Musluk džamija

Atik Ali-pašina džamija
Atik Ali-pašina džamija
Osnovne informacije
Lokacija	Foča
Država	Bosna i Hercegovina
Oznaka baštine	Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Arhitektonski opis
Osnivač	Atik-Ali paša
Dovršeno	1564. god
Specifikacije
Dužina	11,94 m.
Širina	12,76 m.
Visina (maks)	12,12 m.
Munare	1
Visina munare	31,50 m.
Materijali	kamen

Atik Ali-pašina džamija, ili Musluk džamija, nalazi se u Foči, Bosna i Hercegovina. Proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.^[1] Komisija je donijela odluku 20-27. novembra 2007. u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo (predsjedavajuća), i Tina Wik. Nacionalni spomenik čini džamija i harem sa nišanima.

Lokacija[uredi | uredi izvor]

Nalazi se u sjevernom dijelu Foče u naselju Donje polje ispod ušća rijeke Ćehotine.

Historija[uredi | uredi izvor]

Atik Ali-pašinu džamiju je sagradio Atik Ali-paša koji je bio vojskovođa i živio u Carigradu. Džamija spada među vrlo vrijedne sakralne spomenike BiH iz osmanskog perioda. Prema bogatoj dekoraciji vidljiva je sličnost sa Aladža džamijom pa se pretpostavlja da je graditelj bio neimar Sinan.

Izgrađena je 1564. godine o čemu govori sačuvani natpis u nesh pismu, na limenoj ploči veličine 46x90 cm koja se nalazi nad ulazom. Podloga natpisa je obojena zelenom a slova pozlaćena. S obe strane izvan limene ploče ispisani su citati iz Kur'ana i islamske tradicije. Dosta davno pronađen je u trijemu Aladža džamije autogram poznatog osmanskog putopisca, svjetskog putnika Evlije Čelebije, koji poznatim stihovima na perzijskom jeziku daje sud o Aladži i Foči.

Prilikom radova na restauraciji Musluk džamije u ljeto 1973. godine, otkriven je ispod krečnih premaza još jedan autogram Evlije Čelebije ispisan crnim mastilom na prostoru veličine 14x17 cm neshi pismom, čiji tekst glasi:

„Za dušu Božijeg miljenika (Muhameda), a za zadovoljstvo Allahovo (prouči) Fatihu. Pisao mujezin Evlija 1074 (1664.) godine“

Za vrijeme Drugog svjetskog rata italijanska vojska je njenu unutrašnjost promijenila u katoličku crkvu pod nazivom “Sveta Barbara”, a jedno vrijeme služila je čak kao konjušnica. Sanacioni radovi na džamiji vršeni su 1973. godine.

Musluk džamija je potpuno devastirana 1992. godine usljed bombardovanja i miniranja. Ostala su samo četiri vanjska kamena zida do visine krova. Radovi na obnovi započeli su 2000. godine, a završeni 22. jula 2007. godine. Najveći dio sredstava za njenu obnovu obezbijeđen je putem sergije koju je organizirao Rijaset Islamske zajednice, te donacijama dobrotvora.

Opis[uredi | uredi izvor]

Prema tlocrtnom rješenju pripada grupi jednoprostornih džamija čiji je molitveni prostor natkriven četvorovodnim krovom, sa natkrivenim trijemom u kojem se nalaze vanjske sofe i kamena munara.

Vanjski gabariti džamije su dimenzija 11,94 x 12,76 m, a dimenzije sofa su 12,76 x 5,00 m. Visina do tjemena krovišta iznosi oko 12,12 m. Zidovi su masivni i izrađeni od kamena krečnjaka debljine oko 110 cm, malterisani krečnim malterom i bojeni krečom.

Krov je četvorovodni a konstrukcija krovišta džamije je drvena izrađena od čamovog drveta sa pokrovom od crijepa kanalice dvostruko slagane. Četvorovodnim krovom objekta je natkriven i trijem. Konstrukcija trijema oslonjena je na 8 okruglih drvenih stupova čiji je radijus 30 cm od kojih se 6 nalazi na prednjoj a 2 na bočnim stranama trijema. Stupovi imaju profiloranu kamenu bazu.

Harem uz džamiju ograđen je betonskom ogradom novijeg datuma. Ima više nišana ali među njima je najvredniji nišan Ibrahima, sina Husejinova iz 1546. godine, što pokazuje da je sahranjivanje vršeno od vremena izgradnje džamije.

Musluk česma je izgrađena za potrebe džamije kao i za potrebe lokalnog stanovništva. Pretpostavlja se da ju je izgradio sam osnivač džamije i da je džamija po njoj dobila naziv. Česma je teško oštećena za vrijeme Drugog svjetskog rata, ali je sanirana 1970. godine. Na manjoj kamenoj ploči na česmi nalazi se natpis koji je oštećen i može se samo pročitati dio. Česma je pravougaone osnove dimenzija oko 2,5x2,5 m.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Alija Bejtić - Povijest i umjetnost Foče na Drini, Naše starine, Godišnjak Zemaljskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti NR Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1956, 23-75.
Husref Redžić - Studije o islamskoj arhitektonskoj baštini, Biblioteka Kulturno naslijeđe, Sarajevo, 1983.
Evlija Čelebija - Putopis, Izdavačko preduzeće Sarajevo Publishing, Sarajevo, 1996.
Faruk Muftić - Foča: 1470-1996, Sarajevo, 1997.
Projekat sanacije faza I Atik-pašina džamija u Foči, izrađen od strane Zavoda za zaštitu spomenika u sastavu federalnog ministarstva kulture i sporta, 2003
Hamdija Kreševljaković, Prilozi povijesti bosanskih gradova pod turskom upravom, 1951.
Mustafa Imamović, Historija Bošnjaka, izdanje Bošnjačka zajednica kulture, Izdavačko preduzeće «Preporod», Sarajevo, 1997, str. 330.
Mehmed Mujezinović, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, Knjiga II, 3. izdanje, Biblioteka Kulturno naslijeđe, Sarajevo Publishing, 1998, str. 164.