Razlika između verzija stranice "Crnogorci"

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Pregled historije
[nepregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjenaNovija izmjena →
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
Sadko (razgovor | doprinosi)
170 edits
oznaka: vraćeno
Odbijene posljednje 4 izmjene teksta korisnika Sadko i vraćeno na izmjenu 3303844 korisnika Srđan: kršenje pravila NPOV
oznake: zamijenjeno ručno vraćanje
Red 1: Red 1:
{{Nedostaju izvori}}
{{Nedostaju izvori}}
[[Datoteka:Flag of Montenegro.svg|mini|'''Nacionalni i državni barjak Crnogoraca''']]
[[Datoteka:Flag of Montenegro.svg|mini|'''Nacionalni i državni barjak Crnogoraca''']]
'''Crnogorci''', [[Južni Slaveni|južnoslavenski]] [[narod]], koji pretežno živi u [[Crna Gora|Crnoj Gori]], jednim dijelom i u [[Srbija|Srbiji]]. U Crnoj Gori 279.012 (blizu 45% populacije) stanovnika se deklariše kao Crnogorci po nacionalnosti (popis iz 2011. godine). U Srbiji ima 38.527 deklariranih nacionalnih Crnogoraca (oko 1% populacije populacije u toj državi).
'''Crnogorci''', [[Južni Slaveni|južnoslavenski]] [[narod]], koji pretežno živi u [[Crna Gora|Crnoj Gori]], jednim dijelom i u [[Srbija|Srbiji]]. U Crnoj Gori 279.012 (blizu 45% populacije) stanovnika se deklariše kao Crnogorci po nacionalnosti (popis iz 2011. godine). U Srbiji ima 69.000 deklariranih nacionalnih Crnogoraca (oko 1% populacije populacije u toj državi).


Crnogorci su većinom istočno-pravoslavne vjere, te manjim dijelom muslimanske i rimokatoličke, a govore, u zavisnosti od toga kako ga imenuju, relativnom većinom [[srpski jezik]] ijekavskog nariječja (računajući one koji se ne deklarišu kao Crnogorci), dok nešto manji dio (oko 229.215), odnosno više od 36-37% stanovništva Republike Crne Gore (sa popisa 2011.) naziva svoj jezik [[crnogorski jezik|crnogorskim]] (većinom etnički Crnogorci).
Crnogorci su većinom istočno-pravoslavne vjere, te manjim dijelom muslimanske i rimokatoličke, a govore, u zavisnosti od toga kako ga imenuju, relativnom većinom [[srpski jezik]] ijekavskog nariječja (računajući one koji se ne deklarišu kao Crnogorci), dok nešto manji dio (oko 229.215), odnosno više od 36-37% stanovništva Republike Crne Gore (sa popisa 2011.) naziva svoj jezik [[crnogorski jezik|crnogorskim]] (većinom etnički Crnogorci).
Red 15: Red 15:
Prvobitno ime Crnogoraca je, prema vizantijskim izvorima, bilo [[Dukljani]], jer se njihova država od 10. do 13. vijeka zvala [[Duklja]]. Naziv države poslije se mijenja u [[Zeta]] (sa stanovnicima - Zećanima), da bi se onda ime trajno promijenilo u Crna Gora i Crnogorci.
Prvobitno ime Crnogoraca je, prema vizantijskim izvorima, bilo [[Dukljani]], jer se njihova država od 10. do 13. vijeka zvala [[Duklja]]. Naziv države poslije se mijenja u [[Zeta]] (sa stanovnicima - Zećanima), da bi se onda ime trajno promijenilo u Crna Gora i Crnogorci.


⚫
== Vanjski linkovi ==
== Pokretanje ideje i nastanak crnogorske nacije ==
[[Datoteka:Milovan Đilas.jpg|mini|200p|desno|Crnogorski komunista [[Milovan Đilas]] (1911-1995), jedan od glavnih zagovornika crnogorske nacionalne posebnosti, koji se kasnije odrekao i ogradio od istih stavova.]]
[[Datoteka:Flag of Montenegro (1946–1993).svg|mini|200p|desno|Zastava NR/SR Crne Gore]]
[[File:Crna Gora - Rezultati referenduma po opstinama 2006.png|mini|200p|Nakon referenduma o nezavisnosti dolazi do državno sponzorisanog afirmisanja i nastojanja da se utemelji crnogorske nacije, jezik i NVO CPC, što je istovrijemeno praćeno diskriminacijom Srba, prosrpskih pojedinaca, srpskog jezika i Srpske pravoslavne crkve.]]
Narod pravoslavne vjeroispovjesti sa prostora današnje Republike Crne Gore se kroz svoju čitavu srednjovjekovnu i modernu istoriju u etničkom smislu osjećao i izjašnjavao Srbima.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}} Tradicionalno su baštinili elemente srpskog etničkog korpusa kao što su: zajedničko sjećanje, mitovi, vjera i crkva, jezik, ćirilično pismo, epska poezija, simboli, imena, toponimi, kultovi Miloša Obilića (kosovski zavjet), Svetog Save, Nemanjića i drugo, smatrajući sebe nepokornim Srbima koji nijesu prihvatali da žive bez slobode.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}}

Crnogorci kao nacija kakvim ih danas prepoznajemo nastaju usljed spoljnih i unutrašnjih faktora, primarno tokom 20. vijeka.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}}

==== Spoljni faktori ====
Spoljni faktor ogledaju se u djelovanja i dugoročnom nacionalnom inženjeringu velikih sila i komšija Crne Gore. U 19. i početkom 20. vijeka takve aktivnosti sprovodili su [[Beč]], [[Budimpešta]], [[London]] i [[Zagreb]].{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}} Djelovanje ovih država i centara moći bilo je motivisano ciljem cijepanja srpskog etničkog korpusa zarad ostvarenja geopolitičkih ciljeva - onemogućavanja stvaranja teritorijalno i populaciono ozbiljnije srpske i južnoslovenske države na Balkanu te zaustavljanje i minimiziranje ruskog uticaja na Balkanu.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}}

Prva velika sila koje je direktno radila na stvaranju novog crnogorskog identiteta bila je [[Austrougarska]].<ref>{{Cite book|title=Crna Gora u Prvom svjetskom ratu|last=Rakočević|first=Novica|publisher=Obod|year=1969|location=Cetinje}}</ref> Austrougarski okupator tokom [[Prvi svetski rat|Prvog svjetskog rata]] po kapituliranju Crne Gore ukida [[Srpska zastava|srpsku trobojku]], planira rušenje [[Petar II Petrović NJegoš|NJegoševe]] zavjetne zadužbine, prekida štampanje ''Cetinjskih novina'' na ćirilici i uvodi latinicu, reformišu nastavni program tako da djeca ne uče o srpskoj istoriji, simbolima, kultovima a sve neposlušne učitelje hapsi i osuđuje na višemjesečnu robiju.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}}

Prvo pominjanje zasebne crnogorske nacije pronalazimo tokom četvrtog kongresa Komunističke partije Jugoslavije u [[Drezden]]u.{{sfn|Đurković|2013|p=129}}

Tridesetih godina HH stoljeća, [[Sekula Drljević]] preuzima pseudoistorijski program hrvatskih propagandista [[Ivo Pilar|Iva Pilara]] i [[Milan Šuflaj|Milana Šuflaja]], bliskih Hrvatskoj stranci prava.{{sfn|Đurković|2013|p=120-130}} Štedimlijina publikacija ''Osnove crnogorskog nacionalizma ''izlazi 1937. u Zagrebu. U publikaciji on preuzima ideje i načela Pilara, kopira ih i dalje razrađuje. Glavne tvrdnje izrečene u knjizi su istorijski falsifikati u kojima se tvrdi da je Crna Gora izvorno "crvena Hrvatska" i katolička te da se Crvena Hrvatska vremenom lingvistički pretopila u Crnu Goru.{{sfn|Đurković|2013|p=130}}{{sfn|Terzić|2000|p=181-198}}

Tokom okupacije Crne Gore od strane [[Sile Osovine|Sila Osovine]] u [[Drugi svetski rat|Drugom svjetskom ratu]] ponovo su ukidani simboli srpskog naroda. Kroz obrazovanje, političko uređenje i kulturnu politiku istican je zaseban nesrpski identitet. I pored represivnih mjera, tokom ovog perioda [[Krsto Popović|Krsto Zrnov Popović]] sam lider kvislniške Crne Gore i glavnica elita Crne Gore izjašnjavali su se kao Srbi.{{sfn|Đurković|2013|p=130}}

==== Unutrašnji faktori ====
Unutrašnji faktori zbog kojih Crnogorci nastaju kao nacija jesu i nezadovoljstvo, frustracija i strah ambicioznog [[Nikola I Petrović NJegoš|kralja Nikole]], čiji je životni cilj bio ujedinjenje dvije srpske države na čelu sa njegovom dinastijom,{{sfn|Đurković|2013|p=125-126}} kao i elita Crne Gore koji strijepe za svoju poziciju i budućnost nakon pobjede suparničke srpske dinastije [[Karađorđevići|Karađorđević]]. Unutrašnje nestabilnosti, podjele i brojni sukobi nastali nakon izbjeglištva kralja Nikole bile su dodatni razlog i podstrek za nastanak nezavisnog identiteta u Crnogoraca.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}}

U vrijeme ujedinjenja [[Kraljevina Crna Gora|Kraljevine Crne Gore]] sa [[Kraljevina Srbija|Kraljevinom Srbijom]] i stvaranja [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] (1918), na području Crne Gore došlo je do političke polarizacije i podjele na [[bjelaši|bjelaše]] (pobornici ujedinjenja) i [[zelenaši|zelenaše]] (protivnici novonastalog stanja). Nakon sloma [[Božićna pobuna|Božićne pobune]], koja je izbila početkom [[1919]]. godine, radikalno (separatističko) krilo zelenaškog pokreta potpalo je pod udar državne vlasti, dok su druge zelenaške grupacije počele da tragaju za novim oblikom političkog djelovanja, koji bi u novonastalim okolnostima bio formalno prihvatljiv.{{sfn|Vujović|1981|p=66}} Pošto je [[federalizam]] smatran politički legitimnom opcijom, umjereno krilo zelenaškog pokreta počelo se okretati ka federalističkom konceptu, koji su u to vrijeme zastupale i neke druge političke grupacije u Kraljevini SHS,{{sfn|Vujović|1981|p=55}} dok je radikalno krilo nastavilo da zagovara obnovu državnosti Crne Gore. Nakon konsolidacije u zelenaškim redovima, doneta je odluka o stvaranju regionalne stranke federalističkog usmjerenja, koja je formalno osnovana u oktobru [[1925]]. godine, pod zvaničnim nazivom: ''[[Crnogorska stranka (1925)|Crnogorska stranka]]''. Naziv stranke nije sadržao posebne ideološke odrednice, čime se željelo postići objedinjavanje svih zelenaških struja, a svođenjem stranačkog naziva na ''crnogorsku'' odrednicu željelo se izvršiti okupljanje svih pristalica ''crnogorstva''.{{sfn|Vujović|1981|p=172, 177}} U to vrijeme, u rukovodstvu ''Crnogorske stranke'' još uvijek nije postojao jedinstven stav o crnogorskom ''nacionalnom'' pitanju, koje je i dalje posmatrano prvenstveno kao regionalno i državno-političko pitanje. Međutim, na radikalnom (desnom) krilu zelenaškog pokreta došlo je do postepenog jačanja [[antisrbizam|antisrpskih]] tendencija, a glavni zagovornici takvog usmjerenja postali su [[Savić Marković Štedimlija]] i Sekula Drljević.{{sfn|Stamatović|2007|p=119-139}} Tokom dvadesetih godina XX vijeka, budući ideolog i svojevrsni otac crnogorske nacije Sekula Drljević ne spominje bilo kakvu posebnost crnogorske nacije. U zastupanju svojih stavova najdalje odlazi sa formulacijom ''politički narod'', smatrajući da Crnogorci (kao dio srpskog naroda) i Crna Gora zaslužuju bolji status i tretman unutar zajedničke države.{{sfn|Đurković|2013|p=129}} Komunistički i ustaški pokret, na temeljima i postulatima austrougarskog djelovanja, crnogorskim federalistima i naslednicima zelenaškog pokreta pomažu i utiču da se projekat pomjeri od ''političke nacije'' do zasebno konstituisanog identiteta ''crnogorske nacije''.{{sfn|Đurković|2013|p=130}}

Jedan od dodatnih faktora razvoja i nastanka crnogorske nacije jeste neadekvatan tretman državnosti i tradicije Crne Gore nakon ujedinjenja ili prisajedinjenja (zavisno od interpretacije događaja) 1918. godine, što je do danas izvor podjela u društvu Crne Gore.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}}

Ideja o crnogorskoj posebnosti prvi put se ozbiljnije spominje tokom [[Drugi svetski rat|Drugog svjetskog rata]].<ref>{{Cite book|title=Kraj Kraljevine Crne Gore: mirovna konferencija i posle 1918–1921|last=Živojinović|first=Dragoljub R.|publisher=Službeni list SRJ|year=2002|isbn=86-355-0558-1|location=Belgrade|pages=93–112}}</ref>

Crnogorsko ''nacionalno'' pitanje je razmatrano na političkoj ljevici. [[Kominterna]] se u svojim programskim dokumentima zvanično zalagala za stvaranje posebne ''crnogorske nacije'', takav stav je usvojila i [[Komunistička Partija Jugoslavije]].{{sfn|Dimić|2001|p=285}}{{sfn|Bojković|2013|p=185-198}} Prilikom priprema za održavanje [[Peta zemaljska konferencija KPJ|Pete zemaljske konferencije KPJ]] u jesen [[1940]]. godine, crnogorski komunista [[Milovan Đilas]] je odlučno zastupao stav o samobitnosti ''crnogorske nacije'', u čemu su ga podržali [[Edvard Kardelj]] i [[Josip Broz Tito]], dok je [[Moša Pijade]] smatrao da se proces formiranja posebne ''crnogorske nacije'' još uvek nalazi u svojoj prelaznoj, odnosno razvojnoj fazi.{{sfn|Bojković|2012|p=109-111}}{{sfn|Bojković|2016|p=180, 187-190}}

Nakon [[aprilski rat|aprilskog rata]] i sloma Kraljevine Jugoslavije (1941), znatan dio rukovodstva ''Crnogorske stranke'' se na čelu sa Sekulom Drljevićem stavio u službu [[Kraljevina Italija|italijanskih]] okupatora, nadajući se da će putem saradnje sa [[fašizam|fašistima]] doprinjeti stvaranju ''[[Nezavisna Država Crna Gora|Nezavisne Države Crne Gore]]''. Kada se ta zamisao pokazala kao neostvariva, Drljević se povukao u [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]], postavši saradnik [[ustaše|ustaškog]] režima i savjetnik [[Ante Pavelić]]a, koji je sredinom [[1944]]. godine omogućio Drljeviću da u Zagrebu oformi takozvano ''Crnogorsko državno vijeće''. Završetkom rata, fašistički koncept riješavanja crnogorskog ''nacionalnog'' pitanja doživio je potpuni slom.{{sfn|Pajović|1971|p=75-89}}

Po završetku Drugog svjetskog rata, crnogorski komunisti revitalizuju Štedimlijine ideje i zauzimaju stanovište da se 1918. dogodila okupacija te utvrđuju narativ o crnogorskoj posebno od vrijemena srednjovjekovne [[Duklja|Duklje]] pa do savremenog doba.{{sfn|Đurković|2013|p=119-128}} Tokom perioda komunističke Jugoslavije u Crnoj Gori se sistematski radilo na temeljnoj izmjeni nacionalnog pamćenja i istorije, sa ciljem da bi se zajedničke odlike svih Srba što više umanjile a istakle regionalne zasebnosti Crnogoraca.<ref>{{Cite web|url=http://www.nspm.rs/srbija-i-crna-gora/rasrbljavanje-crne-gore-i-crnogorcenje-srba.html|title=Rasrbljavanje Crne Gore i crnogorčenje Srba|last=Đurić Mišina|first=Veljko|date=2011|website=NSPM|url-status=live}}</ref> Takva politika je dodatno uobličena putem namjenskog konstruisanja crnogorske "''nacionalne''" istorije, što je bilo povjereno istoričaru Jagošu Jovanoviću, koji je [[1947]]. godine objavio obimno djelo pod naslovom: ''Stvaranje crnogorske države i razvoj crnogorske nacionalnosti: Istorija Crne Gore od početka VIII vijeka do 1918. godine''.{{sfn|Jovanović|1947|p=}} Pojavom ovog djela, koje je bilo naručeno od strane državnog i partijskog aparata, postavljena je osnova za ideološku ''[[crnogorizacija|crnogorizaciju]]'' cjelokupne regionalne istorije. U književnom kanonu NJegoša brisani su svi pomeni određivanja svog naroda i sebe kao Srbina.{{sfn|Đurković|2013|p=131}} Crnogorski identitet postaje ustavno-politička kategorija iako nije bilo nikakve društvene rasprave na ovu temu.<ref name="prekic">{{Cite journal|last=Prekic|first=Adnan|title=Crnogorska vlast i crnogorsko nacionalno pitanje PRIKAZ KNJIGE|url=https://www.academia.edu/28721503/Crnogorska_vlast_i_crnogorsko_nacionalno_pitanje_PRIKAZ_KNJIGE|pages=162|language=en}}</ref> U razdoblju između 1944. i 1948. godine, ''crnogorizacija'' je zahvatila sve oblasti društvenog života, dostigavši vrhunac u vrijeme prvog posleratnog [[Popis stanovništva 1948. u FNRJ|popisa stanovništva]], koji je sproveden u martu 1948. godine.{{sfn|Novak|1954|p=}} Zvanični rezultati tog popisa prikazivali su Crnu Goru kao etnički najhomogeniju federalnu jedinicu, sa preko 90% ''etničkih'' Crnogoraca u odnosu na ukupan broj stanovnika. Iako je ''crnogorizacija'' bila sprovođena u mnogim oblastima društvenog života, komunistički režim ipak nije pristupio ozvaničenju posebnog ''[[Crnogorski jezik|crnogorskog jezika]]'', već je jezičku normu zasnovao na konstruisanju opšteg [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatskog jezika]]. Takođe, nije promjenjena ni tradicionalna narodna [[Zastava Crne Gore|zastava]], odnosno crveno-plavo-bijela trobojka, osim što joj je pridodata petokraka zvijezda.

Komunističke vlasti usvajaju niz dokumenata kojima se daje zakonski legitimitet i razvija strateški razvoj crnogorske nacije, poput ''Platforme o razvoju crnogorske kulture'' iz 1970. usvojene na sjednici Centralnog komiteta saveza komunista Crne Gore.<ref name="prekic"/> Sve do donošenja platforme smatralo se da su Crnogorci etnički Srbi koji su stasali u posebnu naciju, što je zastupao i Milovan Đilas u poznatom članku objavljenom u ''Borbi'' 1945. ''O crnogorskom nacionalnom pitanju''.<ref>{{Cite book|title=Disident Milovan Đilas|last=Malović|first=Suzana|publisher=Sveučilište u Zagrebu|year=2013|location=Zagreb|pages=3}}</ref> On je devedesetih revidirao stav u suprotnom pravcu tvrdeći da su Crnogorci dio srpskog korpusa.<ref name="prekic"/> Ni sam tekst platforme ne negira zajedničko porijeklo Srba i Crnogoraca ali naciju tumači kao ''produkt savremenih istorijskih zbivanja''.<ref name="prekic"/> Usvojeni dokument u kojem se partija bavila suštinom crnogorskog identiteta biće predmet temeljne analize na partijskoj sjednici održanoj 1985. sa ciljem utvrđivanja postignutih rezultata.<ref name="prekic"/> Na osnovu usvojenih zaključaka ''platforme'' osnivaju se nove institucije i mediji u Crnoj Gori.<ref name="prekic"/> Osniva se [[Crnogorska akademija nauka i umjetnosti]] kao zasebna institucija kako bi se Srbi iz Crne Gore odvratili od članstva u [[Srpska akademija nauka i umetnosti|SANU]]. Prvi počasni članovi CANU bili su [[Josip Broz]] i [[Vladimir Bakarić]], koji je u pristupnoj besjedi govorio o crnogorskom jeziku.{{sfn|Đurković|2013|p=132}} U ovom periodu dolazi do rušenja NJegoševe zavjetne crkve, što je izazvalo proteste dijela javnosti.{{sfn|Đurković|2013|p=132}} Meštrovićev sin Mate Meštrović izjavio je da mu je na pitanje zašto radi na projektu Njegoševog mauzoleja otac rekao: ''Da im dignem nacionalnu samosvijest, da znaju da su oni Crnogorci, da imaju NJegoša kao simbol svoje prošlosti i nezavisnosti, odnosno samobitnosti.''<ref>{{Cite web|url=https://www.cdm.me/kultura/mestrovicev-sin-otkrio-sta-je-njegov-otac-rekao-o-njegosevom-mauzoleju/|title=Meštrovićev sin otkrio šta je njegov otac rekao o Njegoševom mauzoleju - CdM|website=www.cdm.me|language=en-US|access-date=2021-06-10}}</ref>

Krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih pojedine publikacije objavljene u Zagrebu nastavljaju Štedimlijin narativ o zasebnosti crnogorske nacije, kao što su ''O Postanku i razvoju crnogorske nacije'' Save Brkovića (1974) i omanja publikacija ''O etnogenezi Crnogoraca Špira Kulišića'' (1980).{{sfn|Đurković|2013|p=132-133}} Prema pisanju Batrića Jovanovića tezu o zasebnosti crnogorske nacije su na javnoj raspravi u junu 1981. veoma nevješto branili režimski podobni istoričari, poput Radoslava Rotkovića i Dragoja Živkovića.{{sfn|Đurković|2013|p=133}} Ovaj dvojac će po sopstvenom tumačenju crnogorske istorije pisati odrednice o kulturi i narodu Crne Gore u [[Enciklopedija Jugoslavije|Enciklopediji Jugoslavije]], objavljenoj i pripremanoj u Jugoslovenskom leksikografskom zavodu u Zagrebu.{{sfn|Đurković|2013|p=133}} Dalji nastavljači i propagandisti istovjetnih teza bili su crnogorski nacionalisti [[Jevrem Brković]] i [[Danilo Radojević]].{{sfn|Đurković|2013|p=133}}

Uoči i tokom raspada Jugoslavije, u Crnoj Gori je počela da se vraća srpska samosvjest kod značajnog dijela građana. Nosioci ideje crnogorske zasebnosti u ovom periodu činile su strukture [[Liberalni savez Crne Gore|Liberalnog saveza Crne Gore]], koji je imao određenu podršku djela državnog aparata i široku podršku nevladinih organizacija.{{sfn|Đurković|2013|p=134}}<ref>{{Cite journal|last=Đukanović|first=Dragan|date=2014|title=„IDENTITETSKA PITANJA“ I LINIJE UNUTRAŠNJIH PODELA U CRNOJ GORI|journal=Bibild|volume=LXVI|pages=398}}</ref> Liberalni savez 1993. osniva ''Maticu crnogorsku''{{sfn|Đurković|2013|p=134}} koja takođe promoviše koncept crnogorske nacije.

Podjela u društvu Crne Gore vezana za različita stanovišta oko značajnih pitanja poput odnosa sa Srbijom, tumačenja istorijskih događaja i identiteta pravoslavnih hrišćana Crne Gore ponovo dobijaju na značaju nakon podjele ranije monolitne [[Demokratska partija socijalista|Demokratske partije socijalista]] na dijelove stranke koji podržavaju [[Momir Bulatović|Momira Bulatovića]] ili [[Milo Đukanović|Mila Đukanovića]].<ref>{{Cite journal|last=Đukanović|first=Dragan|date=2014|title=„IDENTITETSKA PITANJA“ I LINIJE UNUTRAŠNJIH PODELA U CRNOJ GORI|journal=Bibild|volume=LXVI|pages=397}}</ref> Od 1997. godine [[Milo Đukanović]] kao čelnik Demokratske partije socijalista, koja je tokom rata odlučno zastupale stavove srpske strane što je bilo praćeno oštrim ratnohuškačkim izjavama,<ref>{{Cite news|url=https://www.vijesti.me/kolumne/473739/tamne-sjenke-dubrovnika|title=Tamne sjenke Dubrovnika|last=Tadić Mijović|first=Milka|date=2020|work=Vijesti}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.slobodnaevropa.org/a/dubrovnik_razaranje_jna/2173969.html|title=Crnogorski vrh promijenio priču o razaranju Dubrovnika|last=Jovićević|first=Dimitrije|date=2010|work=Radio Slobodna Evropa}}</ref> postepeno preuzima ideologiju i stanovišta Liberalnog saveza Crne Gore i Socijaldemokratske partije.{{sfn|Đurković|2013|p=135}} U periodu 1997-2000 Đukanović uz podršku zapadnih centara moći jača crnogorsku bezbednosnu i carinsku infrastrukturu, ojačava policiju stvarajući paralelnu vojsku, kao zvaničnu valutu proglašava njemačku marku i politički se distancira od Srbije, mijenja nazive ulica date po značajnim ličnostima iz Srbije, dovodi nove kadrove u obrazovne i druge institucije, za šta sve dobija široku podršku od strane opozicije u Srbiji.{{sfn|Đurković|2013|p=135}}

Za potrebe konstituisanja svih elemenata crnogorske nacije započet je rad na formiranju crnogorskog jezika. Ideju o crnogorskom jeziku sa 33 slova razvijali su devedesetih [[Jevrem Brković]] i [[Vojislav Nikčević]], tadašnji predsjednik Društva crnogorsko-hrvatskog prijateljstva, uz asistenciju kolega iz Zagreba. Nikčević 1997. objavljuje knjigu pod naslovom ''Gramatika crnogorskog jezika'' a 2001. objavljen je ''Pravopis crnogorskog jezika''.{{sfn|Đurković|2013|p=137}} Zbog neprihvatanja pseudonaučnih teza o crnogorskom jeziku od strane akademika CANU, osnovana je DANU (Dukljanska akademija nauka i umjetnosti), koja je postojala kao paralelna akademija i promovisala ideju crnogorske nacije.{{sfn|Đurković|2013|p=137}} Kad je [[Referendum o nezavisnosti Crne Gore 2006.|referendum]] raspisan, nezavisnost je dobijena tijesnom većinom. Od proglašenja nezavisnosti, se u Crnoj Gori još više pojačava politika pravljenja nove nacije. Nakon 2006. godine, na osnovu Ustava Republike Crne Gore, srpski jezik prestao je da ima status zvaničnog jezika i postao je jedan od nekoliko jezika u upotrebi. Promociju crnogorskog jezičkog projekta pratilo je temeljno marginalizovanje i izražena diskriminacija srpskog jezika i profesora srpskog jezika i književnosti.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.rs/books/about/%D0%9D%D0%BE%D1%9B_%D0%B4%D1%83%D0%B3%D0%B8%D1%85_%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0.html?id=IRKvngEACAAJ&redir_esc=y|title=Noć dugih makaza: potiskivanje srpskog identiteta u crnogorskim udžbenicima za jezik i književnost|last=Matović|first=Veselin|publisher=Matica srpska|year=2012|isbn=978-86-87019-95-9}}</ref> [[Srpski jezik]] koji se do tada učio u školama zamijenjen je „Maternjim“ a 2011. godine je imenovan kao "[[Crnogorski jezik]]" u školama, iako i dalje nije priznat kao poseban jezik u svijetu. Većina stanovnika Crne Gore ne naziva maternjim jezikom "crnogorski jezik". Prvi doktorat na temu crnogorskog jezika odnosno montenegristike odbranio je [[Adnan Čirgić]] na ''Sveučilištu u [[Osijek]]u''. U svojoj disertaciji on za bazu crnogorskog jezika smatra govor podgoričkih Muslimana.{{sfn|Đurković|2013|p=136-141}}

Istorijski utemeljeni simboli Crne Gore kao što su trobojka, bijeli [[Dvoglavi orao|dvoglavi orao]], himna [[Onamo, 'namo!]] u ovom periodu su planski zamjenjeni novim simbolima oko kojih se konstituiše crnogorska nacija.{{sfn|Đurković|2013|p=141-143}}<ref>{{Cite journal|last=Đukanović|first=Dragan|date=2014|title=„IDENTITETSKA PITANJA“ I LINIJE UNUTRAŠNJIH PODELA U CRNOJ GORI|journal=Bibild|volume=LXVI|pages=}}</ref>

Još jedna okosnica crnogorske nacije je kontroverzna nekanonska [[Crnogorska pravoslavna crkva]], koja je 1999. godine registrovana u policijskog stanici na Cetinju.<ref>{{Cite news|url=http://www.politika.rs/scc/clanak/24843/%D0%A6%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0-%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D1%83-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%98%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%98-%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8|title="Crkva" osnovana u policijskoj stanici|last=Pešić|first=Milenko|date=2007|work=Politika}}</ref> Pojedini crnogorski istoričari izneli su pseudonaučne teze o starini i istoriji tvrdeći da je navodno ''uvjek bila nezavisna i crnogorska''. NJene osnivače i prve članove čine pojedinci izbačeni iz kanonskih crkvi i ljudi sa kriminalnim dosijeima.{{sfn|Đurković|2013|p=143-146}} Jedan od pokušaja jačanja crnogorske nacije odnosno identiteta odvija se kroz sponzorisanje NVO CPC od strane vlasti, što je kulminiralo donošenjem kontroverznog ''Zakona o slobodi vjeroispovjesti''<ref>{{Cite news|url=https://www.dw.com/sr/crna-gora-i-politi%C4%8Dki-koncept-autokefalnosti/a-52442848|title=Crna Gora i politički koncept autokefalnosti|last=Arbutina|first=Zoran|date=2020|work=DW|access-date=}}</ref> kojim se predviđalo otuđenje imovine [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]].<ref>{{Cite journal|last=Arežina|first=Sanja|date=2020|title=Analiza imovinsko-pravnih odnosa između Srpske pravoslavne crkve i Crne Gore u kontekstu donošenja Zakona o slobodi vjeroispovjesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica|url=https://scindeks.ceon.rs/article.aspx?artid=0350-85012088111A|journal=Anali Pravnog fakulteta u Nišu|volume=59}}</ref>

Godine 2011. procenat deklarisanih Crnogoraca je iznosio 44,98%, dok od tih 44,98%, čak 66,29% (184,866) govori Crnogorskim jezikom kao maternjim.<ref>http://monstat.org/cg/page.php?id=534&pageid=322<!-- Tabela CG4. Stanovništvo prema nacionalnoj odnosno etničkoj pripadnosti i maternjem jeziku --></ref> Samo 26,82% (74,806) etničkih Crnogorca se izjasnilo da govore srpskim jezikom. Prema posljednjem popisu stanovništva (2011), deklarisanih [[Srbi|Srba]] u Crnoj Gori je bilo 28,73%. Crnogorci i Srbi zajedno čine 73,71% stanovništva Crne Gore.

Identitet i sadržina crnogorske nacije se i dalje formira i predstavlja nedovršenu pojavu.<ref>{{Cite journal|last=Stanković|first=Vladan|date=2020|title=Identitet nacionalnih Crnogoraca i srpstvo|url=https://www.ips.ac.rs/publications/identitet-nacionalnih-crnogoraca-i-srpstvo/|journal=Politička revija|volume=XX}}</ref>

==Reference==
{{reflist}}

==Literatura==
{{refbegin|2}}
* {{Cite book|title=Tamni koridori moći|last=Đurković|first=Miša|publisher=Ukronija|year=2013|isbn=978-86-84807-81-8|pages=|location=Belgrade}}
* {{Cite book| ref=harv|last=Вујовић|first=Димитрије|title=Црногорски федералисти 1919-1929|year=1981|location=Титоград|publisher=Црногорска академија наука и умјетности|url=https://books.google.com/books?id=PpwMAAAAIAAJ}}
* {{Cite journal|ref=harv| last=Терзић| first = Славенко|authorlink = Славенко Терзић| title = Идеолошки корени црногорске нације и настанак црногорског сепаратизма| journal = Српска слободарска мисао|year=2000| volume = 1| issue = 1| url = https://www.rastko.rs/rastko-cg/povijest/terzic-ideoloski_korijeni_c.html|pages=181–198}}
{{refend}}

⚫
==Vanjski linkovi==
{{Crna Gora portal}} {{Commonscat|Montenegrins}}
{{Crna Gora portal}} {{Commonscat|Montenegrins}}
* [http://www.montenegro.org.au/kulisicspiro.html Dr.Špiro Kulišić "O etnogenezi Crnogoraca", Pobjeda, Titograd, 1980.]
* [http://www.montenegro.org.au/kulisicspiro.html Dr.Špiro Kulišić "O etnogenezi Crnogoraca", Pobjeda, Titograd, 1980.]

Verzija na dan 14 juni 2021 u 22:43

Nacionalni i državni barjak Crnogoraca

Crnogorci, južnoslavenski narod, koji pretežno živi u Crnoj Gori, jednim dijelom i u Srbiji. U Crnoj Gori 279.012 (blizu 45% populacije) stanovnika se deklariše kao Crnogorci po nacionalnosti (popis iz 2011. godine). U Srbiji ima 69.000 deklariranih nacionalnih Crnogoraca (oko 1% populacije populacije u toj državi).

Crnogorci su većinom istočno-pravoslavne vjere, te manjim dijelom muslimanske i rimokatoličke, a govore, u zavisnosti od toga kako ga imenuju, relativnom većinom srpski jezik ijekavskog nariječja (računajući one koji se ne deklarišu kao Crnogorci), dok nešto manji dio (oko 229.215), odnosno više od 36-37% stanovništva Republike Crne Gore (sa popisa 2011.) naziva svoj jezik crnogorskim (većinom etnički Crnogorci).

Ne zna se pouzdano koliko ukupno ima Crnogoraca u svijetu; procjenjuje se do 500.000.

Historija imena

Historija imena naroda, Crnogorac i Crne Gore, seže u srednji vijek za doba vladavine crnogorske dinastije Crnojevići (14. i 15. vijek), kada se prijestonica, pred prodorima Osmanlija, premjestila iz Zetske ravnice u brdovito Cetinje. Planinske oblasti Crnojevića države i prije toga događaja su se nazivale Crna Gora.

Etnos Crnogoraca je nastao sintezom dominantnih Slavena sa starosjediocima Ilirima i Vlasima koji su vremenom prihvatili slavenski jezik.

Prvobitno ime Crnogoraca je, prema vizantijskim izvorima, bilo Dukljani, jer se njihova država od 10. do 13. vijeka zvala Duklja. Naziv države poslije se mijenja u Zeta (sa stanovnicima - Zećanima), da bi se onda ime trajno promijenilo u Crna Gora i Crnogorci.

Vanjski linkovi

Portal iconPortal Crna Gora
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Crnogorci&oldid=3324537"