Kosovo (regija)

Kosovo

Rrafshi i Kosovës
Kosovo ; Rrafshi i Kosovës
Geografska i historijska regija
Država	Kosovo
Okruzi	Kosovskomitrovački okrug; Prištinski okrug; Gnjilanski okrug; Uroševački okrug
Površina
• Ukupno	6,783 km2
Stanovništvo (2011)
• Ukupno	1,076,734
• Gustoća	158,90 /km2

Kosovo (srpski, ćirilica: Косово; albanski: Rrafshi i Kosovës) jest geografska i historijska regija koja pokriva sjeveroistočni dio Kosova. Druga regija u pokrajini se zove Metohija. Regija pokriva 65% (6.783 km²) ukupne površine Kosova. Prema popisu iz 2011, u regiji živi 1.076.734 stanovnika, međutim popis nije izvršen u općinama na Sjeveru Kosova u kojima Srbi čine većinu (dijelovi Kosovske Mitrovice, Zubin Potok, Zvečan i Leposavić), tako da su za ta područja korišteni podaci Agencije za statistiku Kosova iz 2008. i 2009.

Okruzi[uredi | uredi izvor]

Kosovo obuhvata četiri od sedam okruga Kosova:

Karta	Okrug	Stanovništvo (2011)	Površina (km²)	Gustoća (po km²)
	Kosovskomitrovački okrug	232.833	2.077	112,10
	Prištinski okrug	477.312	2.470	193,24
	Gnjilanski okrug	180.783	1.206	149,90
	Uroševački okrug	185.806	1.030	180,39
Kosovo		1.076.734	6.783	158,90

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Riječ Kosovo dolazi od slavenske riječi Kos što znači crna ptica, a pojam Kosovo označava teritoriju naseljenu tim pticama.^[1]^[2] Također, postoje indicije da je postojalo mjesto sa istim imenom, po kojem je i čitava regija dobila ime. Kosovo je inače uobičajen naziv mnogih mjesta u Bosni i Hercegovini, Dalmaciji i sjevernoj Albaniji. Albanski naziv Kosova (ili Kosovë) je albanizirana riječ sa slavenskog.^[3]

Pojam "Kosovo i Metohija" (srpski, ćirilica: Косово и Метохија) bio je u službenoj upotrebi za Autonomnu Pokrajinu Kosovo i Metohija sve do 1968, kada je termin "Metohija" izbačen iz zvaničnog naziva, a dodan prefiks "Socijalistička",^[4] pa je tako termin "Kosovo" postao zvanični naziv cijele pokrajine. Promjenu su negodovali Srbi, koji su i dalje koristili stari naziv (npr. u Nacrtu memoranduma SANU iz 1986). Septembra 1990. donesen je novi Ustav Republike Srbije, kojim je zvanično ime pokrajine promijenjeno u Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija.^[5] Ovoga puta, promjenu su negodovali Albanci, koji su protestovali zbog zvanične upotrebe izraza "Metohija". Srbija je 2008, nakon proglašenja nezavisnosti Kosova, u službeni naziv novoformiranog Ministarstva za Kosovo uvrstila termin „Metohija“, koje je 2012. transformisano u Kancelariju za Kosovo i Metohiju.^[6]

Historija[uredi | uredi izvor]

U vjekovima prije nove ere teritorija današnjeg Kosova je bila centar Dardanije, historijskog regiona naseljenog Dardanima, plemenom mješovitog ilirskog i tračkog porijekla. U 28. godini ovaj region su osvojili Rimljani. U sklopu Rimskog Carstva Kosovo je bilo sastavni dio rimske provincije Moesie. Podjelom Rimskog carstva na Zapadno Rimsko Carstvo i Istočno Rimsko Carstvo (Bizantiju) Kosovo dolazi pod bizantsku vlast.

Početkom 5. vijeka slavenska plemena počinju prelaziti Dunav i vršiti napade na bogate bizantijske gradove na Kosovu. Prvi veći napadi ove vrste zabilježeni su u 547. i 548. za vrijeme vladavine bizantskog cara Justiniana. Sredinom 7. vijeka Slaveni počinju biti dominirajuća etnička grupa na Kosovu. Postojeće gradsko, romanizirano, stanovništvo se vremenom stapa sa Slavenima. Romanizirano stanovništvo koje živi van gradova uspijeva sačuvati svoju historiju i kulturu, te postaju poznati pod imenom Vlasi. Porijeklo Albanaca na prostorima Kosova je nepoznato. Neki historičari tvrde da su Albanci narod tračkog porijekla, dok drugi pak tvrde da su Albanci ilirskog porijekla. Danas među historičarima preovladava mišljenje da su Albanci ilirski narod, koji su nastanjivali planine sjeveroistočne Albanije i zapadnog Kosova za vrijeme Rimskog carstva.

U toku 850-ih slavenizirano pleme turskog porijekla - Bugari počinju širiti svoju državu i ubrzo osvajaju Kosovo, zajedno sa Sjevernom Makedonijom, gdje u Ohridu stvaraju sjedište biskupije. Smrću bugarskog cara Samuela u 1014. godini bugarska imperija upada u duboku krizu. Bizantijsko Carstvo pod vodstvom cara Bazila (poznatog i pod imenom "ubica Bugara") uviđa svoju šansu i do kraja 1018. preuzima čitavu teritoriju nekadašnjeg bugarskog carstva.

U ovom periodu dvije nove slavenske države počinju dobijati svoju formu. Raška, sjeverno od Kosova, na teritoriji današnjeg Sandžaka i njen prvobitno moćniji susjed Duklja na teritoriji današnje Crne Gore. Vladari Raške koji su prvobitno bili u vazalskom odnosu prema Duklji počinju agresivno širiti svoje posjede i sredinom 11. vijeka Raška postaje dominirajuća slavenska državna tvorevina u ovom dijelu Balkana. Kao i svaka država u regionu Raška ima uzor u bogatim bizantinsko-grčkim gradovima na jugu. Tokom 1180-ih godina, za vrijeme rata između Mađarske i Bizantijskog Carstva, Raška napada Bizantiju i uspjeva pod svoju vlast staviti istočno Kosovo.

Godina 1204. označava početak kraja Bizantijskog Carstva. Te godine križari osvajaju Carigrad i uspostavljaju Latinsko Carstvo. Vladar Raške Stefan Prvovjenčani uviđa pometnju i krajem 1216. čitava teritorija današnjeg Kosova dolazi pod srpsku vlast. Tri godine kasnije Stefanov brat, Sava iskorištava konflikt između pravoslavnog patrijarha u Carigradu i Ohridskog biskopa i uspijeva izdejstovati autonomiju (autocefalnost) Srpske pravoslavne crkve.

Srpsko kraljevstvo doživljava svoj zenit sredinom 14. vijeka pod kraljem Dušanom (krunisan 1331) koji širi kraljevstvo južno i prebacuje centar srpske države u današnju Sjevernu Makedoniju (Glavni grad Skoplje). On također uzima titulu cara i ojačava status SPC u odnosu na grčku pravoslavnu crkvu. Smrću Dušana u 1355. srpsko carstvo se počinje raspadati. Grčke, albanske i makedonske teritorije dolaze u ruke lokalnih feudalaca. Smrću zadnjeg Nemanjića u 1371. godini Kosovo dolazi pod vlast tri različita gospodara. Gradovima Prizren i Peć i ostatkom jugozapadnog Kosova upravlja porodica Balšić, Lazar Hrebeljanović istočnim Kosovom dok Vuk Branković drži krajnji jug. S vremenom Branković preuzima cijelo Kosovo.

Osmanlije u 1396. preuzimaju teritorije pod kontrolom Vuk Brankovića i prenose ih u vlasništvo lojalnog vazala Stefana Lazarevića (sin Lazara Hrebljanovića). Malo zatim iste vraćaju u posjed Brankovićevih sinova Đurađa i Grgura koji obećavaju lojalnost osmanskom sultanu. U 1455. Osmanlije pod ličnom komandom sultana Mehmeda II Osvajača preuzimaju čitavu teritoriju današnjeg Kosova.

Također pogledajte[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Judah, Tim (2008). Kosovo: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press. str. 31. ISBN 9780195373455. Arhivirano s originala, 15. 8. 2023. Pristupljeno 15. 8. 2023.
^ Manić, Emilija; Nikitović, Vladimir; Djurović, Predrag, ured. (2021). The Geography of Serbia: Nature, People, Economy. Springer. str. 47. ISBN 9783030747015. Arhivirano s originala, 15. 8. 2023. Pristupljeno 15. 8. 2023.
^ J. Everett-Heath (1. 8. 2000). Place Names of the World - Europe: Historical Context, Meanings and Changes. Palgrave Macmillan UK. str. 373–. ISBN 978-0-230-28673-3. Arhivirano s originala, 30. 9. 2023. Pristupljeno 13. 8. 2023.
^ Bennett 1995.
^ Krieger 2001.
^ "Constitution of the Republic of Serbia". Parlament.gov.rs. Arhivirano s originala, 27. 11. 2010. Pristupljeno 2. 1. 2011.

[1] Judah, Tim (2008). Kosovo: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press. str. 31. ISBN 9780195373455. Arhivirano s originala, 15. 8. 2023. Pristupljeno 15. 8. 2023.

[2] Manić, Emilija; Nikitović, Vladimir; Djurović, Predrag, ured. (2021). The Geography of Serbia: Nature, People, Economy. Springer. str. 47. ISBN 9783030747015. Arhivirano s originala, 15. 8. 2023. Pristupljeno 15. 8. 2023.

[Everett-Heath2000-3] J. Everett-Heath (1. 8. 2000). Place Names of the World - Europe: Historical Context, Meanings and Changes. Palgrave Macmillan UK. str. 373–. ISBN 978-0-230-28673-3. Arhivirano s originala, 30. 9. 2023. Pristupljeno 13. 8. 2023.

[FOOTNOTEBennett1995-4] Bennett 1995.

[FOOTNOTEKrieger2001-5] Krieger 2001.

[constitution-serbia-6] "Constitution of the Republic of Serbia". Parlament.gov.rs. Arhivirano s originala, 27. 11. 2010. Pristupljeno 2. 1. 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

p r u Kosovo po temama
Historija	Prahistorija Balkana Srednjovjekovna historija Kosova Kosovo u Osmanlijskom carstvu Savremena historija Kosova
Geografija	Gradovi Rijeke Planine Jezera
Politika	Ustav Skupština (Predsjednik) Vlada Sigurnosne snage Predsjednik Premijer Izbori Politika Vanjska politika Policija Pasoš Pristupanje Evropskoj uniji
Privreda	Centralna banka Resursi Valuta Kosova Transport Turizam
Simboli	Zastava Grb Himna
Društvo	Demografija Etničke grupe Jezici Obrazovanje Religija
Sport	Nogomet Košarka Košarkaška superliga Olimpijski komitet Nogometna reprezentacija Stoni tenis Superliga Kosova
Portal:Kosovo

p r u Hronologija državnosti jugoslavenskih zemalja
	Prije 1918	1918–1929	1929–1945	1941–1945	1943–1946	1946–1963	1963–1991/1992	1991/1992–2003	2003–2006	2006–2008	2008–
Slovenija	Dio Austro-Ugarske uključujući Boku kotorsku Također pogledajte Kraljevina Hrvatska-Slavonija 1868–1918 Kraljevina Dalmacija 1815–1918 BiH u Austro-Ugarskoj 1878–1918	Država Slovenaca, Hrvata i Srba (1918–1929) Kraljevina Jugoslavija (1929–1943) Također pogledajte Država Slovenaca, Hrvata i Srba 1918 Republika Prekmurje 1919 Banat, Bačka i Baranja 1918–1919 Slobodna Država Rijeka 1920–1924 1924–1947 Zadarska provincija Italije 1920–1947		Anektirale^a Fašistička Italija, Nacistička Njemačka i Mađarska	Demokratska Federativna Jugoslavija 1943–1946 Federativna Narodna Republika Jugoslavija 1946–1963 Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija 1963–1992 Sastav od socijalističkih republika Slovenije (1944–1991) Hrvatske (1943–1991) BiH (1943–1992) Srbije (1943–1992) (u sastavu i autonomne pokrajine Vojvodina i Kosovo) Crna Gora (1943–1992) Makedonija (1944–1991) Također pogledajte Slobodna teritorija Trsta (1947–1954)ⁱ			Slovenija Rat u Sloveniji
Dalmacija				Nezavisna Država Hrvatska^j 1941–1945 Marionetska kvazi-država Nacističke Njemačke. Dijelovi koje je anektirala Fašistička Italija. Međimurje i Baranja koje je anektirala Mađarska.				Hrvatska^b Rat u Hrvatskoj
Slavonija
Hrvatska
Bosna								Republika Bosna i Hercegovina (1992-1995)^c Rat u Bosni i Hercegovini	Bosna i Hercegovina sastoji se od: Federacije Bosne i Hercegovine (od 1994), Republike Srpske (od 1995) i Brčko distrikta (od 2000)
Hercegovina
Vojvodina	Dio mađarske regije Délvidék			Autonomni Banat^d (Dio njemačke vojne uprave u Srbiji)				Savezna Republika Jugoslavija Sastojala se od Republike Srbije (1992–2006) i Republike Crne Gore (1992–2006) Također pogledajte Republika Kosovo (1991–1999)	Srbija i Crna Gora	Republika Srbija Uključeno AP Vojvodina i AP Kosovo i Metohija, pod upravom UN-a (UNMIK)	Republika Srbija Uključuje autonomnu pokrajinu Vojvodinu
Srbija	Kraljevina Srbija 1882–1918			Vojna uprava u Srbiji 1941–1944 ^e
Kosovo	Dio Kraljevine Srbije 1912–1918			Uglavnom anektirala Albanija 1941–1944 zajedno sa zapadnom Makedonijom i jugoistočnom Crnom Gorom							Republika Kosovo^g
Metohija	Kraljevina Crna Gora 1910–1918 Metohiju kontrolisala Austro-Ugarska (1915–1918)										Republika Kosovo^g
Crna Gora				Italijanski guvernatorat za Crnu Goru^f 1941–1944						Crna Gora
Vardarska Makedonija	Dio Kraljevine Srbije 1912–1918			Anektirala Bugarska 1941–1944				Sjeverna Makedonija^h
^a Prekmurje anektirala Mađarska. ^b Također pogledajte SAO Kninska Krajina (1990) → SAO Krajina, Dubrovačka Republika (1991), SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem, SAO Zapadna Slavonija (1990–1991) i Republika Srpska Krajina (1990–1995); svi zamijenjeni UNTAES-om (1996–1998). ^c Također pogledajte Republika Bosna i Hercegovina, Hrvatska Republika Herceg-Bosna, Autonomna pokrajina Zapadna Bosna i Srpske autonomne oblasti: SAO Bosanska krajina, SAO Semberija, SAO Romanija, SAO Sjeverna Bosna i SAO Hercegovina (1991–1992); svi kombinirani za oblikovanje Srpske Republike Bosne i Hercegovine (1992–1995). ^d Bačku je anektirala Mađarska, dok je Srem anektirala Nezavisna Država Hrvatska (1941–1944). ^e Također pogledajte Užička republika.							^f Anektirano od strane Fašističke Italije (1941–1943) i Nacističke Njemačke (1943–1944). Manji dio anektirala Nezavisna Država Hrvatska (1941–1944). ^g Kosovo je predmet spora između vlada Kosova i Srbije. ^h Sjeverna Makedonija do 2019. bila je poznata u UN-u kao Bivša Jugoslavenska Republika Makedonija zbog spora o imenu s Grčkom. ⁱ Slobodna teritorija Trsta je osnovana 10. februara 1947. Njena uprava je bila podijeljena na dvije oblasti: Zona A (Italija) i Zona B (SFRJ). Godine 1954. potpisan je Sporazum o suglasju gdje su Italija i SFRJ podijelile teritoriju, a Slobodna teritorija Trsta prestala je postojati. ^j Također pogledajte Bihaćka republika.