Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska
| Eparhija humsko-hercegovačka i primorska | |
|---|---|
| Srpska pravoslavna crkva | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina,  Hrvatska |
| Sjedište | Mostar |
| Koordinate | 43°20′21″N 17°49′07″E / 43.339165°N 17.818630°E |
| Broj crkvenih općina | 10 |
| Broj parohija | 34 |
| Broj manastira | 8 |
| Broj vjernika | oko 100.000 |
| Službeni sajt | |
| Arhijerej | |
| Eparhijski arhijerej | Grigorije Durić |
| Čin arhijereja | Episkop |
| Titula arhijereja | Episkop zahumsko-hercegovački i primorski |
| Karta | |
  Položaj Saborne crkve u Mostaru. | |
Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska jest eparhija Srpske pravoslavne crkve s ponovnim sjedištem u Mostaru od 2011, gdje je i saborna crkva eparhije, koja je u fazi obnove.
Eparhija ima sedam manastira, dva arhijerejska namjesništva; mostarsko-nevesinjsko i trebinjsko-dubrovačko, s deset crkvenih opština, koje imaju 34 parohije. Nadležni arhijerej je gospodin Grigorije. Broj pravoslavnih vjernika u eparhiji iznosi približno 100.000.[1]
Historija[uredi | uredi izvor]
Stari nazivi ove teritorije bili su Zahumlje, Humska zemlja ili Hum da bi se od 15. vijeka ustalio naziv za širu oblast Hercegovina, po hercegu Stjepanu Vukčiću Kosači. Kada je Srpska pravoslavna crkva postala autokefalna 1219, tada je Sveti Sava na ovom prostoru osnovao Humsku eparhiju sa sjedištem u Stonu kod Dubrovnika, kao i Zetsku eparhiju sa sjedištem na Prevlaci u Boki kotorskoj.
Poslije pada kraljevine Bosne pod osmanlijsku vlast, sjedište Eparhije se pomjeralo i konačno se ustalilo u manastiru Tvrdošu, kod Trebinja.
Zbog istorijskih okolnosti eparhija se potom podijelila na dva dijela: na Trebinjsku eparhiju i na Mileševsku, koja se češće zvala Polhercegovačka ili Petrovska, po manastiru Svetog Petra u Bijelom Polju na Limu gde joj je neko vrijeme bilo sjedište. U drugoj polovini 17. vijeka sjedište ove eparhije postao je Nikšić, (Eparhija Budimljansko-polimska). Nakon austrijsko-ugarske okupacije 1878, Hercegovačka eparhija ulazi, u sastav autonomne Srpske crkve u Bosni i Hercegovini.
Nakon 1921. godine opet je u sastavu objedinjene Srpske pravoslavne crkve.
Od 18. vijeka sjedište eparhije ustalilo se u Mostaru, odakle je prinudno premješteno tokom posljednjeg rata u manastir Tvrdoš. Tokom Drugog svjetskog rata (1941—1945) na području Eparhije zahumsko-hercegovačke jedna crkva je srušena do temelja, a 18 ih je oštećeno. Pet parohijskih domova je srušeno, a četiri su oštećena. Uništeno je 12 biblioteka i 21 crkvena arhiva. U ratu 1991—1995, porušeno je 36 crkava, a znatno je oštećeno 28 crkava. Manastir Žitomislić je srušen, a manastir Zavala je veoma oštećen. Porušeno je 12 parohijskih domova, a dva su oštećena. Poslednjih godina pristupilo se obnovi porušenih i oštećenih vjerskih objekata.
Nacionalni spomenici[uredi | uredi izvor]
Jedan dio vjerskih objekata ove eparhije proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine:
Manastir Dobrićevo, Manastir Žitomislić, Manastir Zavala, Saborna crkva u Mostaru, Crkva sv. Vasilija Ostroškog u Blagaju, Crkva Preobraženja Hristovog u Klepcima, Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Gabeli, Crkva sv. Petra i Pavla u Ošanjićima, Crkva rođenja Bogorodice u Ljubinju, Crkve sv. Petra i sv. Pavla u Čičevu, Crkva sv. Save u Bileći, Pravoslavna crkva sv. Petra i Pavla u Borcima.[2]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Historija eparhije". Zvanična stranica eparhije zahumsko-hercegovačke i primorske. Pristupljeno 9. 9. 2017.
- ^ "Zvanična stranica". Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Arhivirano s originala, 20. 9. 2016. Pristupljeno 9. 9. 2017.