Dinaridi

Dinarske Alpe
Dinarske Alpe
Dinaridi
	Kotorski zaliv je najsnažnije karstificirani kraj na Dinaridima. (Orjen)
Najviša tačka
Visina	m
Geografija
	Lua error in Modul:Location_map at line 459: Ne može se naći navedena definicija lokacijske mape. Nepostoji ni "Modul:Location map/data/Dinarisches Gebirge Topo.png" niti "Šablon:Lokacijska karta Dinarisches Gebirge Topo.png".
Lokacija	List Albanija; Bosna i Hercegovina; Crna Gora; Hrvatska; Italija; Kosovo; Srbija; Slovenija;

Kozara: vis KozaraČki kamen iznad Kozarca

Dinaridi ili Dinarske Alpe formiraju planinski lanac u južnoj Europi, na području Albanije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske , Italije, Kosova, Slovenije i Srbije.^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]

Pružaju se oko 645 kilometara duž obale Jadranskog mora (pravac: sjeverozapad - jugoistok), od Julijskih Alpa na sjeverozapadu do masiva Šara – Korab, gdje skreću u pravcu sjever-jug. Najviša planina Dinarida su Prokletije, koje se nalaze na granici istočne Crne Gore i sjeverne Albanije, sa vrhom na 2.694 metara.

Dinaridi su peto najveće robusno i intenzivno uzdignuto planinsko područje Europe, nakon Kavkaza , Alpa, Pirineja i Skandinavskih planina. Svi ovi masivi su formirani uglavnom u mezozoiku i kenozoiku, od sedimentnnih stijena, građenih od dolomita, krečnjaka, pješčara i konglomerata koji su nastali djelovanjm nekadašnjih mora i jezera koja u timm područjima.

Tokom alpskih pokreta Zemaljske kore, koje se dogodilo prije 50-100 miloina godina, ogromni bočni pritisci lomili i preklapali stijene u velikom luku oko starog krutog bloka na sjeveroistoku. Dinaridi su pritom odbačeni u više ili manje paralelnom kretanju, protežući se se kao ogrlica od Julijskih Alpa, do područja sjeverne Albanije i Kosova, gdje planinski teren jenjava u slivu Drima i Kosovskog polja. Zatim se uzdižu planine Šara i Korab, a zatim i dalje prema jugu do Pinda u Grčkoj i planina na Peloponezu i Kreti, Rodosu i Taurus na jugu Turske.

Ime[uredi | uredi izvor]

Dinarida su imenovani po planini Dinari (1.913 m), istaknutom vrhuncu u centru planinskog masiva na granici Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Lanac se zove i Alpski Dinaridi ili Alpet Dinarike na na albanskom, Dinarsko gorje ili Dinaridi na bosanskom i hrvatskom , Dinarske planine ili Динариди na srpskom i Dinarsko gorstvo na slovenskom .

Geologija[uredi | uredi izvor]

Mezozojski krečnjaci, regiju Balkana čine vrlo prepoznatljivom. Značajni su za strukture kao što su krša , krečnjački tereni erodirani podzemnim vodama. Kvartarna ledena doba su imala relativno malo direktnog geološkog uticaja na Balkanu. Trajni led nije postojao, a tu je malo dokaza o opsežnijim glacijacijama. Samo najviši vrhovi Durmitora, Orjena i Prenja imaju glacijalne doline i morene nisko, na oko 600 m. Međutim, na Prokletijama, planinskom nizu na sjevernoj albanskoj granici koji se prostire s istoka na zapad (i na taj način krši opći geografske trend Dinarskog sistema), postoje dokazi velikih glacijacija.

Jedna od geoloških karakteristika od velikog značaja za današnje pejzaže Dinarida koja se mora uzeti u obzir je da su to krečnjačke planine i da teško i sporo erodiraju. Često opstaju kao strme nazubljene litice, kroz strme i jednostrane klisure i kanjone, osobene rascjepe između viših padina.

Najočitiji primjer krečnjačkih planina u Evropi su one iz krša Dinarida. Sve karakteristične osobine se nalaze na putu kroz ovaj divlji i nedovoljno nastanjeni dio zemlje. Krečnjak je vrlo porozan kamen, ali vrlo težak i otporan na eroziju. Voda je najvažnija korozivna sila, koja rastvara krečnjak hemijskom reakcijom svojom prirodniom kiselošću. U pukotinama krečnjaka otvara otvaraju se kanali, često velike dubine, tako da je razvijem cijeli sistem podzemnih odvoda i hodnika. U toku naknadnog milenijuma oni su se širili dublje, ostavljajući u svojim ogromnim prostorima kaverne, vrtače i pećine, formirajući podzemne lavirinte kanala i šahtova. Krovovi nekih od ovih pećine eventualno padaju i formiraju okomite jednostrane klisure, izlažući vode ponovo na površinu. Veličanstvene klisure mnogih dinarskih rijeka, na primjer one Vrbasa, Neretve, Tare i Lima, opravdano i nadaleko su poznate. Djelimično potopljeni zapadni Dinaridi čine brojne ostrva i luke duž hrvatske obale.

Komunikacije preko krša su moguće samo duž dinarski klisura, kuda prolaze i putevi i željeznički tuneli kroz strmoglave hridi i preko uskih ispusta iznad čestih bujica.