Modran (Derventa)
Modran | |
|---|---|
Naseljeno mjesto | |
  Modran | |
| Koordinate: 44°54′29″N 17°57′54″E / 44.9081°N 17.965°E | |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Grad | Derventa |
| Površina | |
| • Naseljeno mjesto | 12,54 km2 |
| Nadmorska visina | 255 m |
| Stanovništvo (2013) | |
| • Naseljeno mjesto | 294 |
| • Naseljeno mjesto (gustoća) | 23,44 /km2 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Pozivni broj | (+387) 53 |
| Matični broj | 206962[1] |
| Matični broj grada | 20133 |
Modran je naseljeno mjesto u gradu Derventi, Bosna i Hercegovina. Naselje Modran se nalazi na nadmorskoj visino od oko 255 m. Od centra matične općine udaljen je oko 9 km.[2][3] Prema preliminarnim rezultatima popisa iz 2013, bilo je upisano 417 stanovnika. Modran je centar mjesne zajednice (MZ), koja obuhvata naseljena mjesta Modran i Dažnica.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Modran se nalazi u središnjem dijelu brežuljkasto-talasaste i pitome uzvisine, koja se pruža od Stanara (jugozapad) do Bosanskog Broda (sjeveroistok). Najviša tačka tih brežuljaka je na nadmorskoj visini od 368 m (u blizini Jakeša i Odžaka). Smjer ovog lanca prati donje tokove Ukrine i Bosne. Sjeverno od Modrana izvire rječica Veličanka, a na jugozapadu njena pritoka Dažnica, čije je ušće ispod lokaliteta Velika. Veličanka je lijeva pritoka Bosne, u koju se ulijeva ispod lokalne ceste E-73 (na poziciji oko 44° 86′ 37″ S, 18° 06′ 97″).
Uz ove rijeke sve do Save prostire se plodna ravnica Posavine, pogodna za različite oblike poljoprivredne proizvodnje. Pored te djelatnosti, modransko-plehansko područje poznati je voćarski kraj, a posebno je glasovita ("plava") šljiva "posavica" ili "savka".
Historija[uredi | uredi izvor]
Sve do 1992. historija Modrana je bila vezana za događaje u općinskom centru Derventi, o čijoj prošlosti je ostalo malo pisanih tragova.
Iz osmanlijskih izvora saznajemo da se na mjestu današnje Dervente nalazilo selo Gornja Ukrina, koje je oko 1600. godine imalo 215 kuća. Do kraja 19. vijeka izraslo je u grad sa 3.200 domaćinstava i prvim industrijskim pogonima. Prva osnovna škola je proradila 1864, a gradska bolnica dvadesetak godina kasnije. Izgrađen je parni mlin, tkačnica, štamparija, vodovod, a kroz Derventu je prošla i pruga uskog kolosjeka koja je povezivala Bosanski Brod i Sarajevo. Početkom 20. vijeka Derventa je već postala i bogato trgovačko mjesto, a njena okolina važila je kao jedan od najplodnijih krajeva tadašnje Bosne.
U hronologiji Župe plehanske, kojoj pripada i Modran, između ostalog, zapisano je i sljedeće:
...Župa plehanska brojila je 1855. godine slijedeća sela: Bunar (15 obitelji i 131 osobu), Bukovac (9 obitelji i 70 osoba), Kovačevci (15 obitelji i 160 osoba), Božinci (20 obitelji i 149 osoba), Stanići (20 obitelji i 160 osoba), Brezici (25 obitelji i 185 osoba), Modran (55 obitelji i 371 osoba), Lupljanica (26 obitelji i 172 osobe), Vrhovi (16 obitelji i 150osoba), Zelenike (12 obitelji i 68 osoba), i Šušnjari (20 obitelji i 133 osobe). Do 1873. godine Brezici su pripadali Foči, dok Foča nije postala župa. Od tada se i Lug (Ritešić) počinje pisati i spominjati, a dotle se pisao s Brezicima. Šušnjari se kasno spominju kao selo. Bit će da su se brojili s Poljarima (Vinogradinama). Dažnica se brojila s Modranom i nema posebnih statistika. Stanići, Bunar i Kovačevci prije su se vodili pod imenima Velika, kasnije Plehan. Tek oko 1870. godine ona dobivaju svoja imena. Vrhovi su se zvali Vrhovine. (Kronika plehanskog samostana, sv. II. (od god. 1034.) napisao fra Jure Vuletić (Čuva se u rukopisu). Groblja U najstarije vrijeme spominju se u maticama četiri groblja: Plehan, Modran, Bukovica i Živinice. Ovo posljednje mislim da je bilo kod današnjih Cerova, ono je pomalo napuštano kad je otvoreno groblje u Rabiću. U modranskom groblju ukopan je 1829. godine svećenik fra Lovro Šljivić, a u plehanskom od starih je ukopan fra Ivo Terzić 1858. g., te kasnije fra Tomo Klarić 1888. i fra Martin Čagelj 1889. godine. Dok se prvoj dvojici ne pozna za grobove, druga dvojica imadu pisane spomenike. Od devedesetih godina prošloga stoljeća franjevci su otvorili uz groblje vjernika zasebno svoje groblje. Brezičko je groblje otvoreno negdje iza 1873. godine kad su se, naime, Brezici vratili (od Foče) Plehanu, inače su se do tada kopali u Komarici. Godine 1925. otvoreno je novo groblje u Donjim Šušnjarima, a početkom 1926. godine i u Božincima. Lug-Ritešić kopa se i danas u Komarici, ali se i oni spremaju da otvore groblje,...
Pred Prvi svjetski rat u Derventi su otvorene gimnazija, učiteljska i poljoprivredna škola. Nakon Drugog svjetskog rata u kome je život izgubilo oko 1000 ljudi sa ovog područja i znatnih razaranja, Derventa 1980/1990-ih godina dostiže vrhunac u svom razvoju, kada i Modran doživljava nabrži uspon.
U osnovnoj školi u Modranu, od trećeg do osmog razreda, od 20. do 22. maja 1974. bilo je oko 430 učenika, iz oko 360 porodica. U OŠ "Bratstvo-jedinstvo" bila su po dva odjeljenja učenika trećeg razreda, tri petog, a četiri šestog. U sedmom i osmom bila su po tri odjeljenja (sva označena odgovarajućim odrednicama: a - d). Tada je, znači, osnovnoškolaca (ne računajući dva prva razreda) bilo više nego što je ukupno upisano stanovnika ovog naseljenog mjesta,2013.[4][5]
U martu (18. 2. 1992), u Modranu je organiziran otpor snagama bivše JNA i pridruženih srpskih paravojnih snaga, formiranjem Treće bojne Modran (u sastavu 103. HVO brigade Derventa). Bojna se branila na desetak kilometara posavskog ratišta u južnom dijelu Općine Derventa, a prvi zapovjednik je bio Nikola Lovrić, drugi Ivica Arambašić, a treći Ivan Čorluka.[6]. Od osnutka do demobilizacije (20. aprila 1996, učestvovala je i u borbama na bosanskobrodskom, bosanskošamačkom i orašačkom ratištu. U usponu snage imala je 524 vojnika. Poginulo je ili nestalo ih je 36. Međutim, zbog konstelacije vanposavskih uticaja i snage neprijatelja ta jedinica potisnuta je s odbrambenih linija, a modranski kraj, kao i sva posavska hrvatska i bošnjačka naselja, do temelja su razrušeni, a lokalno civilno stanovništvo ubijano ili prognano.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Modran | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[7] | 1991.[8] | 1981.[9] | 1971.[10] | ||||
| Osoba | 294 (100,0%) | 1 152 (100,0%) | 1 268 (100,0%) | 1 420 (100,0%) | |||
| Hrvati | 292 (99,32%) | 1 125 (97,66%) | 1 255 (98,97%) | 1 407 (99,08%) | |||
| Srbi | 2 (0,680%) | 7 (0,608%) | 4 (0,315%) | 7 (0,493%) | |||
| Ostali | – | 19 (1,649%) | 5 (0,394%) | 6 (0,423%) | |||
| Jugoslaveni | – | 1 (0,087%) | 4 (0,315%) | – | |||
Mjesna zajednica (1991)[uredi | uredi izvor]
| Nacionalnost | Broj | % |
| Hrvati | 1.369 | 97,30 |
| Srbi | 15 | 1,07 |
| Jugoslaveni | 1 | 0,07 |
| Ostali i nepoznato | 22 | 1,56 |
Poznate osobe[uredi | uredi izvor]
- Lea Mijatović, pjevačica
- Vedran Ćorluka, nogometaš
- Krešimir Kozina, rukometaš
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini" (PDF). fzs.ba. Arhivirano s originala (PDF), 5. 3. 2016. Pristupljeno 30. 1. 2016.
- ^ Spahić M. et al. (2000): Bosna i Hercegovina (1:250.000). Izdavačko preduzeće „Sejtarija“, Sarajevo.
- ^ Mučibabić B., Ur. (1998): Geografski atlas Bosne i Hercegovine. Geodetski zavod BiH, Sarajevo, ISBN 9958-766-00-0.
- ^ Hadžiselimović R. (1981). "Genetic distance among local human populations in Bosnia and Herzegovina (Yugoslavia)". Collegium Antropologicum. 5 (Supplement): 63–66.
- ^ Hadžiselimović R. et al. (1985). Genetička distanca i stepen propagacijske izolovanosti lokalnih ljudskih populacija u Bosni i Hercegovini – Elaborat istraživačkog projekta. Sarajevo: Biološki institut Univerziteta u Sarajevu. Eksplicitna upotreba et al. u:
|authors=(pomoć)CS1 održavanje: upotreba parametra authors (link) - ^ Rašić J. (2002): Trećoj modranskoj u spomen. HKD Napredak Derventa, Zagreb - Orašje.
- ^ "Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik". popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano s originala, 7. 4. 2021. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 36)" (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 30. 1. 2016.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 30. 1. 2016.
- ^ "Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971" (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 30. 1. 2016.
