Osman Karabegović

Osman Karabegović
Osman Karabegović
Predsjednik Izvršnog vijeća Skupštine NR BIH
	Vrijeme na vlasti; 1956–1963.
Prethodnik	Avdo Humo
Nasljednik	Hasan Brkić
Rođenje	7. septembar 1911.; Banja Luka, Austro-Ugarska
Smrt	4. juni 1996 (84 godine); Beograd, SR Jugoslavija
Etnicitet	Jugosloven
Politička stranka	KPJ

Osman Karabegović (7. septembar 1911 – 24. juni 1996) bio je jugoslovenski i bosanskohercegovački komunistički političar i dobitnik Ordena narodnog heroja. Pridružio se Komunističkoj partiji Jugoslavije 1932.

Za vrijeme Drugog svjetskog rata bio je jedan od vođa jugoslovenskih partizana u Bosni i Hercegovini. Poslije rata bio je na raznim dužnostima u socijalističkoj Jugoslaviji.

1972. godine, nakon što je kritikovao jugoslovenski model radničkog samoupravljanja i nedostatak demokratije u Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini, isključen je iz Saveza komunista Jugoslavije. Zajedno sa Avdom Humom smijenjen je s dužnosti zbog navodnog muslimanskog "ekskluzivizma“ i "nacionalizma“.^[1]^[2]

Bio je snažan pristalica Slobodana Miloševića 1980-ih i 1990-ih, a suprotstavljao se Aliji Izetbegoviću u Bosni i Hercegovini. Umro je u Beogradu 1996.

Rani život[uredi | uredi izvor]

Rođen je 7. septembra 1911. godine u Banjoj Luci gdje je pohađao srednju školu i bio aktivan član udruženja "Mlada Jugoslavija".

U Komunističku partiju Jugoslavije stupio je 1932. godine^[3]^:45 i iste godine je izbačen iz škole jer je učestvovao u đačkom štrajku. Posljednji razred gimnazije završio je u Sarajevu.

Zbog aktivnosti u Komunističkoj partiji i SKOJ-u je uhapšen. Pušten je iz zatvora pod pritiskom javnosti. Godine 1933. Karabegović je upisao Veterinarski fakultet u Zagrebu.

Ponovo je aktivno učestvovao u radu SKOJ-a i Komunističke partije. Iz istih razloga nekoliko puta ga je hapsila policija u Zagrebu. Godine 1935. naređeno mu je da se vrati u Banja Luku.

Tokom 1936–37. studirao je medicinu na Univerzitetu u Zagrebu i postao član Studentskog komiteta SKOJ-a i član Akcionog odbora u Beogradu.

Učestvovao je u raznim demonstracijama protiv režima Aleksandra I zbog čega je ponovo nekoliko puta hapšen.

Drugi svjetski rat[uredi | uredi izvor]

Nakon što je u Jugoslaviji počeo Drugi svjetski rat, vraća se u Banju Luku i postaje član Oblasnog komiteta KPJ za Bosansku Krajinu.

Učestvovao je u organizovanju ustanka protiv sila Osovine 4. jula 1941. u Šehitlucima kod Banje Luke. To je bio konačan dogovor komunista o podizanju ustanka u Bosanskoj Krajini.

U drugoj polovini juna 1941. posjetio je Prijedor, Bosanski Novi, Krupu i Bihać gdje je održao nekoliko sastanaka sa partizanskim vojnim starješinama i partijskim komitetima i prenio odluke Komunističke partije o planovima ustanka.^[4]

Početkom jula 1941. sa Josipom Mažarom Šošom posjetio Bosanski Petrovac i Dvor i formirao odbore za pripremu ustanka.

Na dan kada je ustanak počeo, 25. jula 1941. godine, učestvovao je na savjetovanjima u Orlovcima kod Prijedora gdje je Komunistička partija napravila raspored ustanka. Sa Mladenom Stojanovićem i Josipom Mažarom Šošom poslan na Kozaru radi organizovanja ustanka.^[5]

U augustu 1941. godine, kada je formiran Drugi odred Bosanske Krajine, postao je njegov politički komesar. Početkom novembra 1941. godine Karabegović je učestvovao na vojnim konsultacijama Partizanska vrhovne komande za Bosnu i Hercegovinu održanim na Romaniji. Bio je jedan od organizatora Oblasnih partijskih savjeta u Bosanskoj Krajini održanih 22. februara 1942. u Kneževu.

U tim konsultacijama postao je politički komesar Operativnog štaba za Bosansku krajinu, a kada je krajem 1942. godine formiran Prvi bosanski korpus, tu je nastavio iste dužnosti.

Sve vrijeme rata bio je na raznim dužnostima, bio je sekretar Oblasnog komiteta KPJ za Bosansku krajinu, član Oblasnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije i član Vrhovne komande jugoslovenskih partizana za Bosna i Hercegovina. Bio je i odbornik u Prvom i Drugom zasjedanju AVNOJ-a i na svim sjednicama ZAVNOBiH-a.

Jugoslavija[uredi | uredi izvor]

Poslije rata obnašao je razne dužnosti. Od 1946. do 1974. bio je poslanik Skupštine FNRJ, a od 1947. do 1956. član Savezne vlade. Bio je i predsjednik Izvršnog vijeća Skupštine NR Bosne i Hercegovine (de facto premijer) od 1956. do 1963. Karabegović je bio član CK KPJ, a od 1948. član Predsjedništva Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije. Odlikovan je 23. jula 1952. godine Narodnog heroja Jugoslavije.

U septembru 1972. kritikovao je komunističko rukovodstvo u Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini i jugoslovenski model radničkog samoupravljanja kao inscenaciju dok su najviši pojedinci u potpunosti kontrolisali javni život. Kritikovao je i nedostatak demokratije, rekavši da niko od članova Izvršnog vijeća SR Bosne i Hercegovine ne bi bio biran da postoji demokratski sistem.^[3]^:45 Stariji članovi komunističkog rukovodstva bili su kritični prema transformaciji prema zatvorenom društvu, dok su mlađi članovi to vidjeli kao jedini način za transformaciju Bosne i Hercegovine. Svi kritičari, uključujući i Karabegovića, isključeni su iz Saveza komunista.^[3]^:46

Bio je snažan pristalica politike Slobodana Miloševića 1980-ih i 1990-ih.^[6] Suprotstavio se Aliji Izetbegoviću tvrdeći da je bilo više "reda i zakonitosti" u vrijeme Osmanlijskog carstva, Austrougarske i Kraljevine Jugoslavije nego u vrijeme "diktature razjarenih Izetbegovićevih fundamentalističkih bandita".

Karabegović je umro 24. juna 1996. godine u Beogradu i sahranjen u Aleji narodnih heroja na Novom groblju.

Privatni život[uredi | uredi izvor]

Bio u braku sa Ljubicom do smrti 1996. godine. Njihov sin Enes Karabegović bio je ambasador Jugoslavije u Iraku.

Djela[uredi | uredi izvor]

Krajina na putevima revolucije (1978), Beograd, Glas.
Bosanska krajina: nepresušni izvor revolucionarnih snaga (1988), Beograd, Vojnoizdavački i novinski centar.

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Ramet, Sabrina P. (2006). The three Yugoslavias. Indiana University Press. str. 291. ISBN 0-8047-0857-6.
^ Velikonja, Mitja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina. Eastern European Studies. 20. College Station: Texas A&M University Press. str. 226. ISBN 1-58544-226-7.
^ ^a ^b ^c Anđelic, Neven (2004). Bosnia-Herzegovina: The End of a Legacy. London: Routledge. ISBN 9781135757137.
^ Mihić, Ljubo. Kozara: priroda, čovjek, istorija. Dnevnik, 1987, str. 487
^ Maglajić, Himka. Kazivanja o Kasimu Hadžiću, str. 62. Glas, 1982.
^ Toal, Gerard; Dahlman, Carl T. (2011). Bosnia Remade: Ethnic Cleansing and its Reversal. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199742417.

[Ramet-1] Ramet, Sabrina P. (2006). The three Yugoslavias. Indiana University Press. str. 291. ISBN 0-8047-0857-6.

[Velikonja-2] Velikonja, Mitja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina. Eastern European Studies. 20. College Station: Texas A&M University Press. str. 226. ISBN 1-58544-226-7.

[:0-3] Anđelic, Neven (2004). Bosnia-Herzegovina: The End of a Legacy. London: Routledge. ISBN 9781135757137.

[4] Mihić, Ljubo. Kozara: priroda, čovjek, istorija. Dnevnik, 1987, str. 487

[5] Maglajić, Himka. Kazivanja o Kasimu Hadžiću, str. 62. Glas, 1982.

[6] Toal, Gerard; Dahlman, Carl T. (2011). Bosnia Remade: Ethnic Cleansing and its Reversal. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199742417.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

p r u Predsjednici Izvršnog vijeća Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine
Nazivi funkcija po razdobljima: predsjednik Vlade (1945–1953), predsjednik Izvršnog vijeća Narodne skupštine (1953–1963) i predsjednik Izvršnog vijeća Skupštine (1963–1992)
1945–1953.	Rodoljub Čolaković (1945–1948) Đuro Pucar (1948–1953)
1953–1963.	Avdo Humo (1953–1956) Osman Karabegović (1956–1963)
1963–1990.	Hasan Brkić (1963–1965) Rudi Kolak (1965–1967) Branko Mikulić (1967–1969) Dragutin Kosovac (1969–1974) Milanko Renovica (1974–1982) Seid Maglajlija (1982–1984) Gojko Ubiparip (1984–1986) Josip Lovrenović (1986–1988) Marko Ćeranić (1988–1990) Jure Pelivan (1990–1992)