Poliatomski ion
Molekulski ion ili poliatomski ion je naelektrisana hemijska vrsta (ion) sastavljena od dva ili više kovalentno vezana atoma ili metalni kompleks koji se može smatrati da djeluje kao jedna cjelina. Prefiks poli– u grčkom znači mnogo, ali čak se i ioni dva atoma obično nazivaju poliatomima. U starijoj literaturi poliatanski ion se takođe naziva i radikal, a ređe i kao radikalna grupa. U suvremenoj upotrebi, termin radikal odnosi se na slobodne radikale koji su (ne nužno naelektrisani), vrste sa parnim elektronom.
Primjer poliatomskog iona je hidroksidni ion. Sastoji se od po jednog atoma kisika i vodika pa ima naboj –1. Njegova hemijska formula je OH–. Amonij ski ion sastoji se od jednog atoma dušika i četiri atoma vodika: ima naelektrisanje od +1, a njegova hemijska formula je NH4+.
Poliatomski ioni često su korisni u kontekstu kiselinsko-bazne hemije ili u stvaranju soli. Poliatomski ion se često može smatrati konjugiranom kiselinom ili bazom neutralne molekule. Naprimjer, konjugirana baza sumporne kiseline (H2SO4) je poliatomski vodik-sulfatni anion (HSO−
4). Uklanjanje drugog iona vodika daje sulfatni anion (SO4(2–)).
Nomenklatura poliatomskih aniona[uredi | uredi izvor]
Postoje dva pravila koja se mogu koristiti za učenje nomenklature poliatomskih aniona. Prvo, kada se nazivu doda prefiks bi, u ionsku formulu dodaje se vodik i njegovo naelektrisanje se povećava za 1, što je posljedica naboja vodikovih iona +1. Alternativa prefiksu bi- je upotreba reči vodik na svom mestu: anion izveden iz H+ + CO3(2–), HCO3(3–) može se nazvati ili bikarbonat ili vodik-karbonat.
Većina najčešćih poliatomskih aniona su oksianioni, konjugirane baze oksikiselina (kiseline izvedene iz oksida nemetalnih elemenata). Naprimer, sulfatni anion, SO4 (2–), izveden je iz sumporne kiseline (H2SO4), što se može smatrati kao sumpor-trioksid + voda: SO3 + H2O.
Drugo pravilo promatra broj kisika u jednom ionu. Priomjer je porodica hlornih oksianiona:
| Oksidacijsko stanje | −1 | +1 | +3 | +5 | +7 |
|---|---|---|---|---|---|
| Ime aniona | Hlorid | Hipoklorit | Hlorit | Hlorat | Perhlorat |
| Formula | Cl– | ClO– | ClO2– | ClO3– | ClO4– |
| Struktura | 
|
|
|
|
|
Prvo, ako se misli na ion –at kao na osnovno ime, u tom slučaju dodavanje prefiksa per– dodaje kisik. Promjenom sufiksa –at u –it smanjuje se kisik za jedan, a zadržavanje sufiksa –it i dodavanje prefiksa hiposmanjuje broj kisika za jedan više. U svim situacijama ne utiče se na naboj. Obrazac imenovanja slijedi unutar mnogo različitih oksianionskih serija zasnovanih na standardnom korijenu za određenu seriju: –it ima jedan kisik manje od –at, ali različiti anioni –at mogu imati različit broj atoma kisika.
Ova pravila ne djeluju sa svim poliatomskim anionima, ali djeluju i s najobičnijim. Sljedeća tabela sadrži primjere za neke od ovih uobičajenih anionskih grupa.
Ostali primjeri uobičajenih poliatomskih iona[uredi | uredi izvor]
Sljedeće tabele daju dodatne primjere najčešće uočavanih poliatomskih jona. Daje se samo nekoliko predstavnika, jer je broj poliatomskih iona koji se susreću u praksi vrlo velik.
| Tetrahidroksiborat | B(OH)4– |
| Acetilid | C2(2–) |
| Etoksid ili etanolat | C2H5O– |
| Acetat ili etanoat | CH3COO– ili C2H3O2– |
| Benzoat | C6H5COO– ili C7H5O2– |
| Citrat | C6H5O7(3–) |
| Karbonat | CO3(2–) |
| Oksalat | C2O4(2–) |
| Cijanid | CN– |
| Hromat | CrO4(2–) |
| Dihromat | Cr2O7(2–) |
| Bikarbonat ili vodik-karbonat | HCO3(–) |
| Fosfat-vodik | HPO4(2–) |
| Vodik-fosfat | H2PO4(–) |
| Vodik-sulfat ili bisulfat | HSO4(–) |
| Manganat | MnO4(2–) |
| Permanganat | MnO4(–) |
| Azanid ili amid | NH2(–) |
| Peroksid | O2(2–) |
| Hidroksid | OH– |
| Bisulfid | SH– |
| Tiocijanat | SCN– |
| Silikat | SiO4(2–) |
| Tiosulfat | S2O3(2–) |