Liza
Liza je razgradnja ćelijske membrane, često od strane virusnog, enzima ili osmotskim (to jest, "litskim", liznim) mehanizmima koji kompromituju integritet. Tečnost koja sadrži sadržaj liziranih ćelija naziva se „lizat“. U molekulskobiološkim, biohemijijskim i citološkim laboratorijama, ćelijske kulture mogu biti podvrgnute lizi u procesu prečišćavanja njihovih komponenti, kao u prečišćavanju proteina, ekstrakciji DNK, ekstrakciji RNK ili u prečišćavanju organela.
Mnoge vrste bakterija podliježu lizi enzimom lizozimom, koji se nalazi u životinjskoj pljuvački, bjelancetu i drugim sekretima.[1] Fagolitski enzimi (lizin) proizvedeni tokom infekcije bakteriofagom odgovorni su za sposobnost ovih virusa da liziraju bakterijske ćelije.[2] Penicilin i srodni β-laktamski antibiotici uzrokuju smrt bakterija putem enzimski posredovane lize koja se javlja nakon što lijek uzrokuje da bakterija formira defektni ćelijski zid.[3] Ako je ćelijski zid potpuno izgubljen i penicilin je korišten na gram-pozitivne bakterije, tada se bakterija naziva protoplast, ali ako je penicilin korišten na gram-negativne bakterije , tada se naziva sferoplast.
Citoliza[uredi | uredi izvor]
Citoliza se događa kada ćelija pukne zbog osmotske neravnoteže koja je uzrokovala da višak vode pređe u ćeliju.
Citoliza se može spriječiti pomoću nekoliko različitih mehanizama, uključujući kontraktilnu vakuolu koja postoji u nekim paramecijima, koja brzo pumpa vodu iz ćelije. Citoliza se ne dešava u normalnim uslovima u biljnim ćelijama jer biljne ćelije imaju jak ćelijski zid koji sadrži osmotski pritisak, ili turgorski pritisak, koji bi inače uzrokovao citolizu.
Onkoliza[uredi | uredi izvor]
Onkoliza je uništavanje neoplazmatskih ćelija ili tumora.
Termin se također koristi za smanjenje bilo kakvog otoka.[4]
Plazmoliza[uredi | uredi izvor]
Plazmoliza je kontrakcija ćelija unutar biljaka zbog gubitka vode putem osmoze. U hipertoničnom okruženju, ćelijska membrana se ljušti od ćelijskog zida i vakuola kolabira. Ove ćelije će na kraju uvenuti i umrijeti osim ako protok vode uzrokovan osmozom ne zaustavi kontrakciju ćelijske membrane.[5]
Imunski odgovor[uredi | uredi izvor]
Hemoglobin eritrocita oslobađa slobodne radikale kao odgovor na patogene kada ih oni liziraju. To može oštetiti patogene.[6][7]
Aplikacije[uredi | uredi izvor]
Liza ćelija se koristi u laboratorijama za razbijanje ćelija i prečišćavanje ili dalje proučavanje njihovog sadržaja. Enzim ili deterdžent ili drugi haotropni agens mogu uticati na lizu u laboratoriji. Mehaničko oštećenje ćelijskih membrana, kao što je ponovljeno zamrzavanje i odmrzavanje, sonifikacija, pritisak ili filtracija takođe se može nazvati lizom. Mnogi laboratorijski eksperimenti su osjetljivi na izbor mehanizma lize; često je poželjno izbjegavati mehaničke simične sile koje bi denaturirale ili degradirale osjetljive makromolekule, kao što su proteini i DNK, a različiti tipovi deterdženata mogu dati različite rezultate. Neprerađeni rastvor odmah nakon lize, ali prije bilo kakvih daljih koraka ekstrakcije, često se naziva „sirovi lizat“.[8][9]
Naprimjer, liza se koristi u western i Southern blotiranju za analizu sastava specifičnih proteina, lipida i nukleinskih kiselina pojedinačno ili kao kompleksi. U zavisnosti od deterdženta koji se koristi, liziraju se sve ili neke membrane. Naprimjer, ako se lizira samo ćelijska membrana onda se gradijent centrifugiranja može koristiti za prikupljanje određenih organela. Liza se također koristi za prečišćavanje proteina, ekstrakciju DNK i RNK.[8][9]
Metodi[uredi | uredi izvor]
Hemijska liza[uredi | uredi izvor]
Ovaj metod koristi hemijski poremećaj. To je najpopularniji i najjednostavniji pristup. Hemijska liza hemijski pogoršava/rastvara proteine i lipide prisutne unutar membrane ciljanih ćelija.[10]
Akustična liza[uredi | uredi izvor]
Ovaj metod koristi ultrazvučne talase za stvaranje područja visokog i niskog pritiska koji uzrokuje kavitaciju i zauzvrat ćelijsku lizu. Iako ovaj metod obično ispada čist, nije isplativ i dosljedan.[10]
Mehanička liza[uredi | uredi izvor]
Ovaj metod koristi fizičku penetraciju za probijanje ili rezanje ćelijske membrane.[10]
Enzimska liza[uredi | uredi izvor]
Ovaj metod koristi enzime kao što su lizozim ili proteaze za dezintegraciju ćelijske membrane.[11]
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ P. Jollès, ured. (1996). Lysozymes--model enzymes in biochemistry and biology. Basel: Birkhäuser Verlag. str. 35–64. ISBN 978-3-7643-5121-2.
- ^ Nelson, D.; Loomis, L.; Fischetti, V. A. (20. 3. 2001). "Prevention and elimination of upper respiratory colonization of mice by group A streptococci by using a bacteriophage lytic enzyme". Proceedings of the National Academy of Sciences. 98 (7): 4107–12. Bibcode:2001PNAS...98.4107N. doi:10.1073/pnas.061038398. PMC 31187. PMID 11259652.
- ^ Scholar, E. M.; Pratt, W. B. (2000). The antimicrobial drugs (2nd izd.). Oxford University Press. str. 61–64. ISBN 978-0-19-975971-2.
- ^ "Oncolysis". Medical Dictionary. Farlex. Pristupljeno 27. 3. 2013.
- ^ "Wiley InterScience : Journals : New Phytologist". New Phytologist. 126: 571–591. doi:10.1111/j.1469-8137.1994.tb02952.x. Arhivirano s originala, 22. 5. 2011. Pristupljeno 11. 9. 2008.
- ^ Red blood cells do more than just carry oxygen. New findings by NUS team show they aggressively attack bacteria too. Arhivirano 20. 2. 2009. na Wayback Machine, The Straits Times, 1 September 2007
- ^ Jiang N, Tan NS, Ho B, Ding JL; Tan; Ho; Ding (oktobar 2007). "Respiratory protein-generated reactive oxygen species as an antimicrobial strategy". Nature Immunology. 8 (10): 1114–22. doi:10.1038/ni1501. PMID 17721536. S2CID 11359246.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
- ^ a b Thermo Scientific Pierce Cell Lysis Technical Handbook (PDF) (2 izd.). Thermo Scientific. Arhivirano s originala (PDF), 30. 3. 2015. Pristupljeno 18. 4. 2023.
- ^ a b "Protein Expression and Purification Core Facility: Protein Purification: Extraction and Clarification". European Molecular Biology Laboratory. Pristupljeno 17. 3. 2015.
- ^ a b c Park, Seung-min; Sabour, Andrew F; Ho Son, Jun; Hun Lee, Sang; Lee, Luke (2014). "Toward Integrated Molecular Diagnostic System (iMDx): Principles and Applications". IEEE Transactions on Bio-Medical Engineering. 61 (5): 1506–1521. doi:10.1109/TBME.2014.2309119. PMC 4141683. PMID 24759281.
- ^ Danaeifar, Mohsen (novembar 2022). "New horizons in developing cell lysis methods: A review". Biotechnology and Bioengineering (jezik: engleski). 119 (11): 3007–3021. doi:10.1002/bit.28198. ISSN 0006-3592. PMID 35900072 Provjerite vrijednost parametra
|pmid=(pomoć). S2CID 251132821 Provjerite vrijednost parametra|s2cid=(pomoć).