1. milenij p. n. e.

1. milenij p. n. e. je period koji pokriva Željezno doba i uspon prvih velikih carstava.

Prvi takav primjer je Neo-asirsko carstvo, koje su slijedili Perzijanci, odnosno dinastija Ahemenidi. U Grčkoj je u u to doba počela Klasična antika preko kolonizacije Velike Grčke te dostigla svoj vrhunac u helenizmu. Završetak milenijuma je obilježio uspon Rima kao prvog svjetskog carstva na Zapadu.

U Južnoj Aziji se Vedska civilizacija preobrazila u Maurijsko Carstvo. Rani Kelti su dominirali Centralnom Evropom dok aw Sjeverna Evropa nalazila u Predrimskom Željeznom dobu. Skiti su dominirali Centralnom Aziji.

U Kini, je Period Proljeća i Jeseni obilježio uspon konfucijanizma. Pred kraj milenijuma, kineska dinastija Han počinje širiti kinesku vlast i utjecaj prema Centralnoj Aziji, gdje se počinje dodirivati s indo-grčkim i iranskim državam.

U Centralnoj Americi se uspinje Civilizacija Maja, dok Africi Drevni Egipat počinje slabiti, a etiopska civilizacija svoj uspon.

Milenijum je zabilježio nastanak religija kao što su judaizam, zoroastrizam, hinduizam (vedska religija andi Vedanta), džainizam i budizam.

U grčko-rimskoj Evropi, Indiji i Kini se razvija književnost.

Stanovništvo svijeta tokom milenijuma naglo raste i dostiže brojku od 170 do 400 miliona ovisno o procjenama.

Događaji

• c. 1000. p. n. e. — Heladski period završava u Drevnoj Grčkoj.
• Željezno doba se širi na Zapadnu Evropu.
• Sumrak Egipta kao velike sile.
• Uspon i pad Asirskog Carstva. Asurbanipal, prosvijećeni car, širi kraljevstvo.
• Napisan Tanakh.
• Ustanovljena Rimska Republika (6. vijek p. n. e.).
• Siddharta Gautama, poznatiji kao Buddha osniva budizam (6. vijek p. n. e.).
• Džainizam propovijeda Mahavira (6. vijek p. n. e.), posljednji Tirthankar (Propovjednik) džainuzam.
• Kir Veliki osvaja Babilon i osniva Perzijsko Carstvo (6. vijek p. n. e.)
• Sparta i Atina vode Peloponeski rat.
• Darije Veliki širi Perzijsko Carstvo na njegov teritorijalni maksimum, od Grčke na zapdu, Egipta na jugu do današnjeg Pakistana na istoku (5. vijek p. n. e.).
• Aleksandar Veliki osvaja Perzijsko Carstvo (4. vijek p. n. e.).
• Helenska kultura se širi po Mediteranu.
• Chandragupta Maurya osnovao Maurijsko Carstvo (4. vijek p. n. e.).
• Ašoka Veliki širi Maurijsko Carstvo na njegov maksimum, nakon što je osvojio veći dio Indijskog podkontinenta zajedno s Afganistanom (3. vijek p. n. e.).
• Gojoseon upravlja Korejskim poluotokom i južnom Mandžurijom te se prvi put pojavljuje u spisima kineske države Qi ka trgovinski suparnik. (7. vijek p. n. e.).
• Kina je ujedinjena pod dinastijom Qin (3. vijek p. n. e.).
• Kelti napadaju Zapadnu Evropu.
• Rim i Kartaga vode Punske ratove.
• Počinje civilizacija Maja.
• Rim napada drevnu Grčku

Poznate ličnosti

• David, kralj Izraelita
• Zoroaster, osnivač zoroastrizma (cca. 1200. p. n. e.)
• Mahavira, propovjednik džainizma (6. vijek p. n. e.)
• Gautama Buddha, hinduistički princ, osnivač budizma (6. vijek p. n. e.)
• Lao Zi, kineski filozof i osnivač taoizma (6. vijek p. n. e.)
• Konfucije, kineski filozof (6. vijek p. n. e.)
• Kir Veliki, osnivač Perzijskog Carstva (6. vijek p. n. e.)
• Darije Veliki, vladar Perzijskog Carstva (5. vijek p. n. e.)
• Pānini, indijski Sanskrit gramatičar, prvi lingvist u historiji, smatra se praocem mašina za računanje (7.–4. vijek p. n. e.)
• Homer, grčki pjesnik oko (850. p. n. e.)
• Izaija, hebrejski prorok
• Jeremija, hebrejski prorok
• Ezekijel, hebrejski prorok
• Perikle, atinski državnik
• Sokrat, grčki filozof
• Platon, grčki filozof
• Aristotel, grčki filozof
• Aleksandar Veliki, makedonski osvajač (4. vijek p. n. e.)
• Chandragupta Maurya, osnivač Maurijskog Carstva (4. vijek p. n. e.)
• Ašoka Veliki, vladar Maurijskog Carstva (3. vijek p. n. e.)
• Pingala, indijski matematičar, pronalazač binarnog brojevnog sistema i koncepta nule
• Qin Shihuang, prvi car Kine (3. vijek p. n. e.)
• Euklid, aleksandrijski matematičar
• Arhimed, grčki naučnik
• Ciceron, latinski govornik i filozof
• Julije Cezar, rimski osvajač i diktator (cca. 100. p. n. e.–44. p. n. e.)
• Virgilije, latinski pjesnik

Pronalasci, otkrića i pojave

• Široko rasprostranjeno korištenje željeza
• Otkriven Arhimedov zakon
• Razvitak geometrije
• Dokazan Pitagorin teorem
• Eratosten dokazuje da je zemlja okrugla i određuje njen volumen.
• Feničani šire fonetski alfabet u Mediteranu
• Vodeće religije i filozofije su stvorene, proširene i kodificirane

Kulturne znamenitosti

• Doba osovine (8. vijek p. n. e. — 2. vijek p. n. e.), prema teoriji Karla Jaspersa.

Vanjski linkovi

• https://web.archive.org/web/20090227042132/http://www.worldtimelines.org.uk/world/americas/1000-200BC