraspada1ZP = <sup>9</sup>He |
| Tipraspada1ZP = <sup>9</sup>He |
||
}} |
}} |
||
|}} |
|}} |
||
'''Helij''' ([[latinski jezik|latinski]] ''helium'') je hemijski elemenat sa simbolom '''He''' i atomskim brojem 2. On je bezbojni, neotrovni monoatomski gas, bez ukusa i [[miris]]a. Spada u plemenite gasove. Njegova [[talište|tačka topljenja]] i ključanja su najniže među svim hemijskim elementima, a u prirodi postoji isključivo kao [[gas]], dok pod ekstremnim uslovima temperature i pritiska može se prevesti u tečno stanje. On je drugi [[hemijski element]] po lahkoći, odmah poslije [[vodonik]]a, te drugi po rasprostranjenosti u [[svemir]]u, čineći oko 24% ukupne elementarne mase, odnosno više od 12 puta veću masu nego svi teži elementi zajedno. |
|||
== Rasprostranjenost == |
|||
Njegova rasprostranjenost je sličnih vrijednosti i na [[Sunce|Suncu]] i [[Jupiter]]u. To je iz razloga visoke nuklearne vezujuće energe helija <sup>4 </sup>He (po nukleonu) u odnosu na sljedeća tri elementa nakon helija. Ova vezujuća energija helija <sup>4 </sup>He je razlog zašto je on proizvod i nuklearne fuzije i radioaktivnog raspada. Najveći dio helija u svemiru je upravo izotop <sup>4 </sup>He, a vjeruje se da je nastao tokom [[Veliki prasak|Velikog praska]]. Velike količine novog helija se stvaraju [[Fuzija|nuklearnom fuzijom]] vodonika u [[zvijezda]]ma. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]] se javlja samo u tragovima (4 × 10<sup>-7</sup>% u gornjim slojevima Zemlje). Helij se na Zemlji uglavnom javlja u [[atmosfera|atmosferi]].(5,2 × 10<sup>-4</sup>% u [[zrak]]u). U [[litosfera|litosferi]] helij se također javlja, ali u veoma malim količinama. Praktično sav helij koji je postojao na Zemlji nije mogao da gradi jedinjenja sa drugim elementima pa je zbog male mase napustio atmosferu Zemlje. |
||
== Izotopi i osobine == |
== Izotopi i osobine == |
||
| Red 152: | Red 153: | ||
== Reference == |
== Reference == |
||
{{refspisak|1|refs= |
|||
{{reference}} |
|||
<ref name="crc">[http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn.pdf Handbook of Chemistry and Physics 81. izd.], CRC press, ISBN 978-0849304811</ref> |
|||
}} |
|||
{{Commonscat|Helium}} |
{{Commonscat|Helium}} |
||
Verzija na dan 28 januar 2014 u 12:07
Šablon:Infokutija Hemijski element Helij (latinski helium) je hemijski elemenat sa simbolom He i atomskim brojem 2. On je bezbojni, neotrovni monoatomski gas, bez ukusa i mirisa. Spada u plemenite gasove. Njegova tačka topljenja i ključanja su najniže među svim hemijskim elementima, a u prirodi postoji isključivo kao gas, dok pod ekstremnim uslovima temperature i pritiska može se prevesti u tečno stanje. On je drugi hemijski element po lahkoći, odmah poslije vodonika, te drugi po rasprostranjenosti u svemiru, čineći oko 24% ukupne elementarne mase, odnosno više od 12 puta veću masu nego svi teži elementi zajedno.
Njegova rasprostranjenost je sličnih vrijednosti i na Suncu i Jupiteru. To je iz razloga visoke nuklearne vezujuće energe helija 4 He (po nukleonu) u odnosu na sljedeća tri elementa nakon helija. Ova vezujuća energija helija 4 He je razlog zašto je on proizvod i nuklearne fuzije i radioaktivnog raspada. Najveći dio helija u svemiru je upravo izotop 4 He, a vjeruje se da je nastao tokom Velikog praska. Velike količine novog helija se stvaraju nuklearnom fuzijom vodonika u zvijezdama.
Na Zemlji se javlja samo u tragovima (4 × 10-7% u gornjim slojevima Zemlje). Helij se na Zemlji uglavnom javlja u atmosferi.(5,2 × 10-4% u zraku). U litosferi helij se također javlja, ali u veoma malim količinama. Praktično sav helij koji je postojao na Zemlji nije mogao da gradi jedinjenja sa drugim elementima pa je zbog male mase napustio atmosferu Zemlje.
Izotopi i osobine
Javlja se u obliku 2 postojana izotopa - 3He i 4He kao i 6 nepostojanih: 5He, 6He, 7He, 8He, 9He i 10He.
Helijum je plemeniti gas, najneaktivniji hemijski element, sa veoma velikom energijom ionizacije. Nema nikakav biološki značaj.
Upotreba
- Helijum se u tečnom obliku koristi za hlađenje tamo gde su potrebne veoma niske temperature, zbog njegove niske tačke ključanja.
- Tečni helijum koristi se za magnetne rezonance.
- Kao najlakši siguran gas (nezapaljiv) koristio se za punjenje balona. Sada se sve rjeđe koristi zbog velikih troškova pri dobijanju, a umjesto njega se najčešće koristi zagrijan vazduh.
- Zbog male rastvorljivosti u krvi koristi se kao sastojak mješavine za ronjenje na velikim dubinama.
Dobijanje helijuma
Helijum se dobija uglavnom iz zemnog gasa koji je bogat ovim elementom. Ovog bogatog helijumom gasa najviše ima u SAD. Helijum se dobija i frakcionom destilacijom tečnog vazduha.
Svjetska produkcija helijuma iznosi oko 4500 tona u toku godine.
Vanjski linkovi
Reference
Greška kod citiranja:
<ref> oznaka s imenom "crc" definirana u <references> nije korištena u ranijem tekstu.
 |
Commons ima datoteke na temu: Helij |
Šablon:Link FA Šablon:Link FA Šablon:Link FA Šablon:Link FA Šablon:Link FA Šablon:Link FA