Fouta-Djalon

Fouta-Djalon ( Fula: 𞤊𞤵𞥅𞤼𞤢 𞤔𞤢𞤤𞤮𞥅 ; arapski: فوتا جالون) je planinska regija u središtu Gvineje, koja otprilike odgovara regionu Sredne Gvineje, u zapadnoj Africi.

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Narod Fulani ovaj region naziva 𞤊𞤵𞥅𞤼𞤢 𞤔𞤢𞤤𞤮𞥅 ( Fuuta-Jaloo) na jeziku Pular . ^[a] (Fula za bilo koju regiju naseljenu narodom Fulani i Džalon - veliki klan naroda Fulani) .

Historija[uredi | uredi izvor]

Od 17. stoljeća, regija Futa Džalon je bila uporište islama . Rani revolucionari predvođeni Karamokhom Alfom i Ibrahimom Sorijem osnovali su federaciju podijeljenu na devet provincija. Nekoliko nasljednih kriza oslabile su centralnu vlast u Timbu sve do 1896. godine, kada je posljednji Almamy, Bubakar Biro, poražen od francuske vojske u bici kod Poredake .^[1]

Fulni iz Futa Džalonke su predvodile širenje islama u regionu,^[2] čiji su učenjaci razvili autohtonu literaturu koristeći arapsko pismo ,^[3] poznatu kao "el a‘džemijja" (vidi: Alhamijado), čije dostignuće predstavljaju veliki pjesnici-teolozi kao što je Tierno Muhammadu Samba Mombeya [fr], Tierno Saadu Dalen, Tierno Aliou Boubha Ndyan, Tierno Jaawo Pellel itd.^[4] U svom vrhuncu, govorilo se da je Futa Džalon bio magnet za učenje, privlačeći studente od Kankana do Gambije. Djelovao je kao centar za trgovačke karavane koji su se kretale u svim smjerovima. Preduzetnije trgovačke loze, bilo koje etničke pripadnosti, osnovale su kolonije na brdima Futanke i duž glavnih puteva, te je bilo u njihovom interesiu da pošalju svoje sinove u škole Futanke, da podrže maturante koji su izašli da nastave podučavati druge, i uopšte da prošire ogroman uticaj koji je zračio iz Futa Džalona.^[4]

Amadou Hampâté Bâ nazvao je Futa Džalon "Tibetom zapadne Afrike" u znak počasti duhovnoj i mističnoj (sufijskoj) tradiciji njegovih učenjaka.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Futa Džalon uglavnom se sastoji od valovitih travnjaka, na prosječnoj nadmorskoj visini od oko 900 m. Najviša tačka je Mount Loura, na 1.515 m. Plato se sastoji od debelih formacija pješčanika koje prekrivaju podlogu od granitne stijene. Erozija kišom i rijekama urezala je u pješčanik duboke kanjone i doline prekrivene džunglom.

Obiluje velikim količinama padavina, a izvorište je četiri velike rijeke i drugih srednjih rijeka:

Rijeka Tinkisso (glavna uzvodna pritoka Nigera )
Gambia River
Senegal River
Pongo
Nunez
Konkouré
Rio Cogon
Rio Kapatchez
Mellacorée River

Stoga se ponekad naziva i vodotoranj ( chateau d'eau u francuskoj književnosti) zapadne Afrike. Neki autori Futu Džalon također nazivaju "Švicarskom zapadne Afrike". Ovo je uobičajen izraz čije porijeklo je nejasno.^[5]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Stanovništvo se pretežno sastoji od Fula ili Fulani etničke grupe. U Futa Džalonu, svoj jezik zovu Pular ili Pulaar. Šire jezičko područje nosi naziv Fula/Fulfulde, a govori se u brojnim zemljama zapadne i centralne Afrike. Fulani ( francuski: Peul ) stanovništvo predstavlja između 32,1% i 40% stanovništva Gvineje.^[6]

Ekonomija[uredi | uredi izvor]

Najveći grad u regiji je Labé . Uglavnom ruralna privreda obuhvata stočarstvo (goveda, ovce, koze), poljoprivredu, sakupljanje, trgovinu i marginalni turizam.

Fulani praktikuju oblik prirodnog uzgoja koji se danas može prepoznati kao biointenzivna poljoprivreda . Glavni proizvodni usjevi u regionu su banane i drugo voće . Glavna ratarska kultura je fonio (vrsta žitarice), dok se riža uzgaja na bogatijim zemljištima. Većina tla se brzo razgrađuje i vrlo je kisela zasićena aluminijem, što ograničava raspon usjeva koji se mogu uzgajati bez značajnog upravljanja tlom .

Biointenzivna poljoprivreda[uredi | uredi izvor]

Krajem 18. stoljeća, Fulani u Futa Džalonu razvili su vrstu biointenzivne poljoprivrede, vjerovatno iz nužde. Kombinovanje stočarstva i sjediliačke poljoprivrede u efikasan sistem agropastoralizma zahtijevalo je novi način organizacije svakodnevnog života. Stoka, koja uključuje konje i goveda, jela je više i proizvodila više otpada nego što su autohtoni farmeri navikli. S obzirom da je stoku trebalo zaštititi od divljači noću, ona je čuvana na porodičnim imanjima, koje Francuzi nazivaju tapade, a lokalno stanovništvo cuntuuje (sing. suntuure ) na pularskom jeziku .^[2]

Danas se stoka danju pase na otvorenim površinama, ali je noću zatvorens u torovima, osim koza, kojima je dozvoljeno da se samostalno snalaze. Sličan obrazac se morao razviti od druge polovine 18. do 19. stoljeća. Zbrinjavanje stočnog otpada postao je ženski posao, koji je zahtijevao sistematski način njegovog odlaganja, pa su žene vremenom razradile metodu za to: u organskom vrtlarstvu njihovo rješenje se naziva kompostiranje ili malčiranje. S vremenom su žene pomiješale razne druge organske materije sa stajnjakom (kuhinjske ostatke, ostatke žetve i vegetativni materijal sa žive ograde ili živice ) i gomilale ih svaki dan na svoje baštenske gredice i drveće da se raspadnu i postanu hranljivi humus . U 20. stoljeću, Fulani su prešla s uzgoja velikih životinja na manje vrste. Broj konji je smanjen, možda zbog muhe cece, dok je broj koza, ovaca, svinja i živine porastao, a n'dama goveda ostaju sastavni dio.

Tapade bašte u Futa Džalonu su veoma istraživali međunarodni naučnici iz različitih disciplina, te je otkriveno da sistem cuntuuje ima veći nivo nutrijenata u tlu od bilo kojeg drugog tla u regionu. Gotovo sav rad, osim početne pripreme, obavljaju i vode žene i djeca, u prošlosti i sada, unutar svake porodične grupe. Bašte su važne i za hranu i za usjeve za njihove porodice. PLEC, projekat Univerziteta Ujedinjenih nacija, mjerio je prinose na 6.5 ha sa polja tapade u Misiide Heyre, i otkrili su da kukuruz daje do 7 t/ha, kasava (manioka) 21 t/ha, batat (slatki krompir) 19 t/ha, a kikiriki oko 8 t/ha.^[7]

Površina suntuure prosjeku iznosi oko 1 hektar (2,5 akre), tako da termin "bašta" nije tačan, ni zbog njihove veličine ni zbog složenosti. Cuntuuje predstavlja sistemski pristup proizvodnji hrane, a odlikuje ga agrodiverzitet, kao i način na koji ljudi intenzivno koriste i maksimiziraju ograničenu količinu zemlje. Danas, cuntuuje bašte i dalje daju značajne količine i raznovrsnost poljoprivrednih proizvoda.^[8]

Žive ograde koje okružuju svaki suntuure nisu samo prepreka za sprečavanje ljudi, divljih životinja i domaće stoke: u permakulturnom rječniku, ograda je vegetativna berma (nasip) i ključna je u procesu kruženja nutrijenata i zadržavanja nutrijenata u suntuuri. Drugim riječima, cuntuuje predstavlja održiv biointenzivni polikulturni sistem farmi i pejzažne arhitekture, koji sadrži jedan ili više mikroklimatskih ekosistema i primjeri su onoga što danas znamo da je permakulturni dizajn. Grafički prikaz u ovom odeljku je mapa uma unutrašnjih zona koji se tipično nalaze u okruženju suntuure.

Unutrašnjost sunturure, čine zone 1-3 (unutrašnja kapija, ulaz, paravan za privatnost i boravište) rezervisane su prvenstveno za članove porodice. U zonama 4 i 5 (hoggo i suntuure žive ograde) odvija se većina aktivnosti svakodnevnog života. Ovdje se posjetioci dočekuju u sekundarnoj kolibi ili paviljonu, radovi na baštama (hoggos) su organizovani, u čemu učestvuju i djeca, a popodnevne molitve, drijemanje, razgovori i obroci se odvijaju do mraka. Zona 6 je vanjski svijet.

Cuntuuje Futa Džalona su 2003. godine priznate kao jedan od globalno važnih sistema poljoprivrednog naslijeđa od strane Organizacije Ujedinjenih nacija za hranu i poljoprivredu ( UNFAO ).

Migracije[uredi | uredi izvor]

Futa Džalon je historijski imao visok stepen migracije, obično kratkoročne, i uglavnom u Senegal i Sijera Leone . Mnogi pripadnici Fulani naroda su pobjegli u Senegal, nakon što je Sekou Toure postao predsjednik nezavisne Gvineje 1959. godine, a mnogi su se naselili u Leidi Ulu zapadno od rijeke Gambije i počeli se baviti poljoprivredom uz držanje stoke. Gvineju su pamtili kao zemlju voća i meda u kojoj nije bila potrebna mukotrpna poljoprivreda.

Bilješke[uredi | uredi izvor]

^ The name in Pular, and in the Fula (macro)language of which it is a part, is also sometimes spelled Fuuta-Jalon. French is the official language of Guinea, and Fouta-Djallon or sometimes Foûta Djallon is the French spelling. Common English spellings include Futa Jallon and Futa Jalon.

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Mamdani, Mahmood. "Good Muslim, Bad Muslim: America, the Cold War, and the Roots of Terror." Pantheon, 2004.
^ ^a ^b Mats Widgren, "Slaves: Inequality and sustainable agriculture in pre-colonial West Africa." In, Ecology and Power: Struggles over land and material resources in the past, present, and future. London: Routledge, 2012. pp. 97-107.
^ Les Peuls − Land of Faith and Liberty. (video)
^ ^a ^b David Robinson. The Holy War of Umar Tal: the Western Sudan in the mid-nineteenth century. Clarendon Press. Oxford University Press, 1985.
^ Africa Travel Magazine
^ Cia.gov. Retrieved 2015-08-15
^ Boiro, Ibrahima; Barry, A. Karim; & and Diallo, Amadou. (2003). "Guinée." Chap. 5. In Harold Brookfield, Helen Parsons & Muriel Brookfield (eds.). Agrodiversity: Learning from farmers across the world., pp. 110-133. Tokyo: United Nations University Press. Specific information cited from p. 116.
^ Harold Brookfield, Exploring Agrodiversity, Chapter 5. New York: Columbia UP, 2001. pp. 80-99; Véronique André-Lamat, Gilles Pestaña, and Georges Rossi. "Foreign Representations and Local Realities: Agropastoralism and Environmental Issues in the Fouta Djalon Tablelands, Republic of Guinea." Mountain Research and Development, Vol. 23, No 2, May 2003:149-155; Carole LAUGA-SALLENAVE, "Le clos et l'ouvert Terre et territoire au Fouta-Djalon." In, Bonnemaison Joël (ed.), Cambrézy Luc (ed.), Quinty Bourgeois Laurence (ed.). Le territoire, lien ou frontière? : identités, conflits ethniques, enjeux et recompositions territoriales. Paris: ORSTOM, 1997, 10 p. (Colloques et Séminaires); Carole LAUGA-SALLENAVE, Terre et territoire au Fouta-Djalon (Guinée), GRET - University Paris X, 1999.

Izvori[uredi | uredi izvor]

A. Demougeot Notes sur l'organisation politique et administrative du Labé avant et après l'occupation française
Boubacar Barry Bokar Biro, le dernier grand almamy du Fouta-Djallon
Christopher Harrison Francuska islamska politika u Fuuta-Jalon 1909-1912
DP Cantrelle, M. Dupire L'endogamie des Peuls du Fouta-Djallon
David Robinson (1985) Sveti rat Umara Tala: Zapadni Sudan sredinom devetnaestog stoljeća
Gustav Deveneaux. Buxtonianizam i Sijera Leone: Ekspedicija Timbo 1841
Hanson, John H. (1996) Migracija, džihad i muslimanska vlast u zapadnoj Africi: kolonije Futanke u Karta Indiana University Press, Bloomington, IN,ISBN 0-253-33088-2
J. Suret-Canale Poglavica Fouta-Djallon
J. Suret-Canale La fin de la chefferie en Guinée
J. Suret-Canale Essai sur la signification sociale et historique des hégémonies peules (XVII-XIXèmes siècles)
Joseph Earl Harris (1965) Kraljevstvo Fouta-Diallon
Kevin Shillington Fuuta-Jalon: Devetnaesto stoljeće
Louis Tauxier Moeurs et Histoire des Peuls, Livre III. Les Peuls du Fouta-Djallon
Marguerite Verdat. Le Ouali de Gomba. Essai Historique
Paul Marty L'Islam en Guinée. Fouta-Diallon
Shaikou Baldé L'élevage au Fouta-Djallon (regije Timbo et de Labé
Terry Alford Abdul-Rahman. Princ među robovima
Thierno Diallo (1972) Političke institucije u Fouta-Djallonu u XIXè siècle
Thierno Diallo Alfa Yaya : roi du Labé (Fouta Djalon)

Dalje čitanje[uredi | uredi izvor]

De Sanderval, La conquête du Fouta-Djallon (Pariz, 1899.)
Dölter, Ueber die Capverden nach dem Rio Grande und Futa Dschallon (Leipzig, 1884.)
Marchat, Les rivières du sud et le Fouta-Djallon (Pariz, 1906.)
Noirot, A travers le Fouta-Djallon et le Bamboue (Pariz, 1885.)

11°19′03″N 12°17′23″W / 11.31750°N 12.28972°W / 11.31750; -12.28972

[1] The name in Pular, and in the Fula (macro)language of which it is a part, is also sometimes spelled Fuuta-Jalon. French is the official language of Guinea, and Fouta-Djallon or sometimes Foûta Djallon is the French spelling. Common English spellings include Futa Jallon and Futa Jalon.

[2] Mamdani, Mahmood. "Good Muslim, Bad Muslim: America, the Cold War, and the Roots of Terror." Pantheon, 2004.

[Widgren-3] Mats Widgren, "Slaves: Inequality and sustainable agriculture in pre-colonial West Africa." In, Ecology and Power: Struggles over land and material resources in the past, present, and future. London: Routledge, 2012. pp. 97-107.

[4] Les Peuls − Land of Faith and Liberty. (video)

[Robinson-5] David Robinson. The Holy War of Umar Tal: the Western Sudan in the mid-nineteenth century. Clarendon Press. Oxford University Press, 1985.

[6] Africa Travel Magazine

[7] Cia.gov. Retrieved 2015-08-15

[8] Boiro, Ibrahima; Barry, A. Karim; & and Diallo, Amadou. (2003). "Guinée." Chap. 5. In Harold Brookfield, Helen Parsons & Muriel Brookfield (eds.). Agrodiversity: Learning from farmers across the world., pp. 110-133. Tokyo: United Nations University Press. Specific information cited from p. 116.

[9] Harold Brookfield, Exploring Agrodiversity, Chapter 5. New York: Columbia UP, 2001. pp. 80-99; Véronique André-Lamat, Gilles Pestaña, and Georges Rossi. "Foreign Representations and Local Realities: Agropastoralism and Environmental Issues in the Fouta Djalon Tablelands, Republic of Guinea." Mountain Research and Development, Vol. 23, No 2, May 2003:149-155; Carole LAUGA-SALLENAVE, "Le clos et l'ouvert Terre et territoire au Fouta-Djalon." In, Bonnemaison Joël (ed.), Cambrézy Luc (ed.), Quinty Bourgeois Laurence (ed.). Le territoire, lien ou frontière? : identités, conflits ethniques, enjeux et recompositions territoriales. Paris: ORSTOM, 1997, 10 p. (Colloques et Séminaires); Carole LAUGA-SALLENAVE, Terre et territoire au Fouta-Djalon (Guinée), GRET - University Paris X, 1999.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]