Fosfor-seskvisulfid
| Fosfor-seskuisulfid | |
|---|---|
   | |
| Općenito | |
| Hemijski spoj | Fosfor-seskuisulfid |
| Druga imena | Fosfor-trisulfid, Fosfor-seskuisulfid, Fosfor-sulfid IUPAC ime:Tetrafosfor trisulfid ili 3,5,7-tritia-1,2,4,6-tetrafosfatriciklo[2.2.1.02,6]heptan |
| Molekularna formula | P4S3 |
| CAS registarski broj | 1314-85-8 |
| SMILES | S1P2P3SP1SP23 |
| InChI | 1/P4S3/c5-1-2-3(1)7-4(5)6-2 |
| Kratki opis | Žuta, žuto-zelena ili siva čvrsta tvar |
| Osobine1 | |
| Molarna masa | 220,093 g/mol |
| Agregatno stanje | Čvrsto |
| Gustoća | 2,08 g/cm3,[1] Čvrtsi |
| Tačka topljenja | 172,5 |
| Tačka ključanja | 408 |
| Rizičnost | |
| NFPA 704 |  0
0
0
|
| 1 Gdje god je moguće korištene su SI jedinice. Ako nije drugačije naznačeno, dati podaci vrijede pri standardnim uslovima. | |
Fosfor-seskuisulfid je neorganski spoj sa hemijskom formulom P4 S3. Razvili su ga Henri Sevene i Emile David Cahen 1898. godine, kao dio njihovog izuma trenja šibica koje, uz upotrebu bijelog fosfora, ne predstavlja opasnost po zdravlje.[2][1] Ova žuta čvrsta materija predstavlja jednu od dva fosfor-sulfida koja se proizvode u komercijalne svrhe. Sastavni je dio lahko zapaljivih šibica. Zavisno od čistoće, uzorci ovog spoja mogu biti žuto-zeleni ili sivi. Prvi ga je otkrio i bezbjedno proizveo G. Lemoine, a za komercijalnu upotrebu prva ga je proizvela britanska kompanija Albright and Wilson, 1898. Rastvara se u jednakim težinama u ugljik-disulfidu (CS2). Za razliku od nekih drugih fosfornih sulfida, P4S3 sporo hidrolizira i ima dobro definiranu tačku topljenja.
Struktura i sinteza[uredi | uredi izvor]
Molekula ima C3v simetriju. To je izvedenica tetraedarne jedinice (P4) putem umetanja sumpora u tri P-P veze. P-S i P-P udaljenost je 2,090, odnosno 2,235 Å. P4Se3 i P4S3 imaju iste strukture.[1] Ovi spojevi mogu se topiti zajedno i stvarati miješane kristale koji su rastvoreni jedni u drugima.[3] Pri visokim temperaturama, stvaraju se miješane halkogenidne molekule P4S2Se and P4SSe2.[4]
P4S3 se proizvodi reakcijom crvenog ili bijelog fosfora sa sumporom. Višak sumpora daje fosfor-pentasulfid (P4S10). Procjenjuje se da je tokom cijele 1989. godine proizvedeno 150 tona.[5]
Primjena[uredi | uredi izvor]
P4S3 i kalij-hlorat, skupa sa drugim materijalima, od kojih se sastoje glave lahko zapaljivih šibica.[6]
Utjecaj na zdravlje[uredi | uredi izvor]
Izlaganje šibicama i ostalim proizvodima koji sadrže fosfor-seskuisulfid može izazvati kontaktni dermatitis, obično u području kožnih prijevoja ili bora, ali i na licu.[7] Dugotrajno izlaganje gorećim vrhovima šibica (koji sadrže fosfor-seskuisulfid) može dovesti do ponavljajućeg teškog primarnog dermatitisa očiju i lica. Postoje također i izvještaji o gubitku zuba, koji može biti zbog trovanja fosforom.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Leung, Y. C.; Waser, J.; van Houten, S.; Vos, A.; Wiegers, G. A.; Wiebenga, E. H. (1957). "The Crystal Structure of P4S3". Acta Crystallographica. 10 (9): 574–582. doi:10.1107/S0365110X57002042.
- ^ US patent 614350, Seyene, H.; Cahen, E. D., "Match Composition", izdan 15. 11. 1898
- ^ Burns, G.R., Sarfati, J.D.: "Raman spectra of tetraphosphorus triselenide doped in tetraphosphorus trisulphide", Solid State Communications 66(4):347–49, April 1988 | doi:10.1016/0038-1098(88)90854-X
- ^ Burns, G.R., Rollo, J.R., and Sarfati, J.D.: "Raman spectra of the tetraphosphorus trichalcogenide cage molecules P4S2Se and P4SSe2", Inorganica Chimica Acta 161(1):35–38, 3 July 1989 | doi:10.1016/S0020-1693(00)90111-7
- ^ Bettermann, G.; Krause, W.; Riess, G.; Hofmann, T. (2005), "Phosphorus Compounds, Inorganic", Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley-VCH, doi:10.1002/14356007.a19_527 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
- ^ Corbridge, D. E. C. (1995). Phosphorus: An Outline of its Chemistry, Biochemistry, and Technology (5th izd.). Amsterdam: Elsevier. str. 115–116. ISBN 0-444-89307-5.
- ^ BURGESS, J. F.; FORSEY, R. ROY (1951). "Contact dermatitis of face due matches". AMA Arch Derm Syphilol. American Medical Association. 64 (5): 636–637. doi:10.1001/archderm.1951.01570110106016. Pristupljeno 6. 12. 2013.
- ^ BURGESS, J. Frederick (decembar 1951). "Phosphorus Sesquisulphide Poisoning". Can Med Assoc J. Canadian Medical Association. 65 (6): 567–568. PMC 1822299. PMID 14886853. Pristupljeno 6. 12. 2013.
Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]
 |
Phosphorus sesquioxide na Wikimedia Commonsu. |