Razlika između verzija stranice "Receptor (čulo)"

[pregledana izmjena]

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

U redovima

Verzija na dan 16 septembar 2019 u 10:18

Receptor – u čulnom sistemu – je završetak čulnog nerva koji odgovara na podražaj iz unutrašnjeg ili vanjskog okruženja organizma. U odgovoru na takve stimulanse, čulni receptgor pokreće čulnu transdukciju stvarajućio gradijent potencijala ili akcijski potencijal u istoj ili susjednoj ćeliji.^[1]

Funkcije

Čulni receptori za u okus i miris sadrže receptorske molekule koji se vežu za specifične hemikalije. Mirisni receptori u neuronima mirisnih receptora, naprimjer, aktiviraju se u interakciji sa molekulskom strukturom mirisnih molekula. Slično tome, okusni receptori (gustatorni receptori) u okusnim pupoljcima, pri stvaranju akcijskog potencijala, ulaze u interakciju sa hemikalijama iz hrane.

Ostali, kao što su mehanoreceptori i fotoreceptori, odgovaraju na fizičke nadražaje. Na primjer, fotoreceptorska ćelija sadrži specijalizirane proteine kao što su rodopsin u pretvaranju fizičke energije u svjetlu u električne signale. Neke vrste mehanoreceptora pale akcijske potencijale kada im je membrana pod fizičkim pritiskom.

Funkcije senzornih receptora su prva komponenta u čulnom sistemu.

Čulni receptori odgovaraju na specifične modaliteta stimulansa. Podsticajni modalitet, u kojem senzorni receptor odgovara određen je adekvatniom draži čulnih receptora.

Senzorne receptor odgovara na odgovarajući modalitet poticaja, pokretanjem senzornog prijenosa. To se može postići neto pomakom u početnom stanja receptora (vidi sliku ovih pretpostavljenih stanja [1] sa biofizičkih opis .bio-balance.com/Graphics.htm).

Klasifikacija

Adekvatnni stimulus

Adekvatna draž datog čulnog receptora je onaj modalitet stimulansa za koje posjeduje adekvatan aparat za prenos nadražaja. Adekvatna podsticaj se može koristiti i za klasifikaciju senzornih receptora:

Baroreceptori odgovaraju na pritisak u krvnim sudovima;
Hemoreceptori odgovaraju na kemijske stimulanse;
Receptori elektromagnetskog zračenja reagiraju na elektromagnetsno zračenje

^[2]

- Infracrveni receptori odgovaraju na infracrveno zračenje:
- Fotoreceptori odgovaraju na elektromagnetno zračenje vidljive svjetlosti:
- Receptor ultraljubičastog zračenja odgovaraju na ultraljubičasto zračenje;
Elektroreceptori reagiraju na električno polje;
- Lorenzinijeve ampule odgovaraju na električna polja, salinitet i temperaturu, ali im je funkcija prvenstveno elektroreceptorska;
Hidroreceptori odgovaraju na promjene u vlažnosti;
Magnetoreceptori odgovaraju na magnetno polja;
Mehanoreceptori reagiraju na mehanički stres ili mehaničko naprezanje:
Nociceptori odgovaraju na oštećenja ili opasnost od štete u tkivima, vodeći (često, ali ne uvijek) na percepciju bola;
Osmoreceptori odgovaraju na osmolarnost tečnosti (kao što je hipotalamus);
Proprioceptori daju osjećaj položaja;
Termoreceptori reagiraju na temperaturu: toplinu, hladnoču ili oboje.

Raspored

Prema lokaciji, čulni receptori mogu biti:

Kožni receptori se nalaze dermisu ili epidermi.^[3]
Mišićna vretena sadrže mehanoreceptore za otkrivanje istezanja u mišićima.

Morfologija

Tjelesni čulni receptori koji su blizu površine kože obično se dijele u dvije morfološke grupe:

Slobodni nervni završeci karakteristični su za nociceptore i termoreceptora, a tako se nazivaju po tome što njihove terminalne grane neurona nemijelinizirane i šire se kroz kožne slojeve dermu i epidermu.

Zaštićeni receptori se sastoje od preostalih tipova kožnih receptora. Enkapsulacija (zaštita) postoji za specijalizirano funkcioniranje.

Stopa adaptacije

Tonusni receptori su čulni receptori koji se polahko prilagođavaju na stimulus i stvaranje akcijskih potencijala tokom trajanja djejstva stimulusa. Na ovaj način se prenose informacije o trajanju stimulusa.^[4] Neki tonusni receptori su stalno aktivni i ukazuju na razinu tkivne pozadine. Primjeri takvih receptora su receptor bola, zglobna kapsula i mišićno vreteno.^[5]
Fazni receptor je senzorni receptor koji se brzo prilagođava stimulansu. Odgovor ćelije smanjuje vrlo brzo, a zatim se zaustavlja.^[4] Takvi ne daju informacije o trajanju stimulusa, a umjesto toga, neki od njih, prenose informacije o brzim promjenama u intenzitetu i stopi stimulusa. .^[5] Primjer faznog receptora je Pacinijeva korpuskula.

Inervacija

Različiti čulni receptori su oživčeni različitim tipovima nervnih vlakana. Mišići i njima pčridruženi čulni receptori su inervirani čulnim vlaknima tipa I i II, dok su kožni receptor oživčeni Aβ, Aδ i C vlaknima.

Dodatne slike

Ilustracija kožnih receptora opipa (taktilnog tjelašca)
Ilustracija lameliranih tjelašaca
Prikaz Ruffinijevog tjelašca
Kožna Merkelova ćelija
Taktilno tjelašce
Ilustracija korijena dlakinog pleksusa
Slobodni nervni završeci

Također pogledajte

References

^ Voet D., Voet J. G. Biochemistry, 3rd Ed.[publisher= Wiley. ISBN 978-0-471-19350-0.
^ Michael J. Gregory. "Sensory Systems". Clinton Community College. Zanemaren tekst "http://faculty.clintoncc.suny.edu/faculty/michael.gregory/files/bio%20102/bio%20102%20lectures/sensory%20systems/sensory.htm" (pomoć); Parametar |url= nedostaje ili je prazan (pomoć)
^ http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Cutaneous+receptor
^ ^a ^b mentor.lscf.ucsb.edu/course/fall/eemb157/lecture/Lectures%2016,%2017%2018.ppt ^{[mrtav link]}
^ ^a ^b http://frank.mtsu.edu/~jshardo/bly2010/nervous/receptor.html Arhivirano august 3, 2008 na sajtu Wayback Machine

External links

Logo Commonsa

Neuroscience na Wikimedia Commonsu.

Logo Commonsa

Sensory receptors na Wikimedia Commonsu.

Sensory Receptors na US National Library of Medicine Medical Subject Headings (MeSH)
The major classes of somatic sensory receptors

[Volet&Volet-1] Voet D., Voet J. G. Biochemistry, 3rd Ed.[publisher= Wiley. ISBN 978-0-471-19350-0.

[2] Michael J. Gregory. "Sensory Systems". Clinton Community College. Zanemaren tekst "http://faculty.clintoncc.suny.edu/faculty/michael.gregory/files/bio%20102/bio%20102%20lectures/sensory%20systems/sensory.htm" (pomoć); Parametar |url= nedostaje ili je prazan (pomoć)

[3] ttp://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Cutaneous+receptor

[mentor-4] tor.lscf.ucsb.edu/course/fall/eemb157/lecture/Lectures%2016,%2017%2018.ppt ^{[mrtav link]}

[frank-5] ttp://frank.mtsu.edu/~jshardo/bly2010/nervous/receptor.html Arhivirano august 3, 2008 na sajtu Wayback Machine

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Verzija na dan 16 septembar 2019 u 10:18 uredi C3r4 (razgovor \| doprinosi) Urednici 73.705 edits No edit summary ← Starija izmjena		Verzija na dan 16 septembar 2019 u 10:18 uredi poništi C3r4 (razgovor \| doprinosi) Urednici 73.705 edits No edit summary Novija izmjena →
Red 1:		Red 1:
	'''Receptor''' – u [[čula\|čulnom sistemu]] – je završetak [[nerv\|čulnog nerva]] koji odgovara na [[podražaj (fiziologija)\|podražaj]] iz unutrašnjeg ili vanjskog okruženja [[organizam\|organizma]]. U odgovoru na takve stimulanse, čulni receptgor pokreće [[čulna transdukcija\|čulnu transdukciju]] stvarajućio [[gradijent potencijala]] ili [[akcijski potencijal]] u istoj ili susjednoj ćeliji.<ref name="Volet&Volet"">{{cite book\|author=Voet D., Voet J. G.\|title=Biochemistry, 3rd Ed.[publisher= Wiley\|isbn=978-0-471-19350-0}}</ref><ref name="Bajrović">{{Cite book \|author=Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Eds.\|title=Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju\|publisher=Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB) Sarajevo\|year=2005\|isbn= 9958-9344-1-8}}</ref><ref name= "Kapur Pojskić">{{cite book\|author=Kapur Pojskić L.\|title=Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, 2. izdanje\|publisher= Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo\|year=2014\|isbn=978-9958-9344-8-3}}</ref><ref name="Međedović">{{cite book\|author=Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R.\|title=Biologija 2. \|publisher=Svjetlost, Sarajevo\|isbn=9958-10-222-6}}</ref>		'''Receptor''' – u [[čula\|čulnom sistemu]] – je završetak [[nerv\|čulnog nerva]] koji odgovara na [[podražaj (fiziologija)\|podražaj]] iz unutrašnjeg ili vanjskog okruženja [[organizam\|organizma]]. U odgovoru na takve stimulanse, čulni receptgor pokreće [[čulna transdukcija\|čulnu transdukciju]] stvarajućio [[gradijent potencijala]] ili [[akcijski potencijal]] u istoj ili susjednoj ćeliji.<ref name="Volet&Volet"">{{cite book\|author=Voet D., Voet J. G.\|title=Biochemistry, 3rd Ed.[publisher= Wiley\|isbn=978-0-471-19350-0}}</ref>

	[[File:Structure of sensory system (4 models) E.PNG\|thumb\|300px\|right\|Struktura ljudskog čulnog sistema]]		[[File:Structure of sensory system (4 models) E.PNG\|thumb\|300px\|right\|Struktura ljudskog čulnog sistema]]