Stećci u Bosanskom Petrovcu
44°31′12″N 16°20′35″E / 44.52000°N 16.34306°E Stećci u Bosanskom Petrovcu, Bosna i Hercegovina, su skupina od oko 100 komada, rasprostranjenih na manjem broju lokacija.
Nekropola stećaka Kolunić[uredi | uredi izvor]
Nekropola se nalazi na lokalitetu Crkvina, oko 3,2 km uz put Bosanski Petrovac - Drvar, na južnom rubu Petrovačkog polja. Nekoliko parcela odvaja je od puta. Proglašena je, zajedno s ostacima srednjovjekovne crkve, za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine[1]
Opis[uredi | uredi izvor]
Sa svih strana crkve nalazi se nekropola sa stećcima u obliku uglavnom većih ploča. Obrada ovih spomenika je jedva primjetna, tako da su ploče nepravilnog pravougaonog oblika. Često su im kraće strane zaobljene. Odavno su već utonule, a neke ploče su prelomljene. Orijentirane su u smjeru zapad-istok. Ne primjećuje se neki sistem u uspostavljanju redova.
Na jednoj od dvije ploče koje su bile "blizu oltara", Petar Mirković je zatekao uklesan ljiljan i natpis u 2 reda, između kojih je na kraju riječi stajao krst. O natpisu su pisali Petar Mirković i Ćiro Truhelka u Godišnjaku Zemaljskog muzeja, 1894. Natpis je kasnije pročitao Marko Vego, tako da se natpis s lijeve strane krsta pojavio u zrcalnoj slici. Pisan je u ustavnoj glagoljici 14-15. stoljeća:[2]
- 1. red Ostoja
- 2. red Ostojić.
Pored imena i prezimena, ispisanih u dva reda, uklesan je sa desne strane krst.
Goran Komar iz Herceg Novog, koji je posjećivao ovaj lokalitet smatra da natpis po svojoj tipologiji pripada ustavnoj glagoljici, vjerovatno iz 15. vijeka i njime se dva puta ispisuje lično ime Ostoja. Riječ je o jednom od veoma starih glagoljskih epitafa i smatra se da je on drugi po redu po starosti u Bosni i Hercegovini.[3]
Spomenik sa natpisom na glagoljici, za koji se duže od 100 godina mislilo da je nepovratno izgubljen (uništen ili odnesen), ponovo je pronađen na nekropoli. Otkrio ga je protoprezviter-stavrofor Zdravko Bogojević iz Eparhije bihaćko-petrovačke, tokom uređenja nekadašnjeg hrama. O tome su obaviještene nadležne institucije koje se bave zaštitom kulturno-historijskog nasljeđa na ovim prostorima, kako bi se što preduzele mjere na zaštiti i konzervaciji spomen-ploče, odnosno stećka sa natpisom.[4]
Vrtoče[uredi | uredi izvor]
Druga lokacija stećaka je u Vrtoču, 20 km. od opštinskog centra, uz put prema Bihaću. Razmješteni su takođe oko savremene pravoslavne crkve iz 19. vijeka, sagrađene na temeljima srednjovjekovne crkve. Svi stećci su u obliku ploče, na jednoj kratkoj strani zaobljene, dok na drugom kraju imaju pravokutan oblika. Ukrašeni su polumjesecom, ljiljanom i krstom i bez natpisa su. Sada je na lokaciji svega 7 komada.
Vođenica[uredi | uredi izvor]
Treća lokacija je crkva u Vođenici. Stećke je registrovao Vejsil Ćurčić na lokalitetu Crkvina, oko 40 stećaka u obliku ploča i sanduka sa ornamentima polumjeseca i krsta. Prilikom posljednje obnove crkve, stećci su pomjereni i poredani uz ogradu.[5]
Krnjeuša[uredi | uredi izvor]
Na arheološkom lokalitetu Crkvina nalazi se nekropola stećaka. Do početka 20-og vijeka sačuvala su se samo dva stećka, ostali su vremenom uništeni.[6]
Oraško brdo[uredi | uredi izvor]
Ostaci srednjovjekovne crkve dimenzija 12x5 m. i nekropola stećaka nalaze se na lokalitetu Crkvina. Oko ostataka crkve sačuvano je 20 stećaka, orijentiranih uglavnom zapad-istok. Jedan spomenik ukrašen je motivom krsta.
Gornje Bravsko[uredi | uredi izvor]
Nekropola stećaka iz kasnog srednjeg vijeka registrovana je u Divskom groblju. Sačuvano je 16 stećaka u obliku ploča i sanduka, orijentiranih zapad-istok.[5]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Ostaci srednjovjekovne crkve i nekropola sa stećima na lokalitetu Crkvina u Koluniću". Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Pristupljeno 9. 2. 2020.
- ^ "Marko Vego: Zbornik srednjovjekovnih natpisa Bosne i Hercegovine, IV, br.211". Sarajevo: Izdanje Zemaljskog muzeja, 1964. Pristupljeno 9. 2. 2022.
- ^ Bosanski Petrovac: Glagoljski natpis otkriven nakon 100 godina - srpskacafe.com
- ^ U Koluniću kod Bosanskog Petrovca pronađen stećak sa glagoljskim natpisom - BHRT, 2021
- ^ a b "Vejsil Ćurčić: Starine iz okoline Bosanskog Petrvca". Zemaljski muzej, Sarajevo, 1902. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ^ "Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine - Tom 2 - Strana 159 - CRKVINA, Krnjeuša, Bosanski Petrovac". Filozofski fakultet Sarajevo, 2011 -. Pristupljeno 9. 2. 2023.