Njemačka u Drugom svjetskom ratu

Njemačka, odnosno Treći Reich je imala ključnu ulogu u Drugom svjetskom ratu, koji je trajao od 1939. do 1945. godine. Adolf Hitler i njegova nacistička stranka, poznata kao Nacionalsocijalistička njemačka radnička partija (NSDAP), došli su na vlast u Njemačkoj 1933.

Nakon Hitlerovog dolaska na vlast, njemačka vlada poduzela je niz agresivnih vanjskih politika, koje su kulminirale invazijom na Poljsku u septembru 1939. To je bio povod za početak rata, a Velika Britanija i Francuska objavile su rat Njemačkoj.

Pozadina

Prvi svjetski rat ostavio je duboke rane na Evropi i svijetu. Velike sile su se suočile s ogromnim gubicima, ekonomskim krizama i socijalnim nemirima. Mnoge zemlje osjećale su se poniženima i tražile su povratak izgubljene teritorije.

Svjetska ekonomska kriza 1929, poznata kao Velika depresija, imala je teške posljedice na mnoge zemlje. Visoka nezaposlenost, siromaštvo i socijalna napetost stvarali su povoljan okoliš za uspon političkog ekstremizma.

Adolf Hitler i njegova Nacionalsocijalistička njemačka radnička stranka (NSDAP) došli su na vlast u Njemačkoj 1933. Njihova nacistička ideologija promovirala je rasnu nadmoć, teritorijalne pretenzije i antisemitizam. Hitler je izgradio snažan militaristički aparat i planirao preuzeti kontrolu nad Europom.

Nacistička Njemačka, kao i drugi totalitarni režimi poput fašističke Italije i carskog Japana, počela je provoditi ekspanzionističku politiku. Teritorijalne aneksije, poput aneksije Sudeta 1938. godine i pripojenja Austrije (Anschluss), pokazali su Hitlerove ambicije i izazvali zabrinutost međunarodne zajednice.

Pokušaji održavanja mira, kao što je Minhenski sporazum 1938, nisu uspjeli spriječiti Hitlerove agresivne namjere. Sukobi i napetosti rasli su između Njemačke i drugih europskih sila, kao i između Japana i njenih susjeda u Aziji.

Hitler je ignorirao odredbe Versajskog ugovora koji su okončali Prvi svjetski rat, postavši militaristički, izgrađujući veliku vojsku i kršeći ograničenja naoružanja.

Pakt Ribbentrop – Molotov

Pakt Ribbentrop - Molotov (njem. Hitler-Stalin-Pakt) ili kako se službeno zvao Pakt o nenapadanju i prijateljstvu između Njemačke i Saveza Sovjetskih socijalističkih Republika je bio značajan sporazum o vojnoj i privrednoj suradnji između Njemačkog Reicha i Sovjetskog Saveza. Potpisali su ga 23. augusta 1939. god. u Moskvi sovjetski ministar vanjskih poslova Vjačeslav Mihajlovič Molotov i njemački ministar vanjskih poslova Joachim von Ribbentrop.^[1]

Pakt je bio na snazi do početka Operacije Barbarossa 22. juna 1941. god. kada je Njemačka napala SSSR.

Trgovinska razmjena između dviju moćnih država - gdje je Njemačka dobivala naftu i sirovine do kojih je imala otežan pristup zbog britanske vojne blokade, a Sovjetski Savez je dolazio do moderne tehnologije - bila je vrlo značajna u prve dvije godine II. svjetskog rata u kojem su SSSR i Njemačka zajednički napali više država i podijelili između sebe njihove teritorije.

Iako je službeno bio označen kao "pakt o nenapadanju", ovaj sporazum je obuhvaćao i tajni protokol kojim je izvršena podjela interesnih sfera u nezavisnim zemljama Finskoj, Estoniji, Latviji, Litvi, Poljskoj i Rumuniji. Tajni protokol je eksplicitno predviđao "političke i teritorijalne promjene" u dijelovima navedenih zemalja što je ovaj sporazum pretvorilo u agresivni vojni savez usprkos njegovom službenom nazivu. Kao posljedica ovog sporazuma sve su navedene zemlje napali i okupirali, bilo Njemačka, bilo SSSR; Rumuniju i Poljsku kao najveće od tih država napali su Nijemci i Sovjeti zajednički. Od svih tih zemalja koje su bile žrtve sovjetsko - njemačkog savezništva, jedino je Finska, koja je dva puta vodila rat sa Sovjetskim Savezom tijekom Drugog svjetskog rata, uspjela sačuvati svoju nezavisnost; međutim je i ona bila prisiljena ustupiti određene teritorije.

1939. godina

Dana 1. septembra 1939. godine u ranim jutarnjim satima Njemačka izvršava invaziju na Poljsku, njemačke trupe izvršile su simultane napade duž poljske granice. Glavni fokus napada bio je na sjevernoj i zapadnoj poljskoj granici.

Njemačka vojska koristila je koncentriranu silu, podržanu zračnim napadima i tenkovskom invazijom, kako bi brzo probila poljske obrambene linije. Istovremeno, poljska vojska suočila se s poteškoćama u koordinaciji obrane i nedostatkom modernog vojnog oružja, što je dodatno oslabilo njihovu otpornost.

Nakon brzog prodora njemačkih snaga, Poljska je suočena s teškom situacijom. Uz njemački napad s zapada, Sovjetski Savez je 17. septembra 1939. godine napao istočnu Poljsku u skladu s tajnim protokolom Molotov-Ribbentrop pakta, sporazuma o nenapadanju između Njemačke i Sovjetskog Saveza.

Poljska je bila poražena u roku od nekoliko sedmica, a okupirana podijeljena između Njemačke i Sovjetskog Saveza. Zapadna Poljska postala je područje njemačke okupacije, dok je istočna Poljska pripala Sovjetskom Savezu.

Dana 3. septembra Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska objavile su rat Njemačkoj.

27. septembra Varšava potpisuje kapitulaciju i tako Poljska biva podijeljena između ove dvije sile.

1940. godina

Privremeno razdoblje primirja koje je uslijedilo nakon poraza Poljske završilo je 9. aprila 1940. godine kada su njemački vojnici marširali u Norvešku i Dansku. S ulaskom u neutralne Beneluks države (Nizozemska, Belgija i Luksemburg) i Francusku 10. maja 1940. godine, Njemačka je pokrenula svoj napad na Zapadnu Europu. 22. juna 1940. godine, Francuska je potpisala primirje s Njemačkom. Dogovor je predviđao okupaciju sjeverne polovice Francuske od strane njemačke vojske i omogućio izgradnju marionetskog režima na jugu zemlje, s sjedištem u Vichyju.

S blagonaklonošću Nijemaca, Sovjetski Savez je u junu 1940. godine okupirao baltičke države, koje su službeno anektirane u augustu 1940. Italija, članica Osovinskih sila (zemlje saveznice Njemačke), uključila se u rat 10. juna 1940. godine. Od 10. jula do 31. oktobra 1940. godine, njemačko zrakoplovstvo je izvelo takozvanu "Bitku za Britaniju", koju je na kraju izgubilo.

1941. godina

Nakon preuzimanja Balkana invazijom na Jugoslaviju i Grčku 6. aprila 1941. godine, Nijemci i njihovi saveznici su 22. juna 1941. godine izvršili napad na Sovjetski Savez poznatu još kao Operacija Barbarossa, što je bio kršenje njemačko-sovjetskog Pakt o nenapadanju. U junu i julu 1941. godine, Nijemci su također okupirali baltičke države. Sovjetski vođa Josif Staljin postao je važan saveznički partner protiv nacističke Njemačke i njenih osovinskih saveznika. Tokom ljeta i jeseni 1941. godine, njemačke trupe su duboko prodrele u Sovjetski Savez. Međutim, snažan otpor Crvene Armije spriječio je Nijemce da zauzmu važne gradove Lenjingrad i Moskvu. 6. decembra 1941. godine, sovjetske trupe su pokrenule veliku ofanzivu i trajno protjerale njemačke vojnike iz područja oko Moskve.

Ulazak Sjedinjenih Američkih Država u rat

7. decembra 1941. godine, Japan (jedna od osovinskih sila) je bombardirao havajsku bazu Pearl Harbor. Kao odgovor na to, Sjedinjene Američke Države su odmah proglasile rat Japanu. U sklopu širenja vojnog sukoba, Njemačka i Italija su 11. decembra proglasile rat Sjedinjenim Američkim Državama.

Franklin D. Roosevelt drži govor pred Kongerom u kojem objavljuje rat Japanu

Dan nakon napada, 8. decembra 1941. godine, predsjednik SAD-a Franklin D. Roosevelt obratio se Kongresu i zatražio proglašenje rata protiv Japana. Kongres je jednoglasno usvojio rezoluciju o ratu, čime su SAD službeno ušle u sukob s Japanom.

1942. godina

U maju 1942. godine, britansko Kraljevsko ratno zrakoplovstvo (Royal Air Force) izvelo je takozvani "1000-bombarderski napad" na Köln, čime je rat prvi put osjetio i Njemačku. U naredne tri godine, savezničke zračne snage sistematski su bombardirale industrijske pogone i gradove širom Reicha. Do 1945. godine, veći dio njemačkih urbanih područja bili su u ruševinama. Krajem 1942. i početkom 1943. godine, saveznici su ostvarili niz značajnih vojnih uspjeha u Sjevernoj Africi. Nakon što francuske snage nisu uspjele spriječiti okupaciju Maroka i Alžira od strane saveznika, Nijemci su 11. novembra 1942. godine okupirali kolaborirajuću Vichy Francusku. Vojske Osovinskih sila u Africi, ukupno oko 150.000 vojnika, predale su se u maju 1943. godine.

Na Istočnom frontu, Nijemci i njihovi osovinski saveznici su u ljeto 1942. godine ponovno pokušali napredovati prema Sovjetskom Savezu. Cilj je bio zauzeti Staljingrad na Volgi, kao i grad Baku i naftna polja na Kavkazu. Kasnih ljetnih mjeseci 1942. godine, njemačka ofanziva je zapela na obje fronte. U novembru, sovjetske trupe su prešle u kontraofanzivu u Staljingradu.

1943. godina

Bitka za Staljingrad

Staljingradska bitka, koja se vodila 12. septembra 1942.godine sve do 2. februara 1943. godine je bila glavna prekretnica u 2. svjetskom ratu, i smatra se najkrvavijom bitkom u ljudskoj historiji. Bitku su obilježili brutalnost i nebriga za civilne žrtve sa obje strane. Bitka se sastojala iz njemačke opsade južnog ruskog grada Staljingrada (današnji Volgograd), bitke unutar grada i sovjetske kontraofanzive koja je konačno zarobila i uništila njemačke i ostale snage sila Osovine koje su se nalazile oko grada. Ukupni gubici se procjenjuju na između 1 i 2 miliona. Sile Osovine su izgubile oko četvrtine ukupnog ljudstva na istočnom frontu, i nikad se nisu oporavile od poraza. Za Sovjete, koji su izgubili preko milion vojnika i civila za vrijeme bitke, pobjeda kod Staljingrada je značila početak oslobođenja Sovjetskog Saveza, vodeći ka konačnoj pobjedi nad Nacističkom Njemačkom, 1945.

U julu 1943. godine, saveznici su izvršili iskrcavanje na Siciliju i u septembru su stigli na italijansko kopno. Nakon što je Veliki fašistički savjet izrazio nepovjerenje prema italijanskom premijeru Benitu Musoliniju (Hitlerov saveznik), vojne snage Italije preuzele su vlast. Kao rezultat pregovora sa trupama Velike Britanije i Sjedinjenih Američkih Država, konačno je proglašen primirje 8. septembra. Njemačke trupe stacionirane u Italiji preuzele su kontrolu nad sjevernim dijelom poluostrva i nastavile svoj otpor. U septembru je Musolini, koji je bio uhapšen od strane italijanskih vojnih vlasti, oslobođen od strane njemačkih SS jedinica. Pod njemačkom nadzorom, uspostavio je marionetski neofašistički režim na sjeveru Italije. Njemačke trupe su držale sjevernu Italiju sve do kapitulacije 2. maja 1945. godine.

1944. godina

Šestog juna 1944. godine (Dan D) u sklopu masovne vojne operacije, preko 150.000 savezničkih vojnika iskrcalo se u Francuskoj, koja je konačno oslobođena krajem augusta. 11. septembra 1944. godine, prve američke trupe stigle su u Njemačku, mjesec dana nakon što su sovjetske trupe prešle istočnu granicu. Sredinom decembra, Nijemci su pokrenuli neuspjeli kontraudar u Belgiji i sjevernoj Francuskoj, koji je ušao u historiju kao Bitka u Ardennima. Savezničke zračne snage napadale su industrijske pogone nacističkog režima, uključujući i logor Auschwitz. Međutim, plinske komore nikada nisu bile meta napada.

1945. godina

U okviru svoje ofanzive od 12. januara 1945. godine, Sovjeti su oslobodili zapadnu Poljsku i prisilili Mađarsku (saveznika Osovinskih sila) na kapitulaciju. Sredinom februara 1945. godine, savezničke snage bombardovale su grad Dresden i ubile oko 35.000 civila.

Američke trupe su prešle rijeku Rajnu 7. marta 1945. godine. U njihovoj posljednjoj ofanzivi 16. aprila 1945. godine, sovjetskim snagama je uspjelo opkoliti njemačku prijestonicu Berlin.

Kada su sovjetske trupe krenule prema Rajhskancelariji, Hitler se 30. aprila 1945. godine ubio. Njemačka se bezuslovno predala zapadnim saveznicima 7. maja 1945. godine u Reimsu i 9. maja u Berlinu Sovjetima.^[2]

Posljedice Drugog svjetskog rata na račun Njemačke i žrtve

Posljedice Drugog svjetskog rata na Njemačku su bile izuzetno teške i dugoročne. Njemačka je izgubila velike dijelove svog teritorija. Istok Njemačke, uključujući i Prusku tadašnji Königsberg, koji se danas naziva Kiljingradska oblast i pripada Ruskoj Federaciji , pripao je Sovjetskom Savezu, a istočni dijelovi Poljske su prešli u poljsku vlast. Također, Njemačka je izgubila kontrolu nad svojim kolonijama.

Nakon rata, Njemačka je bila podijeljena na četiri okupacijske zone koje su kontrolisale Sjedinjene Američke Države, Sovjetski Savez, Velika Britanija i Francuska. Ova podjela je kasnije dovela do izgradnje Berlinskog zida i podele između Istočne i Zapadne Njemačke.

Nakon rata, održani su Nürnberški procesi, na kojima su vodeći nacistički lideri bili suočeni sa suđenjem za ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i zločine protiv mira.

Njemačka je prošla kroz proces obnove demokratizacije i denacifikacije. Zapadna Njemačka je postala savezna republika (Savezna Republika Njemačka) i usvojila demokratski sistem, dok je Istočna Njemačka postala socijalistička država (Njemačka Demokratska Republika) pod kontrolom Sovjetskog Saveza.

^ "Molotov-Ribbentrop Pact" (PDF).
^ "Holocaust Encyclopedia".

[1] "Molotov-Ribbentrop Pact" (PDF).

[2] "Holocaust Encyclopedia".

[1]

[2]