Devširma
Devširme, glagolska imenica od turskog glagola devşirmek, "skupljati", osmanski izraz koji označava povremeno uzimanje kršćanske djece obučavane da kasnije popunjavaju odjele janjičara i da obavljaju funkcije na Dvoru i u upravi, poznato i kao "danak u krvi".[1]
Prvi ga je uveo sultan Murat II 1430.[2] godine zbog nedostatka vojno sposobnih muškaraca u brzorastućem carstvu. Zbog mogućnosti za izuzetno napredovanje Bošnjaci su tražili dozvolu od sultana Mehmeda II da i nakon što prihvate islam njihovi sinovi mogu biti janjičari, kasnije je slična praksa provođena i u Albaniji. Danak se ubirao balkanskim zemljama koje su bile pod osmanlijskom vlašću i djelimično u Anatoliji[3], i to na način da su dječaci u dobi od osam do 20 godina odvođeni svake četiri godine i iz svake 40. porodice.
Danak je skupljao viši janjičarski oficir (yayabaşı) sa svojom vojskom, a prikupljena djeca bila su dijeljena u dvije grupe. Ona koja su bila u odličnoj tjelesnoj spremi slana su na sultanov dvor, dok su ostala slana osmanskim porodicama u Anadoliji i Rumeliji na obuku iz osmanskog načina života. To je trajalo tri do sedam godina.
Dječaci koji su bili prikupljani zvali su se kul, gilman i olgan, a nakon prvog dijela obuke dobivali su ime adžami oglamlar što bi u prijevodu značilo strani sinovi. Obučavani su na razne načine: teške tjelovježbe, teorijska predavanje, učenje turskog, perzijskog i arapskog jezika, kaligrafija, te učenje književnosti teologije i zakonodavstva. Nakon što bi napunili 20 godina, bili su raspoređeni u janjičarske vojne jedinice.
Većina muškaraca nije ostajala na dvoru. Neki od njih su dobili zemlju i postali spahije, i činili su dio konjice. Ono koji su ostajali na dvoru imali su izgledniju priliku napredovati u karijeri. Naprimjer, mogli su biti postavljeni za sandžak-begove (upravitelje malih jedinica nazvanih sandžaci), begler-begove (upravnike pokrajina), a često i za vezire i velike vezire.
Ovaj sistem ubiranja danka počeo je polahko nestajati početkom 17. vijeka da bi krajem istog vijeka iščezao.
Poznati janjičari
[uredi | uredi izvor]- Sinan, 1490–1588, osmanski arhitekt
- Ibrahim paša, 1493–1536, veliki vezir
- Semiz Ali-paša, ? – 1565, veliki vezir
- Koçi Beg, ? – 1650, savjetodavac dva sultana
- Abdurahman Abdi paša, ? – 1686, posljednji begler-beg
- Mehmed paša Sokolović, 1505–1579, veliki vezir i vojskovođa
- Nasuh Matrakčija, 1480–1564, polimat
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Literatura
[uredi | uredi izvor]- Istočnjačka enciklopedija: Danak u krvi Arhivirano 5. 2. 2010. na Wayback Machine
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Smailagić, Nerkez (1990). Leksikon islama. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 86-01-01813-0.
- ^ V.L. Ménage: Devshirme. In: The Encyclopedia of Islam. New Edition [EI2]. 12 Bde. Leyden. London : Brill. Luzac 1960–2004. Bd.2 (1965), str. 210–212.
- ^ ↑ Bursa, Lefke, Iznik, Batum, ganz Kleinasien; Ménage, Devshirme, S.212