Švicarci
Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija. |
Ovaj članak zahtijeva čišćenje. |
Ovaj članak nije preveden ili je djelimično preveden. |
Swiss Schweizer / Suisses / Svizzeri | |
---|---|
Ukupna populacija | |
7 miliona[1] | |
Značajno stanovništvo u | |
Švicarska | 4.36-6.07 million[2] (2008) |
Ostatak Evrope | 423,300 |
Francuska | (191,400) |
Njemačka | (76,600) |
Italija | (48,600) |
Ujedinjeno Kraljevstvo | (28,900) |
Amerike | 318,900 |
Kanada | (146,830)[3] |
Čile | (95,000) |
SAD | (75,000) |
Brazil | (50,000) |
Meksiko | (3,300)[4] |
Kolumbija | (2,000) |
Azija | 39,700 |
Okeanija | 29,600 |
Afrika | 19,600 |
Jezik | |
švicarski njemački, švicarski francuski, švicarski italijanski, retroromanski | |
Vjera | |
katoličanstvo, Protestantizam |
Švicarci (njemački die Schweizer, francuski les Suisses, italijanski gli Svizzeri, retroromanski ils Svizzers) su državljani ili starosjedioci Švicarske.[5] Naziv dolazi od toponima Schwyz i koristio se u staroj Švicarskoj federaciji još od 16. vijeka.[6]
Iako Švicarska Konfederacija, moderna Švicarska datira iz 1848, ona nije nacionalna država i obično Švicarci se ne zovu zajedničkom etničkom grupom.[7]
Broj Švicaraca je narastao sa 1,7 milliona 1815. na 6,76 milliona 2009, od čega je 90% živjelo u Švicarskoj. Od ostatka, oko 60% živi u Evropskoj Uniji (423.300); najbrojnija švicarska populacija van Evrope. živi u Kanadi (146.830).
Etno-jezički sastav
[uredi | uredi izvor]Tradicionalni etnički sastav teritorije moderne Švicarske uključuje sljedeće komponente:
- Švicarci koji pričaju njemačkim jezikom (Deutschschweizer), npr. Alemanski Germani,historijski stopljeni sa Galskim Romanima i Alemanima i Burgundima. Njihov govor je sličan njemačkom koji se priča u Elzasu i Vorarlbergu u Austriji.
- Švicarci koji pričaju francuskim jezikom (Romands), tradicionalno pričaju franko-provanskim dijalektom, koji je danas asimiliran u standardni francuski jezik (švicarski francuski).
- Švicarci koji pričaju italijanskim jezikom (Svizzeri italiani), tradicionalni govornici lombardijskog jezika, danas je asimiliran u standardni italijanski jezik.
- Retroromani, govornici retroromanskog jezika,
Zbog velikih svjetskih migracija, broj Švicaraca se povećava. Švicarci se lingvistički svrstavaju najčešće prema kantonu u kojem žive.
Slično tome, razlike između različitih regija Švicarske sve više su se smanjile, kao posljedica povećane mobilnosti, tako da je Švicarska u cjelini u procesu etnogeneze
Kulturno-historijski i nacionalni identitet
[uredi | uredi izvor]Švicarska populacija je nastala mješanjem brojnih romanskih i njemačkih plemena na ovim prostorima tokom historije. Njihov identitet je oduvijek bio vezan za Alpe, a alpsko okruženje je oduvijek bio važan činilac u švicarskom nacionalnom karakteru.[8] "Švicarska bolest", je stanje švicarskog najamničkog vojnika koji pati za planinama svoga zavičaja. Ovaj termin je postao popularan u 17. vijeku kao što se danas koristi riječ nostalgija.
Švicarska je rijetki uspješni primjer političke integracije multietničke i multijezične populacije, stoga najčešće služi kao uzor stvaranju jedinstva, na čijem principu je zasnovan model Evropske unije.[9] Budući da različita populacija Švicarske dijeli jezike, etničku pripadnost i religiju, ali uz velike evropske sile između kojih se Švicarska našla pozicionirana u modernoj historiji Evrope, njena politika domaće pluralnosti u vezi sa međunarodnom neutralnošću postala je stvar samoodržavnja[10] Švicarska elita, tokom srednjovjekovnog perioda stvaranja nacionalnih država, ali i poslije, nije ispoljavala nacionalizam zasnovan na etničnosti, nego je umjesto toga nastojala stvoriti civilnu nacionalnu državu građenu na demokratskoj ideologiji i zajedničkim političkim institucijama.[11]
Državljanstvo
[uredi | uredi izvor]Švicarski nacionalni zakon zahtijeva od kandidata regularno državljanstvo, minimalno 10 godina trajnog, pravnog, zavedenog mjesta prebivališta, boravka (godine provedene u Švicarskoj između 8 i 18 godina starosti se udvostručavaju) i integraciju u švicarski način života, kao i usklađenost sa švicarskim pravom.[12] Olakšano državljanstvo dobit će strani bračni partner i djeca državljana Švicarske, od kojih se zahtijeva minimalni boravak u državi u trajanju od 5 godina. [13]
Statistika
[uredi | uredi izvor]Sa više od 20% nešvicarskog stanovništva, Švicarska ima jedan od najviših omjera u Evropi, kada se radi o strancima koji su dobili švicarsko državljanstvo (u poređenju sa Njemačkom, na svoj broj stanovnika, Švicarska ima dvostruko veći broj stranaca). 2003. god. 35 424 stranca su dobila švicarsko državljanstvo, tako je porasla populacija Švicarske. Od 1983. pa do 2007, u periodu preko 25 godina, Švicarska je dala državljanstvo za oko pola miliona stranaca[14][15]
Genetika
[uredi | uredi izvor]Genetičko sjedinjavanje švicarske populacije je slično kao i Srednje Evrope uopšte Švicarska je u jednu ruku raskršće više prehistorijskih migracija, dok su u drugu ruku Alpe imale ulogu utočišta. Genetička istraživanja su dovela do toga, da su sljedeće haplogrupe preovlađujuće:
- Y-DNA: R1b,[16] E3b,[17] I1b2,[18][19][20] R1a[21] J,[22]
- mtDNA: H 28% (HV 33%), U4+U5 (14%), K (7%), J (5%)[23]
Poznati Švicarci
[uredi | uredi izvor]- Francesco Borromini (1599–1667), arhitekt
- Hans Benno Bernoulli (1876–1959), architekt
- Viktor Giacobbo (1952), glumac i komičar
- Maximilian Schell (1930–2014), glumac i producent
- Angelica Kauffman (1741–1807), slikar
- Gerold Späth (1939), pisac
- Oskar Bider (1891–1919), aviatičar
- Gottlieb Duttweiler (1888–1962), biznismen-osnivač kompanije Migros
- Johann Bernoulli (1667–1748), matematičar
- Leonhard Euler(1707–1783), matematičar
- Tina Turner (1939), pjevačica, plesačica i glumica
- Arthur Honegger(1892–1955), kompozitor
- Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), filozof i pisac
- Carl Gustav Jung (1875–1961),osnivač analitičke psihologije
- Joseph Deiss (1946), predsjednik Generalne skupštine Ujedinjenih nacija
- Carla del Ponte (1946), sudija Međunarodnog krivičnog suda u Hagu
- Jean Calvin (10. juli 1509 – 27. maj 1564.), reformator i osnivač kalvinizma
- Ulrich Zwingli (1484-1531), reformator u Zürichu
- Albert Einstein (1879–1955), fizičar
- Horace-Bénédict de Saussure (1740–1799), botaničar
- Stéphane Lambiel (1985), umjetni klizač
- Roger Federer (1981.), profesionalni teniser
- Hermann Hesse (1877-1962), pisac
- William Tell, legendarni heroj iz 14. vijeka
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ official figures for swiss people living abroad 2009 Arhivirano 14. 11. 2012. na Wayback Machine (Federal Office of Statistics)
- ^ "Permanent resident population aged 15 or over, by migration status,in 2008". bfs.admin.ch. Arhivirano s originala, 15. 11. 2013. Pristupljeno 25. 9. 2012.
- ^ "Ethnic Origin (264), Single and Multiple Ethnic Origin Responses (3), Generation Status (4), Age Groups (10) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces, Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2011 National Household Survey". Statistics Canada.
- ^ http://www.swissinfo.ch/spa/en-m%C3%A9xico--tercera-colonia-suiza-de-am%C3%A9rica-latina/3074628
- ^ The term is sometimes extended to include the descendants of Swiss emigrant, see e.g.
- ^ "Schwyz". New Oxford American Dictionary.
- ^ Dissent to the effect that the state should be re-oriented along ethnic lines is constrained to far-right and völkisch circles such as the PNOS and remains a fringe position (held by far below 1% of Swiss citizens) in direct opposition to the letter and spirit of the Swiss Constitution.
- ^ "Some landscapes were highlighted because they were considered essential in the building of the nation and the shaping of its culture.
- ^ Hartley-Moore (2007)
- ^ Kohn 1956:15–20
- ^ Frank McLynn, Carl Gustav Jung (1997), ISBN 978-0-312-15491-2, chapter 1.
- ^ "Regular naturalisation". Arhivirano s originala, 3. 12. 2013. Pristupljeno 13. 9. 2015.
- ^ "Facilitated naturalisation". Arhivirano s originala, 10. 10. 2010. Pristupljeno 13. 9. 2015.
- ^ "Bundesamt für Migration" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 30. 10. 2008. Pristupljeno 13. 9. 2015.
- ^ "Persons Granted British Citizenship, 2004 (pdf)" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 6. 9. 2007. Pristupljeno 13. 9. 2015.
- ^ Associated with the Paleolithic (Cro-Magnon); forming a small local maximum, relativegenetics.com Arhivirano 3. 10. 2008. na Wayback Machine[dead link]
- ^ Associated with the Neolithic revolution
- ^ Relativegenetics.com Arhivirano 16. 8. 2008. na Wayback Machine[dead link]
- ^ Relativegenetics.com Arhivirano 1. 5. 2015. na Wayback Machine[dead link], together with Northern Italy forming a local I1c minimum
- ^ Relativegenetics.com Arhivirano 16. 8. 2008. na Wayback Machine[dead link]
- ^ Exhibiting a gradient of decreasing frequency east to west, shared with Germany and Northern Italy, relativegenetics.com Arhivirano 23. 10. 2015. na Wayback Machine[dead link]
- ^ Relativegenetics.com Arhivirano 1. 5. 2015. na Wayback Machine[dead link]
- ^ "UPF" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 25. 6. 2008. Pristupljeno 13. 9. 2015.