Irački Kurdistan
Irački Kurdistan ههرێمی کوردستان Herêmî Kurdistan |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Himna: Ey Reqîb |
||||||
Glavni grad | Erbil |
|||||
Službeni jezik | Kurdski jezik, arapski jezik | |||||
Zakonodavstvo | ||||||
Površina | ||||||
• Ukupno |
78.736 km2 | |||||
Stanovništvo | ||||||
• Ukupno |
8,350,000 (Procjena 2013) | |||||
• Gustoća |
115,4/km2 | |||||
Valuta | Irački dinar Švicarski dinar (od 1991-2003) |
|||||
Vremenska zona | UTC +3 | |||||
Pozivni broj | +964 |
Irački Kurdistan (kurdski: ههرێمی کوردستان Herêmî Kurdistan), (arapski: إقليم كردستان العراق Iqlīm Kurdistān al-ʿIrāq) je autonomni region[1] na sjeveru Iraka, pretežno nastanjen Kurdima. Glavni grad regiona je Erbil. Osnovan je 1970. godine na inicijativu tadašnjeg potpredsjednika Iraka Sadama Huseina i predstavnika kurdskih političkih partija pod vodstvom Mola Mustafe Barzanija kao Autonomni kurdski region. 2005. godine slijedila je promjena imena u Autonomni region Kurdistan. Kurdistan ima sopstvenu zastavu, Ustav i himnu. Nakon Zaljevskog rata 1991. godine dobija punu autonomiju.
Ime
[uredi | uredi izvor]Region je obilježen mnogim imenima. Na osnovu Iračkog Ustava iz 2005. godine zvanično ime je Region Kurdistan (kurdski: ههرێمى كوردستان Herêmî Kurdistan,[2] dok je puno ime Irački region Kurdistan (kurdski: ههرێمی کوردستانی عێراق Herêmî Kurdistanî Êraq; arapski: إقليم كردستان العراق Iqlīm Kurdistān al-ʿIrāq). Regionalne vlasti koriste izraz Irački Kurdistan. Do 2005. godine region se nazivao Kurdski autonomni region. Ime koje koriste kurdski politički aktivisti je Južni Kurdistan (kurdski: باشووری کوردستان Başûrî Kurdistan), ali se time označavaju i drugi regioni u susjednim zemljama naseljeni Kurdima. Ime regionalne vlade Kurdistana, koje se također koristi u međunarodnim aktima je Hikûmetî Herêmî Kurdistan (kurdski: حكومهتى ههرێمى كوردستان), što na engleskom jeziku znači Kurdistan Regional Government.
Geografija
[uredi | uredi izvor]Područje Iračkog Kurdistana nalazi se na sjeveru Iraka i graniči na zapadu sa Sirijom, na sjeveru sa Turskom, a na istoku sa Iranom. Najveći gradovi su: na sjeveru Zakso, na istoku Halabdža i na istoku Dohuk.
Klima
[uredi | uredi izvor]Erbil | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Jan | Feb | Mar | Apr | Maj | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Dec | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Prosječna temperatura (°C) | 7,4 | 8,9 | 12,4 | 17,5 | 24,1 | 29,7 | 33,4 | 33,1 | 29,0 | 22,6 | 15,0 | 9,1 | Ø | 20,2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Najviša prosječna temperatura (°C) | 12,4 | 14,2 | 18,1 | 24,0 | 31,5 | 38,1 | 42,0 | 41,9 | 37,9 | 30,7 | 21,2 | 14,4 | Ø | 27,2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Najniža prosječna temperatura (°C) | 2,4 | 3,6 | 6,7 | 11,1 | 16,7 | 21,4 | 24,9 | 24,4 | 20,1 | 14,5 | 8,9 | 3,9 | Ø | 13,2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Broj kišnih dana | 9 | 9 | 10 | 9 | 4 | 1 | 0 | 0 | 1 | 3 | 6 | 10 | Σ | 62 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Prosječna vlažnost zraka (%) | 74,5 | 70 | 65 | 58,5 | 41,5 | 28,5 | 25 | 27,5 | 30,5 | 43,5 | 60,5 | 75,5 | Ø | 50 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Izvor: Climate-Data.org,[3] My Forecast for records, humidity, snow and precipitation days[4] What's the Weather Like.org,[5] Erbilia[6] |
Reljef
[uredi | uredi izvor]Područje Iračkog Kurdistana uglavnom je planinskog reljefa. Na sjeveroistoku regiona nalazi se planinski masiv Zagros sa planinom Čeka Dar i najvišim vrhom od 3.611m, koji je ujedno i najviši vrh Iraka. Planinske vijence presijecaju mnoge rijeke, koje teku pretežno od sjevera prema jugu, te djelomično od istoka prema zapadu. Najveće rijeke su Veliki Zab i Mali Zab. Veliki Zab izvire u jugoistočnoj Turskoj, protiče kroz autonomni region i ulijeva se u Tigris. Veliki Zab protiče pored pećine Šanidar na 745 m nadmorske visine, u kojoj su otkriveni ostaci iz vremena neandertalaca. Mali Zab izvire u sjeverozapadnom Iranu i ulijeva se također u Tigris. U blizini grada Ranja nalazi se brana Dukan i jezero Dukan, najveće jezero autonomnog regiona.
-
Pećina Šanidar
-
Jezero Dukan
-
Rijeka Veliki Zab
-
Kanjon u Ravanducu
Historija
[uredi | uredi izvor]U prošlosti su na području današnjeg Južnog Kurdistana postojale kurdske kneževine Baban, Badihan i Soran. U 19. vijeku, stanovnicima ovog regiona nametnuta je direktna turska vlast, koja je trajala sve do Prvog svjetskog rata, kada upravu nad područjem Iraka preuzimaju Britanci. U međuratnom periodu, Kurdi su podigli tri pobune protiv Britanaca.
Učestvovanjem Kurda u Zaljevskom ratu 2003. godine, proširen je uticaj Kurdske vlade na region. Danas regionu pripadaju dijelovi provincija Dijala, Kirkuk i Ninava.
-
Irački Kurdistan 1975. godine
-
Irački Kurdistan 1998. godine
-
Irački Kurdistan 2009. godine
Djelomična autonomija 1970-74.
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Autonomija od 1991.
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
2005.
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Površina
[uredi | uredi izvor]Na osnovu državnog ugovora o autonomiji od 11. marta 1970. godine region ima površinu od oko 37.000 km², te se sastoji od iračkih provincija (gubernija): Erbil, Dohuk i As-Sulemanija. Aktuelna površina regiona, uključivo sa spornim teritorijama je 78.736 km².
Sporna područja
[uredi | uredi izvor]Vlada Iračkog Kurdistana u regionalnom Ustavu u članku 2. zahtijeva slijedeća područja:
- Provincija Ninava: distrikte Akre, Ninive, Sindžar i dijelove distrikta Tal Afar i Al-Ba’adž;
- Provincija Erbil: distrikt Makmur;
- Provinciju Kirkuk (u granicama provincije iz 1968. godine);
- Provincija Dijala: distrikte Čanakin i Baladruz;
- Provincija Al-Vasit: distrikt Badra;
Dijelovi spornih područja su već od strane kurdistanske regionalne vlade nakon drugog iračkog rata zauzeti, ali nedostaje zvanično priznanje od strane Iračke vlade. Proces priznavanja spornih teritorija se trebao regulisati 140. članom Iračkog Ustava, predviđenim referendumom 2007. godine, ali je održavanje referenduma odgođeno.
Demografija
[uredi | uredi izvor]Stanovništvo se sastoji uglavnom od Kurda. Djelomično zu zastupljeni Arapi, Turkmeni i Asirci. Kurdski jezici Sorani i Kurmandži su službeni jezici, te ujedno i jezici najmnogobrojnije jezične grupe.
Religija
[uredi | uredi izvor]Većina stanovništva su sunitski muslimani. Osim njih postoje židovske manjine, kršćanske, alevitske i jesidske grupe. Manjinama je zagarantovana religiozna sloboda, što u ostalom dijelu Iraka nije slučaj. Napadi na kršćanske i židovske manjine, te na crkve i sinagoge, dovode do iseljavanja tih manjina u kurdski region.[7]
-
Minaret džamije Mudhafaria
-
Asirska kršćanska crkva u Erbilu
Najveći gradovi
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Politika
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Vojska
[uredi | uredi izvor]Osnovicu vojnih snaga Iračkog Kurdistana čini vojna organizacija Pešmerga. Pešmerga je osnovana iz više organizacija i potiče iz 1920tih godina. od 2003. godine postoje težnje integracije Pešmerge u regularnu vojsku Iraka, sa željom da jedinice dobiju poseban status. Funkcija vojnih postrojbi Pešmerge je osiguravanje granica, te u posljednje vrijeme borba protiv Vojske Islamska Država Iraka i Levanta u pograničnim područjima. Brojčano stanje Pešmerge nije poznato, a naoružanje se sastoji uglavnom od oružja bivšeg istočnog bloka, a nakon Zaljevskog rata je modernizirano oružjem zapadnog porijekla. Obavještajne poslove vrše obavještajne službe Asaješ, Canijar i Parastin. Asaješ ima dva sjedišta, jedno u Erbilu i jedno u Sulejmaniji. Zanijar i Parastin su partijske obavještajne organizacije Patriotske unije Kurdistana (PUK) i i Demokratske partije Kurdistana (KDP).
Privreda
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Infrastuktura
[uredi | uredi izvor]Na sjeveru Kurdistana nedavno su izgrađena dva autoputa. U planu je završavanje novog autoputa između Dukana i Sulejmanije. U gradovima Erbil i Sulejmanija je dograđena kanalizacija, dok je sanitarno stanje u Kirkuku, zbog ratnih događanja trenutno loše. U ovom području primjećena je pojava kolere.
Kurdski region ima dva međunarodna aerodroma:
- Aerodrom Erbil: Otvoren je 2005., godine i najmoderniji je aerodrom u ovom području.
- Aerodrom Sulejmanijal
Treći Aerodrom Dubok u Duboku je u izgradnji.
Obrazovanje
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Kultura
[uredi | uredi izvor]Ovaj odlomak potrebno je proširiti. |
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ http://ngm.nationalgeographic.com/features/world/asia/iraq/iraqi-kurds-text (en)
- ^ "Full Text of Iraqi Constitution". Washingtonpost.com. Pristupljeno 6. 5. 2011.
- ^ "Climate: Arbil - Climate graph, Temperature graph, Climate table". Climate-Data.org. Pristupljeno 13. 8. 2013.
- ^ "Irbil, Iraq Climate". My Forecast. Pristupljeno 14. 7. 2013.
- ^ "Erbil climate info". What's the Weather Like.org. Pristupljeno 14. 7. 2013.
- ^ "Erbil Weather Forecast and Climate Information". Erbilia. Arhivirano s originala, 9. 7. 2013. Pristupljeno 14. 7. 2013.
- ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 26. 6. 2015. Pristupljeno 6. 8. 2014.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)