Asteroidi Atira

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Grupa Atira (Apohele) asteroida u usporedbi s orbitama tererističlih planeta Sunčevog sistema
  Mars (M)
  Venera (V)
  Merkur (H) 		  Sunce
  Asteroidi Atira
  Zemlja (E)

Asteroidi Atira ili asteroidi Apohele, poznati i kao unutrašnji Zemljini objekti (IEO), su asteroidi čije su orbite u potpunosti ograničene unutar Zemljine orbite;[1] to jest, njihova orbita ima afel (najudaljeniju tačku od Sunca) manji od Zemljinog perihela; (najbliža tačka Suncu), što iznosi 0,983 astronomske jedinice (AJ). Asteroidi Atira su daleko najmanje brojna grupa objekata blizu Zemlje, u poređenju sa mnogo naseljenijim asteroidima Aten, Apolo i Amor.[2]

Historija[uredi | uredi izvor]

Imenovanje[uredi | uredi izvor]

Ne postoji službeni naziv za klasu koja se obično naziva Asteroidi Atira. Termin "asteroidi Apohele" predložili su naucnici koji su otkrili 1998 DK36,[3] po havajskoj riječi za orbitu.[4] Ovo je djelomično predloženo zbog sličnosti s riječima aphelion (apoapsis) i helios. Drugi autori su usvojili oznaku "Unutrašnji objekti Zemlje" (IEO).[5] Prateći opštu praksu da se imenuje nova klasa asteroida za prvog priznatog člana te klase, što je u ovom slučaju bio 163693 Atira, naziv "Asteroidi Atira" je uveliko usvojen od strane naučne zajednice, uključujući i NASA-u.[1][6]

Otkriće i posmatranje[uredi | uredi izvor]

Njihova lokacija unutar Zemljine orbite čini Atire vrlo teškim za posmatranje, jer su iz Zemljine perspektive blizu Sunca i stoga su 'utopljeni' Sunčevom svjetlošću.[7] To znači da se Atire obično mogu vidjeti samo u sumrak.[7] Prve dokumentovane pretrage asteroida u sumrak unutar Zemljine orbite izveo je astronom Robert Trumpler početkom 20. stoljeća, ali nije uspio pronaći nijedan.[7]

Prvi sumnjivi Asteroid Atira bio je 1998 DK36, koji je otkrio David J. Tholen iz opservatorije Mauna Kea, ali prvi koji je potvrđen kao takav bio je 163693 Atira 2003, otkriven od strane opservatorije Arecibo. Od februara 2023. postoji 28 poznatih Atira, od kojih su dva imenovana, od kojih je osam dobilo numerisanu oznaku, a šest su potencijalno opasni objekti.[2][8][9] Dodatnih 127 objekata ima afeliju manju od Zemljinog afela (Q = 1,017 AJ).[10]

Porijeklo[uredi | uredi izvor]

Većina Asteroida Atira nastala je u asteroidnom pojasu i završila je na svojim trenutnim lokacijama kao rezultat gravitacijske perturbacije, kao i drugih uzroka kao što je Jarkovski efekat.[7] Brojne poznate Atirale mogu biti fragmenti ili bivši mjeseci većih Atira jer pokazuju neobično visok nivo orbitalne korelacije.[11]

Orbite[uredi | uredi izvor]

Atire ne presjecaju Zemljinu orbitu i ne predstavljaju prijetnju neposrednom udaru, ali njihove orbite mogu biti poremećene prema vani približavanjem Merkuru ili Veneri i u budućnosti mogu postati asteroidi koji presjecaju Zemljinu orbitu. Dinamika mnogih asteroida Atira podsjeća na onu induciranu mehanizmom Kozai-Lidov,[b] što doprinosi poboljšanoj dugoročnoj stabilnosti orbite, budući da nema libracije perihela.[12][13]

Istraživanje[uredi | uredi izvor]

Studija iz 2017. objavljena u časopisu Advances in Space Research predložila je slanje jeftine svemirske sonde za proučavanje asteroida Atira, navodeći poteškoće u posmatranju grupe sa Zemlje kao razlog za misiju.[14] Studija je predložila da bi misija bila pokretana električnim pogonom svemirske letjelice i da bi slijedila putanju dizajniranu da preleti što više asteroida Atira. Sonda bi također pokušala otkriti nove NEO-ove koji bi mogli predstavljati prijetnju Zemlji.[14]

Srodne grupe asteroida[uredi | uredi izvor]

Asteroidi ꞌAylóꞌchaxnim[uredi | uredi izvor]

Asteroidi ꞌAylóꞌchaxnim, koji su imali provizorni nadimak "Vatira" asteroidi prije nego što je prvi otkriven, su podklasa Atira koji kruže u potpunosti unutar orbite Venere, odnosno 0,718 AJ.[15] Uprkos njihovim orbitama koje ih postavljaju na značajnu udaljenost od Zemlje, oni su i dalje klasifikovani kao objekti blizu Zemlje.[16] Zapažanja sugerišu da ꞌAylóꞌchaxnim često imaju svoje orbite promijenjene u asteroide Atira i obrnuto.[17]

Sarah Greenstreet, Henry Ngo i Brett Gladman prvi put formalno teoretiziraju da postoje 2012,[7] prvi i do danas jedini pronađen takav asteroid je 594913 ꞌAylóꞌchaxnim,[18][19] koji je otkrio Zwicky Transient Facility 4. januara 2020. Kao arhetip, kasnije je dao ime klasi.[15] Ima afel od samo 0,656 AJ, što ga čini asteroidom s najmanjim poznatim afelom.[8][12]

Vulkanoidi[uredi | uredi izvor]

Još nije otkriven nijedan asteroid koji kruži u potpunosti unutar orbite Merkura (q = 0,307 AJ). Takvi hipotetički asteroidi bi se vjerovatno nazvali vulkanoidima, iako se taj izraz često odnosi na asteroide koji su preciznije ostali u intra-merkurovskom području tokom starosti Sunčevog sistema.[20]

Spisak[uredi | uredi izvor]

U sljedećoj tabeli navedeni su poznati i potencijalne Atire od novembra 2023. 594913 ꞌAylóꞌchaxnim, zbog svoje jedinstvene klasifikacije, označen je ružičastom bojom. Unutrašnje planete Merkur i Venera uključene su radi poređenja kao sivi redovi.

Spisak poznatih i potencijalnih Atira od februara 2021. (Q < 0,983 AJ)[8]
Oznaka Perihel(AJ) Poluvelika osa
(AJ) 		Afel
(AJ) 		Ekscentričnost orbite Inklinacija orbite
(°) 		Period
(days) 		Luk posmatranja(dani) (H) Dijameter(A)
(m) 		Otkrio Referenca
Merkur
(za usporedbu)		 0.307 0.3871 0.467 0.2056 7.01 88 NA −0.6 4,879,400
Venera
(za usporedbu)		 0.718 0.7233 0.728 0.0068 3.39 225 NA −4.5 12,103,600
1998 DK36 0.404 0.6923 0.980 0.4160 2.02 210 1 25.0 35 David J. Tholen [21]
163693 Atira 0.502 0.7410 0.980 0.3222 25.62 233 6601 16.3 4.800±500(B) LINEAR [22]
(164294) 2004 XZ130 0.337 0.6176 0.898 0.4546 2.95 177 3564 20.4 300 David J. Tholen [23]
(434326) 2004 JG6 0.298 0.6353 0.973 0.5311 18.94 185 6227 18.5 710 LONEOS [24]
(413563) 2005 TG45 0.428 0.6814 0.935 0.3722 23.33 205 5814 17.6 1,100 Catalina Sky Survey [25]
2013 JX28
(aka 2006 KZ39)		 0.262 0.6008 0.940 0.5641 10.76 170 5110 20.1 340 Mount Lemmon Survey
Pan-STARRS		 [26]
(613676) 2006 WE4 0.641 0.7848 0.928 0.1829 24.77 254 4995 18.9 590 Mount Lemmon Survey [27]
(418265) 2008 EA32 0.428 0.6159 0.804 0.3050 28.26 177 4794 16.5 1,800 Catalina Sky Survey [28]
(481817) 2008 UL90 0.431 0.6951 0.959 0.3798 24.31 212 4496 18.6 680 Mount Lemmon Survey [29]
2010 XB11 0.288 0.6180 0.948 0.5339 29.89 177 1811 19.9 370 Mount Lemmon Survey [30]
2012 VE46 0.455 0.7131 0.971 0.3613 6.67 220 2225 20.2 320 Pan-STARRS [31]
2013 TQ5 0.653 0.7737 0.894 0.1557 16.40 249 2269 19.8 390 Mount Lemmon Survey [32]
2014 FO47 0.548 0.7522 0.956 0.2712 19.20 238 2779 20.3 310 Mount Lemmon Survey [33]
2015 DR215 0.352 0.6665 0.981 0.4716 4.08 199 2156 20.4 300 Pan-STARRS [34]
2017 XA1 0.646 0.8095 0.973 0.2017 17.18 266 1084 21.3 200 Pan-STARRS [35]
2017 YH
(aka 2016 XJ24)		 0.328 0.6343 0.940 0.4825 19.85 185 1127 18.4 740 Spacewatch
ATLAS		 [36]
2018 JB3 0.485 0.6832 0.882 0.2904 40.39 206 2037 17.7 1,020 Catalina Sky Survey [37]
2019 AQ3 0.404 0.5887 0.774 0.3143 47.22 165 2175 17.5 1,120 Zwicky Transient Facility [38]
2019 LF6 0.317 0.5554 0.794 0.4293 29.51 151 796 17.3 1,230 Zwicky Transient Facility [39]
594913 ꞌAylóꞌchaxnim 0.457 0.5554 0.654 0.1770 15.87 151 609 16.2 1.500+1.100
−600		 Zwicky Transient Facility [40]
2020 HA10 0.692 0.8196 0.947 0.1552 49.65 271 3248 18.9 590 Mount Lemmon Survey [41]
2020 OV1 0.476 0.6376 0.800 0.2541 32.58 186 1169 18.9 590 Zwicky Transient Facility [42]
2021 BS1 0.396 0.5984 0.800 0.3377 31.73 169 46 18.5 710 Zwicky Transient Facility [43]
2021 LJ4 0.416 0.6748 0.933 0.3834 9.83 202 5 20.1 340 Scott S. Sheppard [44]
2021 PB2 0.610 0.7174 0.825 0.1501 24.83 222 3392 18.8 620 Zwicky Transient Facility [45]
2021 PH27 0.133 0.4617 0.790 0.7117 31.93 115 1515 17.7 1,020 Scott S. Sheppard [46]
2021 VR3 0.313 0.5339 0.755 0.4138 18.06 143 1012 18.0 890 Zwicky Transient Facility [47]
2022 BJ8 0.590 0.7852 0.981 0.2487 15.83 254 102 19.6 430 Kitt Peak-Bok [48]
2023 EL 0.579 0.7676 0.956 0.2453 13.63 246 9 18.9 580 Scott S. Sheppard [49]
2023 EY2 0.398 0.6033 0.809 0.3978 35.55 171 6 19.9 370 Kitt Peak-Bok [50]
2023 WK3 0.321 0.6436 0.966 0.5010 24.63 189 3 20.5 280 Moonbase South Observatory [51]
(A) Sve procjene promjera su zasnovane na pretpostavljenom albedu od 0,14 (osim 163693 Atira, za koju je veličina direktno izmjerena)
(B) Binarni asteroid

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Baalke, Ron. "Near-Earth Object Groups". Jet Propulsion Laboratory. NASA. Arhivirano s originala, 2. 2. 2002. Pristupljeno 11. 11. 2016.
  2. ^ a b Chodas, Paul; Khudikyan, Shakeh; Chamberlin, Alan (14. 5. 2019). "Near-Earth Asteroid Discovery Statistics". Jet Propulsion Laboratory. NASA. Pristupljeno 25. 5. 2019.
  3. ^ Tholen, David J.; Whiteley, Robert J. (septembar 1998). "Results From NEO Searches At Small Solar Elongation". American Astronomical Society. 30: 1041. Bibcode:1998DPS....30.1604T.
  4. ^ (Ulukau Hawaiian Electronic Library)
  5. ^ Michel, Patrick; Zappalà, Vincenzo; Cellino, Alberto; Tanga, Paolo (februar 2000). "NOTE: Estimated Abundance of Atens and Asteroids Evolving on Orbits between Earth and Sun". Icarus. Harcourt. 143 (2): 421–424. Bibcode:2000Icar..143..421M. doi:10.1006/icar.1999.6282.
  6. ^ Ribeiro, Anderson O.; et al. (1. 6. 2016). "Dynamical study of the Atira group of asteroids". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 458 (4): 4471–4476. doi:10.1093/mnras/stw642.
  7. ^ a b c d e Ye, Quanzhi; et al. (2020). "A Twilight Search for Atiras, Vatiras, and Co-orbital Asteroids: Preliminary Results". The Astronomical Journal. IOP Publishing. 159 (2): 70. arXiv:1912.06109. Bibcode:2020AJ....159...70Y. doi:10.3847/1538-3881/ab629c. S2CID 209324310.
  8. ^ a b c "JPL Small-Body Database Search Engine: Q < 0.983 (AU)". JPL Solar System Dynamics. NASA. Pristupljeno 30. 12. 2017.
  9. ^ "Small-Body Database Query". Solar System Dynamics – Jet Propulsion Laboratory. NASA – California Institute of Technology. Pristupljeno 5. 2. 2023.
  10. ^ "Asteroids with aphelia between 0.983 and 1.017 AU". Pristupljeno 25. 5. 2019.
  11. ^ de la Fuente Marcos, Carlos; de la Fuente Marcos, Raúl (20. 12. 2023). "Baked before Breaking into Bits: Evidence for Atira-type Asteroid Splits". Research Notes of the American Astronomical Society. 7 (12): 278 (3 pages). Bibcode:2023RNAAS...7..278D. doi:10.3847/2515-5172/ad16de.
  12. ^ a b de la Fuente Marcos, Carlos; de la Fuente Marcos, Raúl (11. 6. 2018). "Kozai--Lidov Resonant Behavior Among Atira-class Asteroids". Research Notes of the AAS. 2 (2): 46. arXiv:1806.00442. Bibcode:2018RNAAS...2...46D. doi:10.3847/2515-5172/aac9ce. S2CID 119239031.
  13. ^ de la Fuente Marcos, Carlos; de la Fuente Marcos, Raúl (1. 8. 2019). "Understanding the evolution of Atira-class asteroid 2019 AQ3, a major step towards the future discovery of the Vatira population". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 487 (2): 2742–2752. arXiv:1905.08695. Bibcode:2019MNRAS.487.2742D. doi:10.1093/mnras/stz1437. S2CID 160009327.
  14. ^ a b Di Carlo, Marilena; Martin, Juan Manuel Romero; Gomez, Natalia Ortiz; Vasile, Massimiliano (1. 4. 2017). "Optimised low-thrust mission to the Atira asteroids". Advances in Space Research. Elsevier. 59 (7): 1724–1739. Bibcode:2017AdSpR..59.1724D. doi:10.1016/j.asr.2017.01.009. S2CID 116216149. Pristupljeno 9. 2. 2023.
  15. ^ a b Bolin, Bryce T.; et al. (novembar 2022). "The discovery and characterization of (594913) 'Ayló'chaxnim, a kilometre sized asteroid inside the orbit of Venus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 517 (1): L49–L54. doi:10.1093/mnrasl/slac089. Pristupljeno 1. 10. 2022.
  16. ^ "JPL Small-Body Database Browser: 2020 AV2". Jet Propulsion Laboratory. NASA. Arhivirano s originala, 11. 1. 2020. Pristupljeno 9. 1. 2020.
  17. ^ Lai, H.T.; Ip, W.H. (4. 12. 2022). "The orbital evolution of Atira asteroids". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 517 (4): 5921–5929. arXiv:2210.09652. doi:10.1093/mnras/stac2991. Pristupljeno 9. 2. 2023.
  18. ^ Masi, Gianluca (9. 1. 2020). "2020 AV2, the first intervenusian asteroid ever discovered: an image – 08 Jan. 2020". Virtual Telescope Project. Pristupljeno 9. 1. 2020.
  19. ^ Popescu, Marcel M.; et al. (11. 8. 2020). "Physical characterization of 2020 AV2, the first known asteroid orbiting inside Venus orbit". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 496 (3): 3572–3581. arXiv:2006.08304. Bibcode:2020MNRAS.496.3572P. doi:10.1093/mnras/staa1728. S2CID 219687045. Pristupljeno 8. 7. 2020.
  20. ^ Greenstreet, Sarah; Ngo, Henry; Gladman, Brett (januar 2012). "The orbital distribution of Near-Earth Objects inside Earth's orbit" (PDF). Icarus. Elsevier. 217 (1): 355–366. Bibcode:2012Icar..217..355G. doi:10.1016/j.icarus.2011.11.010. hdl:2429/37251. We have provisionally named objects with 0.307 < Q < 0.718 AU Vatiras, because they are Atiras which are decoupled from Venus. Provisional because it will be abandoned once the first discovered member of this class will be named.
  21. ^ "1998 DK36". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  22. ^ "(163693) Atira = 2003 CP20". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  23. ^ "(164294) = 2004 XZ130". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  24. ^ "(434326) = 2004 JG6". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  25. ^ "(413563) = 2005 TG45". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  26. ^ "2013 JX28 = 2006 KZ39". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  27. ^ "(613676) = 2006 WE4". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  28. ^ "(418265) = 2008 EA32". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  29. ^ "(481817) = 2008 UL90". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  30. ^ "2010 XB11". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  31. ^ "2012 VE46". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  32. ^ "2013 TQ5". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  33. ^ "2014 FO47". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  34. ^ "2015 DR215". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  35. ^ "2017 XA1". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  36. ^ "2017 YH = 2016 XJ24". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  37. ^ "2018 JB3". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  38. ^ "2019 AQ3". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  39. ^ "2019 LF6". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  40. ^ "(594913) 'Aylo'chaxnim = 2020 AV2". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  41. ^ "2020 HA10". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  42. ^ "2020 OV1". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  43. ^ "2021 BS1". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  44. ^ "2021 LJ4". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  45. ^ "2021 PB2". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  46. ^ "2021 PH27". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  47. ^ "2021 VR3". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  48. ^ "2022 BJ8". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  49. ^ "2023 EL". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  50. ^ "2022 EY2". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.
  51. ^ "2023 WK3". Centar za male planete. The International Astronomical Center. Pristupljeno 8. 1. 2024.

Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Asteroidi_Atira&oldid=3562658"