Kalmi Baruh
Kalmi Baruh bio je bosanskohercegovački filolog, književni kritičar, prevoditelj, pionir hispanoloških i sefardskih studija u Bosni i Hercegovini i tadašnjoj Jugoslaviji.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Kalmi Baruh rođen je u 25. decembra 1896. godine u Sarajevu, u sefardskoj porodici koja se u Sarajevo doselila iz Višegrada. Osnovnu školu, a potom gimnaziju završio je u Sarajevu. Već kao učenik uključio se u rad Jevrejskog đačkog literarnog društva "Jehuda Makabi", te tada započinje rad na prevođenju književnog naslijeđa sefardskih Jevreja. Tokom Prvog svjetskog rata zapada u rusko zarobljeništvo. Studirao je u Zagrebu, Beču i Parizu. U Beču je 1923. godine doktorirao s temom “Razvoj glasova u jevrejsko-španskom jeziku u Bosni” ili “Glasovni sistem u jevrejsko-španskom jeziku u Bosni”.[1]
Kalmi Baruh je izvjesno vrijeme proveo na filološkim i književnim studijama u Berlinu i Madridu. U Madridu se družio sa najnaprednijim i najuticajnijim intelektualcima, te je sistematski radio na sabiranju i izučavanju različitih materijala na osnovu kojih je kasnije napisao niz eseja i članaka, te u tekstovima koji objašnjavju političke i društvene pojave u tadašnjoj predrevolucionarnoj i revolucionarnoj Španiji. Bio je saradnik "Revista de Filologia Espafiola« u Madridu.[2] Govorio je francuski, italijanski, njemački, engleski, španski, katalonski, arapski, turski, hebrejski i rumunski, za koji je bio sudski tumač.[2]
Živio je i radio kao profesor u Sarajevu do okupacije, te pisao, prevodio i objavljivao. Pripadao je grupi naprednih sarajevskih intelektualaca koja se kupila oko sarajevskog časopisa "Pregled" koja se angažovala u borbi protiv fašizma i za napredne vrijednosti. Većina okupljenih oko časopisa, likvidirana je već na početku okupacije. Kalmi Baruh se sa svojom braćom sklonio na Cetinje, pred progonom ustaša, no tu je uhvaćen i deportovan u koncentracijski logor Bergen-Belsen. Ponižavan, izložen zlostavljanju, prisilnom radu i gladi, u Bergen-Belsenu je izgubio život u svojoj 46. godini.[3]
Kalmi Baruh objavio je brojne članke i studije u različitim časopisima, kako u Bosni i Hercegovini, tadašnjoj Jugoslaviji, tako i širom svijeta. Posvećeno je sakupljao španske romanse u Bosni i Hercegovini, Makedoniji, te Kosovu, te sarađivao sa Laurom Papo-Bohoretom. Osim posvećenosti sefardskoj tematici i sefardskom kulturnom naslijeđu, Kalmi Baruh je napisao brojne eseje o staroj i modernoj španskoj književnosti, a posebna preokupacija su mu bili napredni pisci u Španskom građanskom ratu. Za vrijeme fašističke okupacije Sarajeva, propala mu je sva neobjavljena naučno književna građa i romanse u rukopisu, što predstavlja neprocjenjivi gubitak za kulturno naslijeđe Bosne i Hercegovine.[3]
Izdavačko preduzeće "Svjetlost" Sarajevo godine 1952. objavilo je Baruhove eseje i članke iz španske književnosti. U "Spomenici palih pisaca 1941-1945" koja je povodom proslave desetogodišnjice ustanka naroda Bosne i Hercegovine objavljena 1952. godine u Sarajevu, u izdanju izdavačke kuće "Svjetlost", pored biografskih podataka o životu i djelima Kalmija Baruha, objavljena su i dva njegova rada o rodonačelniku klasične španske drame, Lope de Vegi, te o književnicima u Španskom građanskom ratu.[3] Muzej književnosti i pozorišne umjetnosti Bosne i Hercegovine objavio je 2018. godine zbornik "Prošlo i sadašnje - tragovi i ogledala : Kalmi Baruh: pisac, narod, jezik i grad". Tekst Davida Kamhija "Neki aspekti iz života i rada dr. Kalmija Baruha, jednog od najistaknutijih svjetskih hispanista i poznavalaca sefardike" objavljen je 2018. godine u sarajevskom časopisu za filozofiju i društvenu teoriju "Dijalog".
Jedna ulica u sarajevskoj općini Centar, u mjesnom području Marijin dvor, nosi naziv Kalmija Baruha.[4]
Djela (selektivno)[uredi | uredi izvor]
- Španske romanse bosanskih Jevreja
- El Judeo-Español de Bosnia
- Jevreji na Balkanu i njihov jezik
- Španija u doba Majmonidesovo
- Španija Filipa II
- Španija u književnosti jedne generacije
- Miguel de Unamuno
- Islamski izvori Danteove Božanstvene komedije
Posebna izdanja sabranih radova[uredi | uredi izvor]
- Kalmi Baruh - Eseji i članci iz španske književnosti (Sarajevo, 1956)
- Kalmi Baruh - Izabrana djela, (Sarajevo, 1972)
- Kalmi Baruh - Selected Works on Sephardic and Other Jewish Topics (Jerusalem, 2005)
Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]
Abadžija, Maja. Kalmi Baruh: prevelik za svoju sredinu,Oslobodjenje, 12.4.2018.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Kamhi, David. "Neki aspekti iz života i rada dr. Kalmija Baruha, jednog od najistaknutijih svjetskih hispanista i poznavalaca sefardike" (PDF). Dijalog: časopis za filozofiju i društvena pitanja. Arhivirano s originala (PDF), 8. 1. 2022. Pristupljeno 8. 1. 2022.
- ^ a b Kamhi, Samuel. "Dr. Kalmi Baruh". Jews.ba. Arhivirano s originala, 24. 9. 2021. Pristupljeno 8. 1. 2020.
- ^ a b c Elazar, Samuel M. (1987). Jevrejsko-španjolski romancero : romance i druge pjesme. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 86-01-01021-0.
- ^ "Ulica Kalmija Baruha". Općina Centar Sarajevo. Arhivirano s originala, 8. 1. 2022. Pristupljeno 8. 1. 2022.