Manjinski jezici u Hrvatskoj
 |
Ovom članku je neophodan prijevod sa hrvatskog na bosanski jezik. Ovaj članak je napisan na nekom drugom jeziku, umjesto na bosanskom. Ako je članak bio predviđen za čitaoce Wikipedije na tom jeziku, premjestite ga na odgovarajući projekt. Pogledajte i spisak Wikipedijinih jezičkih projekata. |
Ustav Hrvatske u svom uvodu definira Hrvatsku kao nacionalnu državu hrvatskog naroda, zemlju svih njenih državljana i zemlju tradicionalnih zajednica koje ustav naziva nacionalnim manjinama. Nacionalne manjine eksplicitno nabrojane u ustavu su Srbi, Česi, Slovaci, Italijani, Mađari, Jevreji, Nijemci, Austrijanci, Ukrajinci, Rusini, Bošnjaci, Slovenci, Crnogorci, Makedonci, Rusi, Bugari, Poljaci, Romi, Rumuni, Turci, Vlasi i Albanci. Član 12. Ustava navodi da je službeni jezik u Hrvatskoj hrvatski jezik, dok se u pojedinim jedinicama lokalne samouprave neki drugi jezik i ćirilično ili neko drugo pismo mogu uvesti u službenu paralelnu upotrebu.
Službena upotreba manjinskih jezika je na osnovu relevantnih zakona u Republici Hrvatskoj i međunarodnih konvencija i sporazuma kojima je zemlja pristupila i/ili potpisala ih. Najvažniji zakoni na nacionalnom nivou su Ustavni zakon o pravima nacionalnih manjina, Zakon o uporabi jezika i pisma nacionalnih manjina i Zakon o obrazovanju na jeziku i pismu nacionalnih manjina. Najvažniji međunarodni sporazumi koji se odnose na manjinske jezike su Evropska povelja o regionalnim ili manjinskim jezicima i Okvirna konvencija o zaštiti nacionalnih manjina koje je usvojilo Vijeće Evrope. Određena prava pripadnici nacionalnih manjina stekli su i kroz međudržavne i međunarodne ugovore i sporazume kao što su Rapalski ugovor i Erdutski sporazum.
Preduslov od 33.3% pripadnika nacionalnih manjina u lokalnoj populaciji za obavezno uvođenje ravnopravne upotrebe manjinskog jezika smatra se srazmjerno visokim, budući da Savjetodavni komitet Okvirne konvencije o zaštiti nacionalnih manjina Vijeća Evrope smatra udio od 10 do 20% primjerenim.[1] Hrvatska uvijek ne pokazuje pozitivan stav po pitanjima manjinskih prava ali je pristupanje Hrvatske Evropskoj uniji imalo pozitivan utjecaj na afirmaciju službene upotrebe manjinskih jezika.[2]
Sadržaj
Manjinski jezici[uredi | uredi izvor]
Srpski[uredi | uredi izvor]
Obrazovanje na srpskom jeziku omogućeno je na prostoru nekadašnje Istočne Slavonije, Baranje i zapadnog Srijema na osnovu Erdutskog sporazuma. Uz škole u ovom području, u Zagrebu je od 2005. sa radom započela i Srpska pravoslavna opšta gimnazija Kantakuzina Katarina Branković.
Od decembra 1999. Srpsko narodno vijeće objavljuje nedeljnik Novosti. Uz njega, na srpskom se jeziku objavljuju i Identitet, Izvor, Bijela pčela, Prosvjeta i Forum. U istočnoj Hrvatskoj postoje i tri lokalne radio stanice koje emituju program na srpskom jeziku.
Kontroverze[uredi | uredi izvor]
U prvim godinama nakon uvođenja Ustavnog zakona o pravima nacionalnih manjina pojedine jedinice lokalne samouprave pružale su otpor provođenju svojih zakonskih obveza. U ombudsmanovom izvještaju iz 2005. godine navode se općine Vojnić, Krnjak, Gvozd, Donji Kukuruzari, Dvor i Korenica navedene su kao one u kojima se odredbe zakona ne provode iako su ga te jedinice lokalne samouprave obvezne provoditi.[3] Izvještaj ističe i slučaj Vukovara u kojemu je manjini onemogućeno konzumiranje zakonskih prava iako je njezin udio manje nego 1% niži od zakonom propisanog udjela.[3] Nakon popisa stanovništva u Hrvatskoj 2011. Srbi u Vukovaru su ispunili zakonski preduvjet za uvođenje ćirilice što je međutim ovoga puta dovelo do protesta protiv ćirilice u Hrvatskoj. Uaprilu 2015. Komitet Ujedinjenih nacija za ljudska prava pozvao je Hrvatsku da osigura manjinama pravo na upotrebu njihova jezika i pisama.[4] Izvještaj Komiteta ističe da se poziv primarno odnosi na upotrebu ćirilice u Vukovaru i općinama na koje se zakoni odnose.[4]
Italijanski[uredi | uredi izvor]
Italijanska manjina je ostvarila znatno šire pravo na upotrebu vlastitog jezika od svih drugih manjinskih zajednica u Hrvatskoj.[3] La Voce del Popolo su dnevne novine na italijanskom jeziku koje se objavljuju u Rijeci.
Mađarski[uredi | uredi izvor]
Predstavnici mađarske nacionalne manjine su 2004. pozvali na uvođenje mađarskog jezika u službenu upotrebu u gradu Belom Manastiru pozivajući se na prava stečena prije 1991.[3] 2004. ta je manjina činila 8,5% stanovništva u gradu.[3]
Češki[uredi | uredi izvor]
6,287 osoba u Bjelovarsko-bilogorskoj županiji izjasnilo se kao Česi.[5] 70% njih istaklo je češki kao maternji jezik.[5] 2013. ambasador Češke Republike u Hrvatskoj Martin Košatka istakao je kako će namjera da se ograniči upotreba ćirilice, ako bude provedena, negativno utjecati i na češku i druge manjine u Hrvatskoj.[6]
Slovački[uredi | uredi izvor]
U suradnji sa Slovačkim kulturnim centrom u Našicama, Unija Slovaka u Hrvatskoj izdaje časopis Prameň na slovačkom jeziku.[7]
Rusinski[uredi | uredi izvor]
Njemački[uredi | uredi izvor]
Jidiš i hebrejski[uredi | uredi izvor]
Ukrajinski[uredi | uredi izvor]
Romski[uredi | uredi izvor]
Ostali jezici[uredi | uredi izvor]
Općine sa manjinskim jezicima u službenoj upotrebi[8][uredi | uredi izvor]
| Općina | Naziv na manjinskom jeziku | Jezik | Naselja | Osnova uvođenja | Populacija (2011) | Udio u ukupnoj populaciji | Županija |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Končanica | Končenice | Češki | sva naselja | Ustavni zakon | 2,360 | 47,03% | Bjelovarsko-bilogorska |
| Daruvar | Daruvar | Češki | Ljudevit Selo, Daruvar, Donji Daruvar, Gornji Daruvar i Doljani | lokalni statut | 11,633 | 21.36% | Bjelovarsko-bilogorska |
| Kneževi Vinogradi | Herczegszöllös | Mađarski | sva naselja | Ustavni zakon | 4,614 | 38,66% | Osječko-baranjska |
| Bilje | Bellye | Mađarski | sva naselja | lokalni statut | 5,642 | 29.62% | Osječko-baranjska |
| Ernestinovo | Ernestinovo | Mađarski | Laslovo | lokalni statut | 2.225 (2001) | 22% (2001) | Osječko-baranjska |
| Petlovac | Baranyaszentistván | Mađarski | Novi Bezdan | lokalni statut | 2,405 | 13.72% | Osječko-baranjska |
| Tompojevci | Tompojevci | Mađarski | Čakovci | lokalni statut | 1,561 | 9.01% | Vukovarsko-srijemska |
| Tordinci | Tardhoz | Mađarski | Korog | lokalni statut | 2,251 (2001) | 18% (2001) | Vukovarsko-srijemska |
| Punitovci | Punitovci | Slovački | sva naselja | Ustavni zakon | 1.850 (2001) | 36,94% | Osječko-baranjska |
| Našice | Slovački | Jelisavac | lokalni statut | 16,224 | 5.57% (2001) | Osječko-baranjska | |
| Vrbovsko | Врбовско | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 5,076 | 35,22% | Primorsko-goranska |
| Vukovar | Вуковар | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 27,683 | 34,87% | Vukovarsko-srijemska |
| Biskupija | Бискупија | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1,699 (2001) | 85,46% | Šibensko-kninska |
| Borovo | Борово | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 5,056 | 89,73% | Vukovarsko-srijemska |
| Civljane | Цивљане | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 239 | 78,66% | Šibensko-kninska |
| Donji Kukuruzari | Доњи Кукурузари | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1,634 | 34,82% | Sisačko-moslavačka |
| Dvor | Двор | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 6,233 | 71,90% | Sisačko-moslavačka |
| Erdut | Ердут | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 7,308 | 54,56% | Osječko-baranjska |
| Ervenik | Ервеник | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1 105 | 97,19% | Šibensko-kninska |
| Gračac | Грачац | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 4,690 | 45,16% | Zadarska |
| Gvozd | Гвозд ili Вргинмост | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 2,970 | 66,53% | Sisačko-moslavačka |
| Jagodnjak | Јагодњак | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 2,040 | 65,89% | Osječko-baranjska |
| Kistanje | Кистање | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 3,481 | 62,22% | Šibensko-kninska |
| Krnjak | Крњак | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1,985 | 68,61% | Karlovačka |
| Markušica | Маркушица | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 2.576 | 90,10% | Vukovarsko-srijemska |
| Negoslavci | Негославци | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1.463 | 96,86% | Vukovarsko-srijemska |
| Plaški | Плашки | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 2,292 (2001) | 45,55% | Karlovačka |
| Šodolovci | Шодоловци | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1,653 | 82,58% | Osječko-baranjska |
| Trpinja | Трпиња | Srpski | sva naselja osim Ćelije[9] | Ustavni zakon | 5,572 | 89,75% | Vukovarsko-srijemska |
| Udbina | Удбина | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1,874 | 51,12% | Ličko-senjska |
| Vojnić | Војнић | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 4,764 | 44,71% | Karlovačka |
| Vrhovine | Врховине | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 1,381 | 80,23% | Ličko-senjska |
| Donji Lapac | Доњи Лапац | Srpski | sva naselja | Ustavni zakon | 2,113 | 80,64% | Ličko-senjska |
| Kneževi Vinogradi | Кнежеви Виногради | Srpski | sva naselja | lokalni statut | 4,614 | 18.43% | Osječko-baranjska |
| Nijemci | Нијемци | Srpski | Banovci i Vinkovački Banovci | lokalni statut | 4,705 | 10,95% | Vukovarsko-srijemska |
| Grožnjan | Grisignana | Italijanski | sva naselja | Ustavni zakon | 785 (2001) | 39,40% | Istarska |
| Brtonigla | Verteneglio | Italijanski | sva naselja | Ustavni zakon (2001) | 1,873 (2001) | 37.37% (2001) | Istarska |
| Buje | Buie | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 5,127 | Istarska | |
| Cres | Cherso | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 2,959 (2001) | Primorsko-goranska | |
| Novigrad | Cittanova | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 4,345 | 10.20% | Istarska |
| Poreč | Parenzo | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 16,696 | 3.2% | Istarska |
| Pula | Pola | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 57,460 | 4.43% | Istarska |
| Rijeka | Fiume | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 128,624 | 1.90%% | Primorsko-goranska |
| Rovinj | Rovigno | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 14,294 | 11,5% (2001) | Istarska |
| Umag | Umago | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 13,467 (2001) | 18.3% (2001) | Istarska |
| Vodnjan | Dignano | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 6,119 | 16.62% | Istarska |
| Bale | Valle d'Istria | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 1,127 | 36,61% (1991) | Istarska |
| Fažana | Fasana | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 3.635 | 4,82% (1991) | Istarska |
| Funtana | Fontane | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 831 (2001) | 3,12% (1991) | Istarska |
| Kaštelir-Labinci | Castellier-Santa Domenica | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 1,334 (2001) | Istarska | |
| Ližnjan | Lisignano | Italijanski | Šišan | lokalni statut | 3.965 | Istarska | |
| Motovun | Montona | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 983 (2001) | 9,87% (2001) | Istarska |
| Oprtalj | Portole | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 850 | Istarska | |
| Tar-Vabriga | Torre-Abrega | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 1,506 (2001) | Istarska | |
| Višnjan | Visignano | Italijanski | Višnjan, Markovac, Deklevi, Benčani, Štuti, Bucalovići, Legovići, Strpačići, Barat i Farini | lokalni statut | 2,187 (2001) | 9.1% (2001) | Istarska |
| Vrsar | Orsera | Italijanski | sva naselja | lokalni statut | 2,703 (2001) | 5,66% (1991) | Istarska |
| Bogdanovci | Богдановци | Rusinski | Petrovci | lokalni statut | 1,960 | 22.65% | Vukovarsko-srijemska |
| Tompojevci | Томпојевци | Rusinski | Mikluševci | lokalni statut | 1,561 | 17.38% | Vukovarsko-srijemska |
Historija[uredi | uredi izvor]
![[icon]](/wiki/Datoteka:Accessories-text-editor.svg){kind=small} |
Ova sekcija zahtijeva proširenje. |
Evropska povelja o regionalnim i manjinskim jezicima stupila je na snagu u Hrvatskoj 1997. godine.[10]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Minorities in Croatia Report, stranica 24" (PDF). Minority Rights Group International. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć)[mrtav link] - ^ "Language Policy in Istria, Croatia–Legislation Regarding Minority Language Use, stranica 61" (PDF). Acta Universitatis Sapientiae, European and Regional Studies, 3 (2013) 47-64. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć) - ^ a b c d e "The Position of National Minorities in the Republic of Croatia–Legislation and Practice, stranica 18" (PDF). ombudsman.hr. Arhivirano s originala (PDF), 24. 9. 2015. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć) - ^ a b "UN calls on Croatia to ensure use of Serbian Cyrillic". B92.net. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć) - ^ a b "DAN MATERINJEG JEZIKA". Bjelovar-Bilogora County. 22 February 2015. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć) - ^ "Košatka: Reći 'ne može' ćirilici znači biti i protiv Čeha". Večernji list. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć) - ^ "Prameň-KULTÚRNO-SPOLOČENSKÝ ČASOPIS SLOVÁKOV V CHORVÁTSKU". Union of Slovaks. Arhivirano s originala, 21. 6. 2015. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć) - ^ "PETO IZVJEŠĆE REPUBLIKE HRVATSKE O PRIMJENI EUROPSKE POVELJE O REGIONALNIM ILI MANJINSKIM JEZICIMA, stranica 36" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 18. 5. 2015. Pristupljeno 12. jul 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć) - ^ "Statut Općine Trpinja" (PDF). Pristupljeno 23 June 2015.
- ^ "Europe and Croatia are living and protecting multilingualism". GONG. Pristupljeno 12. juli 2015.. Provjerite format datuma u parametru
|accessdate=(pomoć)
