Stane Belak
Stane Belak - Šrauf | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | 13. novembar 1940. |
| Smrt | 24. decembar 1995 (55 godina) |
| Nacionalnost | Slovenac |
| Zanimanje | mašinski tehničar, alpinista, planinarski vodič, Gorska služba spašavanja |
| Poznat(a) po | Prvi jugoslavenski (slovenski) uspon na vrh preko 8.000 m. Uspon na Mount Everest 1979.[1] |
Stane Belak (Ljubljana, 13 novembra 1940. - Mala Mojstrovka, 24. decembra 1995.), bio je jedan od najboljih jugoslavenskih i slovenskih alpinista svoga vremena. Poznat je po prvom usponu jednog alpiniste u Jugoslaviji na vrh visine preko 8.000 m. Belak je i jedan od četvorice alpinista (ostala trojica su:Andrej Štremfelj, Jernej Zaplotnik i Stipe Božić) članova jugoslavenske ekspedicije na Mount Everest 1979. god. koji su se popeli na vrh. Njegovi brojni usponi svrstavali su ga među najpoznatije slovenske alpiniste.
Po zanimanju je bio mašinski tehničar, vođa razvoja bolničke opreme u Zavodu za rehabilitaciju invalida Soča u Ljubljani. Živio je u Kamniku, kasnije u Gmajnici kod Komende. Planinariti je počeo 1960. god. Ispenjao je preko hiljadu alpinističkih smjerova, od toga preko 60 prvenstvenih, u različitim vremenskim uslovima, na planinama Slovenije i inostranstva. Bio je i vodič nekoliko uspona, od kojih je poznat prvi jugoslavenski uspon 1985. god na sjevernoj stijeni Eigerja. Godine 1992. doživio je težak pad na triglavskoj sjevernoj stijeni.
Belak je učestvovao u 18 ekspedicija ili izvidnica kao član ili vođa u Himalajima, Karakorumu, Hindukušu i Andama: Hindukuš 1968 i 1970, Makalu 1972, Kangbačen 1974 (vrh), Makalu 1975 (vrh), Everest izvidnica 1978, Everest 1979 (vrh), škola v Manangu 1980, Daulagiri - izvidnica 1981, Daulagiri 1981 (južna stijena), Gangapurna 1983 (vrh), Daulagiri 1985 i 1986, Aconcagua 1986, Daulagiri 1987, K2 1988, Šiša Pangma 1989, Ganeš – izvidnica 1994.[2]
Stane Belak smrtno je stradao pod Malom Mojstrovkom pod udarom lavine.[3] Posthumno je 1997. izašlo njegovo autobiografsko djelo Veliki dani.
Himalaji[uredi | uredi izvor]
Bio je član šeste jugoslavenske alpinistične ekspedicije na Himalaje u periodu od 11. avgusta do 12. novembra 1975. Cilj ekspedicije je bio 8.462 metra visoki Makalu, dio lanca Himalaja. Ekspedicija je predstavljala do tada najveći uspjeh jugoslavenskog alpinizma u Himalajima.[4] Stane Belak i Marjan Manfreda (bez dodatnog kisika, što je tada bio svjetski visinski rekord) 6. oktobra 1975, po južnoj stijeni i prvenstvenom smjeru, izveli su uspon na vrh u prvom pokušaju i time ostvarili cilj ekspedicije. Bio je to prvi uspon na vrh preko 8.000 m. jugoslavenskih alpinista.[5]
Učestvovao je u Jugoslavenskoj ekspediciji na Mount Everest 1979. god. Navez u kojem su bili Stane Belak, Stipe Božić i Šerpas Ang Phu na vrh su izašli negdje oko 14:30h. Kako su bila trojica u navezu, pa time i nešto sporiji, nije bilo dovoljno vremena za siguran silazak do Logora 4. i ostali su na otvorenom, na visini od 8.400 metara. To je inače bio i najviši bivak kojeg je čovjek preživio bez šatora i spavaće vreće. Pri povratku Ang Phu je poginuo.
Priznanja[uredi | uredi izvor]
- Zlatna značka Planinskog saveza Jugoslavije (1969),
- Zlatni znak Planinskog saveza Slovenije (1975, 1978, 1979),
- Ziherlova plaketa 1974. kao priznanje za vrhunska dostignuća u području sporta
- Ordenom zasluga za narod, sa zlatnom zvijezdom, za uspjehe ekspedicije na Makalu
- Bloudkova nagrada za članove ekspedicije na Makalu, najveće republičko priznanje iz oblasti sporta
- Bloudkova nagrada za članove ekspedicije na Mount Everest
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Lista Everest penjača u 20-om stoljeću - Himal Mandap
- ^ Stane Belak - gore- ljuđe(sl)
- ^ Stane Belak - Šrauf - Kamniško-Komendski biografski leksikon(sl)
- ^ "SEDAM JUGOSLAVENSKIH HIMALAJSKIH EKSPEDICIJA". HRVATSKI PLANINAR. Pristupljeno 15. 9. 2020.